Χαρακτηρίστηκαν «ήρωες της εποχής του κορωνοϊού», καθώς μαζί με το ιατρικό και το νοσηλευτικό προσωπικό ήταν οι άνθρωποι που κυρίως κατά τη διάρκεια του πρώτου αυστηρού lockdown στη χώρα μας, αλλά και εν μέσω δύσκολων καιρικών συνθηκών, όπως η κακοκαιρία «Ιανός», όργωναν με τα μηχανάκια τους τα μεγάλα αστικά κέντρα, διανέμοντας σε εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες από γρήγορο φαγητό, καφέ και… τσιγάρα έως προϊόντα πρώτης ανάγκης από σούπερ μάρκετ. Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 10.000 διανομείς απασχολούνται σήμερα, είτε μέσω των ψηφιακών υπηρεσιών delivery είτε αυτόνομα, από τα χιλιάδες ταχυφαγεία, καταστήματα μαζικής εστίασης και καφέ που «φυτρώνουν» σαν μανιτάρια στις γειτονιές των πόλεων, με εργασιακές σχέσεις που σπάνια αφορούν εξαρτημένη εργασία, σε κάποιες περιπτώσεις μεγάλων εταιρειών αμείβονται με μπλοκάκι, ενώ η πλειονότητα απλώς δουλεύει «μαύρα».
Και ενώ οι εταιρείες που τους απασχολούν έχουν αυξήσει κατακόρυφα τους τζίρους και τα κέρδη τους και συνεχώς μπαίνουν νέοι «παίκτες» στον ανταγωνισμό, χιλιάδες από αυτούς καλούνται να γίνουν από εργαζόμενοι… ανεξάρτητοι συνεργάτες. Ενα σχετικό μήνυμα έλαβαν στα κινητά τους 115 διανομείς της εταιρείας efood, των οποίων η σύμβαση λήγει στις 30 Σεπτεμβρίου 2021. Ενημερώθηκαν ότι η αξιολόγησή τους είναι χαμηλή και ότι «στα πλαίσια της αύξησης της παραγωγικότητας του στόλου και της ευρύτερης στρατηγικής της εταιρείας, θα θέλαμε να σου προτείνουμε να συμμετάσχεις και εσύ στο σχήμα συνεργασίας freelancing. Θέλουμε να συνεχίσουμε τη συνεργασία μας, αλλά εκτιμούμε ότι θα ήταν καλύτερο να συνεχίσεις να εργάζεσαι ως freelancer. (…) Σε διαφορετική περίπτωση θα θέλαμε να σε ενημερώσουμε ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα ανανέωσης της υπάρχουσας σύμβασης. Παρακαλώ πολύ να μας ενημερώσεις άμεσα μέσω ticker για την αποδοχή του παραπάνω, προκειμένου να σε ενημερώσουμε για τα επόμενα βήματα».
Η είδηση της πρόθεσης για αλλαγή των εργασιακών σχέσεων αναστάτωσε σχεδόν το σύνολο των χιλιάδων εργαζομένων της εταιρείας (απασχολεί 3.700 άτομα, εκ των οποίων 3.000 ως διανομείς) και προκάλεσε την έντονη αντίδραση των συνδικαλιστικών εκπροσώπων τους. Για οργανωμένο έγκλημα εις βάρος των διανομέων ώστε να απασχολούνται χωρίς συλλογικές συμβάσεις και χωρίς εργασιακά δικαιώματα έκανε λόγο η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στον Επισιτισμό – Τουρισμό (ΠΟΕΕΤ), ενώ και το Εργατικό Κέντρο Αθήνας εκτιμάει ότι η εταιρεία θέτει στους εργαζομένους το δίλημμα άνεργος ή συνεργάτης.
Στο παζλ αναδιάρθρωσης των εργασιακών σχέσεων στην Ελλάδα θα πρέπει να προστεθεί και ακόμη ένα κομμάτι, αυτό που καταγγέλλει, επίσης, η ΠΟΕΕΤ, ότι δηλαδή η γνωστή αλυσίδα ταχυφαγείων KFC, με καταστήματα σε ολόκληρη τη χώρα, προχωρεί σε ομαδικές απολύσεις στο τμήμα των διανομέων. Μόλις προχθές προχώρησε στην απόλυση 13 διανομέων από το κατάστημα του Παγκρατίου και οι αρμόδιοι σε τηλεφωνική παρέμβαση της Ομοσπονδίας παραδέχθηκαν πως θέλουν να καταργήσουν το τμήμα διανομής για να συνεργαστούν με τις δύο γνωστές πλέον πλατφόρμες διανομής, την efood και τη wolt.
Να σημειωθεί εδώ ότι η wolt, από την έναρξη της δραστηριοποίησής της στη χώρα μας, δεν απασχόλησε διανομείς με σχέση εξαρτημένης μισθωτής εργασίας, καθώς κάθε ένας από τους διανομείς της θεωρείται «συνεργάτης». Αυτό το μοντέλο φαίνεται να ακολουθεί και η efood, καθώς πρόκειται για πρακτική που αφενός επιτρέπεται από το εργασιακό δίκαιο της χώρας, αφετέρου λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ετσι, ενώ κατά κύριο λόγο απασχολούσε τους διανομείς με συμβάσεις ορισμένου χρόνου συνεχώς ανανεούμενες ανά τρεις μήνες, μέσω γνωστής εταιρείας «ενοικίασης» εργαζομένων, φαίνεται πως πλέον επιλέγει τη λύση της «συνεργασίας». Τι σημαίνει στην πράξη αυτό: Οτι η αμοιβή είναι διαβαθμισμένη ανά παραγγελία, απόσταση, ώρα και ημέρα εργασίας (τις ώρες αιχμής και τις ημέρες Παρασκευή – Κυριακή ή αργίες αυξάνεται) αλλά και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν. Προβλέπονται μπόνους, ενώ ο «συνεργάτης» καλύπτει μόνος του ασφαλιστικές εισφορές, έξοδα μετακίνησης, ασφάλειες κ.λπ. Οπως υπάρχουν και «ποινές» αν κάποιος, για παράδειγμα, δηλώσει ότι θα καλύψει κάποια βάρδια και τελικά δεν εργαστεί. Και βέβαια δεν προβλέπονται 13ος και 14ος μισθός, επιδόματα, άδειες ασθενείας, προσαυξήσεις στις αργίες και τις βραδινές βάρδιες, και λοιπές πρόνοιες που θεσμικά έχει κατοχυρωμένα ένας μισθωτός εργαζόμενος του ιδιωτικού τομέα. Οπως και δεν υπάρχει αποζημίωση απόλυσης.
Συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι των διανομέων μιλώντας στην «Κ» εκτιμούσαν ότι η αλλαγή της εργασιακής σχέσης θα επεκταθεί σε όλους τους διανομείς της εταιρείας, καθώς αυτό το μοντέλο εφαρμόζει στις αγορές του εξωτερικού η μητρική Delivery Hero αλλά και η πλειονότητα των ανταγωνιστών.
Λανθασμένη η διατύπωση στο μήνυμα, λέει η εταιρεία
Η εταιρεία πάντως, μετά και τον τεράστιο θόρυβο που δημιουργήθηκε κυρίως στα social media και την έντονη αντίδραση από πλευράς πελατών που καλούσαν τους καταναλωτές σε μαζικό μποϊκοτάζ αλλά και τις μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων και γνωστές εταιρείες που συνεργάζονται με την efood να διακόψουν τη συνεργασία τους, εξέδωσε χθες ανακοίνωση, στην οποία κάνει λόγο για «λανθασμένη διατύπωση» στην επικοινωνία της με τους εργαζομένους που σε καμία περίπτωση δεν είχε «εκβιαστικό» χαρακτήρα. Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, η εταιρεία αναφέρει ότι είναι αδιαπραγμάτευτη η στάση της efood για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των διανομέων και των συνεργατών της. «Αποδοκιμάζουμε τη χθεσινή λανθασμένη επικοινωνία καθώς δεν εκφράζει τη φιλοσοφία και την κουλτούρα της εταιρείας», επισημαίνει, για να συμπληρώσει ότι είναι δεδομένη η ταχεία ανάπτυξη του κλάδου και των συνεχών επενδύσεων (υπολογίζεται να δημιουργηθούν άλλες 7.500 θέσεις εργασίας εντός του 2022, εκ των οποίων οι 7.000 αφορούν διανομείς), με τους διανομείς να αποτελούν «θεμέλιο της πλατφόρμας, αναδεικνύοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το πρόσωπο της εταιρείας στους καταναλωτές».
Η συνεργασία αυτή με τους διανομείς γίνεται είτε με συμβάσεις ορισμένου και αορίστου χρόνου είτε με σύμβαση με πάροχο ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου (freelancer). «Στη σχέση εξαρτημένης εργασίας, οι διανομείς απολαμβάνουν ανταγωνιστικές αποδοχές, προσαυξήσεις σε ημέρες και ώρες που προβλέπονται, ασφαλιστικές εισφορές, μηνιαίο bonus απόδοσης, μηνιαία παροχή σε κάρτα καυσίμων, ιδιωτική ασφάλεια, αποζημίωση δικύκλου, πλήρη επαγγελματικό εξοπλισμό, εκπαίδευση και ευκαιρίες εξέλιξης. Στο μοντέλο ανεξάρτητης συνεργασίας (freelancer), οι συνεργάτες – διανομείς απολαμβάνουν ανταγωνιστικές αποδοχές, αμοιβή ανά παραγγελία, πρόσθετη αμοιβή ανάλογα με τις χιλιομετρικές αποστάσεις, παροχή επαγγελματικού εξοπλισμού, προσωπικό προγραμματισμό στις ώρες και ημέρες εργασίας, απόλυτο έλεγχο των αποδοχών τους και εκπαίδευση», σημειώνεται.
Αναφερόμενη, δε, αποκλειστικά στους διανομείς, συνεργάτες και χρήστες του efood, η εταιρεία τονίζει πως «η λανθασμένη διατύπωση της πρόσφατης επικοινωνίας που έγινε προς 115 διανομείς, των οποίων η σύμβαση λήγει στις 30 Σεπτεμβρίου 2021, δεν εκφράζει τη φιλοσοφία και την κουλτούρα της εταιρείας και σε καμία περίπτωση δεν ήταν εκβιαστική. Ουδεμία πρόθεση είχε να δημιουργήσει κλίμα ανασφάλειας στους διανομείς, αλλά αντιθέτως να προσφέρει, σε όσους το επιθυμούν και λήγει η σύμβασή τους, έναν νέο τρόπο συνεργασίας με την εταιρεία, που θα λειτουργήσει θετικά προς τις δύο πλευρές».
Η «Κ» ζήτησε γραπτώς διευκρινίσεις από την εταιρεία ως προς το εάν προτίθεται να κάνει την ίδια πρόταση αλλαγής εργασιακής σχέσης σε άλλους διανομείς όταν θα πλησιάζει η λήξη της σχέσης εργασίας και εάν θα επιμείνει στη μη ανανέωση της σύμβασης όσων από τους 115 δεν δεχθούν την πρόταση για αμοιβή με μπλοκάκι. Ωστόσο, μέχρι την ώρα που έκλεινε η ύλη του φύλλου δεν είχε λάβει απάντηση.
Τα δικαιώματα των εργαζομένων στις πλατφόρμες
Με τη συζήτηση για το εάν οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους «παραδοσιακούς εργαζομένους» να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη σε παγκόσμιο επίπεδο, με δεκάδες πλην όμως αντικρουόμενες δικαστικές αποφάσεις, στην Ελλάδα, δύο πρόσφατες παρεμβάσεις έρχονται να προστεθούν στο ήδη υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο. Πρόκειται για την εγκύκλιο του υπουργείου Εργασίας (45628/414/2020), σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζει ότι το είδος της απασχόλησης των διανομέων μέσω πλατφόρμας, ανάλογα με τη φύση και τα χαρακτηριστικά της κατά περίπτωση παρεχόμενης εργασίας ή υπηρεσίας, μπορεί να προσιδιάζει είτε με εξαρτημένη σχέση εργασίας είτε με παροχή ανεξάρτητων υπηρεσιών, ως ελευθέριου επαγγέλματος, επισημαίνοντας παράλληλα ότι το είδος της σύμβασης εργασίας όσων απασχολούνται στη διανομή προϊόντων (εστίασης) προσιδιάζει στη φύση και στα χαρακτηριστικά της εξαρτημένης σχέσης εργασίας και πάντως δεν είναι συμβατή με την αμοιβή των εν λόγω εργαζομένων με παραστατικό παρεχόμενων υπηρεσιών (πρώην τίτλος κτήσης). Με τον πρόσφατο νόμο Χατζηδάκη θεσμοθετήθηκαν τα κριτήρια που έθεσε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τη διάκριση μεταξύ εργαζομένων και «αυτοαπασχολουμένων» (freelancers) και κυρίως αναγνωρίστηκαν στους αυτοαπασχολουμένους αντίστοιχα συνδικαλιστικά δικαιώματα (σωματεία, απεργία, συλλογικές συμβάσεις εργασίας) όπως και στους εργαζομένους. Ορίστηκε ότι οι πλατφόρμες έχουν αντίστοιχες υποχρεώσεις υγιεινής και ασφάλειας έναντι των αυτοαπασχολουμένων με εκείνες που θα είχαν, αν ήταν εργοδότες τους και αυτοί εργαζόμενοί τους. Ειδικότερα, με το νομοσχέδιο αναγνωρίζονται δύο τρόποι συνεργασίας των παρόχων υπηρεσιών με τις πλατφόρμες: συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ή ανεξάρτητων υπηρεσιών/έργου.
Με αφορμή την υπόθεση της efood, σύσσωμη η αντιπολίτευση εξαπέλυσε επίθεση στον σχετικό νόμο, υποστηρίζοντας ότι οι πρακτικές της εταιρείας αξιοποιούν πλήρως τις προβλέψεις του νόμου 4808/21.
Αμεση ήταν η αντίδραση του υπουργείου Εργασίας, που αναφέρεται σε «εσφαλμένη και ατυχή επικοινωνία συνεργατικής πλατφόρμας με υπαλλήλους της» και εξαπολύει επίθεση κατά του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος «ισχυρίζεται» ότι δήθεν ο νόμος αυτός είναι που επέτρεψε τις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών στον συγκεκριμένο χώρο, όταν είναι γνωστό ότι τέτοιου είδους συμβάσεις υπάρχουν σχεδόν σε όλη την Ευρώπη και ακόμα περισσότερο ότι επιτρέπονταν και υπογράφονταν όταν κυβέρνηση ήταν ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ. «Τι καταγγέλλει λοιπόν σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ; Τον εαυτό του; Τις πρακτικές του; Τους νόμους του; Η πολιτική υποκρισία έχει και όρια!» αναφέρει η ανακοίνωση. Για να καταλήξει καταδικάζοντας την κατάχρηση των διατάξεων του εργατικού δικαίου, ότι ο πρόσφατος εργασιακός νόμος ενισχύει τα δικαιώματα των εργαζομένων στις συνεργατικές πλατφόρμες, καθώς εισάγει τον συνδικαλισμό για τους freelancers, αλλά και επιβάλλει συγκεκριμένες υποχρεώσεις για την κάλυψη του εξοπλισμού τους. Το δε ελληνικό δίκαιο στον συγκεκριμένο τομέα είναι εναρμονισμένο με τις πρακτικές που ακολουθούνται σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.
Στην Ευρώπη
Το καθεστώς εργασίας των απασχολουμένων στις εταιρείες της νέας οικονομίας και των ψηφιακών υπηρεσιών, που αναπτύσσονται εντυπωσιακά, είναι ένα θέμα που προκαλεί μεγάλες συζητήσεις σε όλες τις χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται. Τον περασμένο Μάρτιο, η Ισπανία υιοθέτησε νομοθεσία που επιβάλλει στις εταιρείες κατ’ οίκον παράδοσης να προσλαμβάνουν επισήμως τους υπαλλήλους τους. Εταιρείες όπως οι Uber, Eats, Deliveroo και Glovo θα είναι υποχρεωμένες να προσφέρουν μηνιαίο μισθό, ασφαλιστική κάλυψη και επίδομα ανεργίας στους 30.000 εργαζομένους στον κλάδο της διανομής φαγητού της Ισπανίας. Η Deliveroo ανακοίνωσε πως θα αποσυρθεί από την ισπανική αγορά, στην οποία είχε σχετικά μικρό μερίδιο, αλλά η μεγαλύτερη Glovo δήλωσε πως θα προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της νέας νομοθεσίας. Δικαστικές προσφυγές για να αποκτήσουν οι διανομείς καθεστώς εξαρτημένης εργασίας βρίσκονται σε εξέλιξη σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Αλμα κερδών λόγω πανδημίας και lockdowns
H στροφή των καταναλωτών σε ψηφιακά κανάλια αγορών στη διάρκεια των lockdowns και της πανδημίας οδήγησε σε θεαματική αύξηση του κύκλου εργασιών και των κερδών της efood. Σύμφωνα με τις δημοσιευμένες οικονομικές της καταστάσεις, ο κύκλος εργασιών της σημείωσε πέρυσι αύξηση 49% στα 64,4 εκατ. ευρώ, από 43,1 εκατ. ευρώ το 2019, ενώ τα καθαρά κέρδη της αυξήθηκαν κατά 26,7% φθάνοντας στα 21,3 εκατ. ευρώ, από 16,8 εκατ. ευρώ το 2019.
Η εκρηκτική άνοδος του τζίρου οφείλεται στη σημαντική αύξηση του αριθμού των παραγγελιών, γεγονός που οδήγησε και στην αύξηση των εσόδων από προμήθειες, τα οποία ήταν 13,4 εκατ. ευρώ περισσότερα σε σύγκριση με το 2019. Ο κύκλος εργασιών αυξήθηκε και λόγω της χρήσης των υπηρεσιών προώθησης των καταστημάτων που συνεργάζονται με την πλατφόρμα, όπως premium placement, προτεινόμενα πιάτα (5,3 εκατ. ευρώ περισσότερα από το 2019), ενώ σε αυτή την άνοδο συνέβαλε και η αύξηση των συνεργαζόμενων καταστημάτων, φθάνοντας τις 13.000 έως τον Δεκέμβριο του 2020.
Σημαντική άνοδο κατέγραψε η efood (online delivery) σε επίπεδο κερδοφορίας. Ειδικότερα, τα κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) ανήλθαν στα 31,6 εκατ. ευρώ έναντι 23,7 εκατ. ευρώ το 2019, ενώ τα κέρδη προ φόρων διαμορφώθηκαν στα 31 εκατ. ευρώ έναντι 23,3 εκατ. ευρώ κατά την προηγούμενη χρήση.
Για τη χρήση προτάθηκε η διανομή μερίσματος 20 εκατ. ευρώ, ενώ με απόφαση της τακτικής γενικής συνέλευσης που πραγματοποιήθηκε στις 15 Απριλίου 2020 εγκρίθηκε η διανομή μερισμάτων 11 εκατ. ευρώ από τα κέρδη της χρήσης του 2019, καθώς και από αυτά προηγούμενων χρήσεων. Σημειώνεται ότι η efood εξαγοράστηκε το 2015 από τη γερμανική Delivery Hero.
