Ενδειξη «Προσδεθείτε» λόγω των πρωτοφανών αναταράξεων στη διεθνή οικονομία από το φθινόπωρο έχει ανάψει για την Ελλάδα και όλη την Ευρώπη. Οι νεότερες (καλοκαιρινές) προβλέψεις της Κομισιόν μιλούν για καθοδικά ρεύματα στην ευρωπαϊκή οικονομία, τα οποία συνδυάζονται με έντονα ανοδικά κύματα ακρίβειας!
Στο υπουργείο Οικονομικών εκτιμούν ότι η χώρα μας θα είναι από τις πιο ανθεκτικές. Ειδικά για την Ελλάδα η Κομισιόν -και παρά την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης- αναβαθμίζει τις προ τριμήνου προβλέψεις της σε ανάπτυξη 4% αντί 3,5% φέτος. Στο άμεσο μέλλον, όμως, η Ελλάδα προβλέπεται να καταστεί μάρτυρας καταστάσεων-σοκ για άλλα κράτη της Ευρώπης. Τα σενάρια πολέμου περιλαμβάνουν παράταση και ένταση της ενεργειακής κρίσης, νέα έκρηξη τιμών, πτώση της παραγωγής, ανεργία και -για πρώτη φορά μεταπολεμικά στην Ευρώπη- ελλείψεις στα ράφια.
Ερχεται… καταιγίδα
Το κοκτέιλ κρίσεων που θα σαρώνουν την Ευρώπη από τον ερχόμενο χειμώνα και έως το 2023 περιλαμβάνει:
- Πληθωριστική πανδημία που εξαπλώνεται αντί να εκτονώνεται: Οι νεότερες εκτιμήσεις της Κομισιόν ανεβάζουν στα ύψη τις προβλέψεις για Ελλάδα και Ευρώπη φέτος: πανευρωπαϊκά σε 8,3% και 7,6% στην Ευρωζώνη αντί 3,2% και 2,7% που προέβλεπε τον Μάιο ή τουλάχιστον 4 και 5 φορές μεγαλύτερη από ποτέ άλλοτε στην εποχή του ευρώ! Αν και έως τώρα η ακρίβεια ήταν εισαγόμενη (λόγω των υψηλών τιμών στα καύσιμα από Ρωσία και πετρελαιοπαραγωγές χώρες), το διεθνές κρεσέντο ακρίβειας ριζώνει και δημιουργεί δευτερογενές κύμα πλήττοντας πρωτίστως τις χαμηλές και μεσαίες τάξεις.
- Ενεργειακή κρίση που όμοιά της δεν έχει βιώσει η Ευρώπη εδώ και μισό αιώνα: Η αγωνία για την απρόσκοπτη τροφοδοσία (ή μη) της Ευρώπης από τις 22 Ιουλίου και μετά είναι απλώς μια πρόγευση όσων θα συμβούν διεθνώς. Η Γερμανία ζει ήδη τον τρόμο του περιορισμού ή της διακοπής της παροχής αερίου και ακόμη δεν έχει δει τους λογαριασμούς ρεύματος. Για πρώτη φορά αναμένονται ελλείψεις και στερήσεις σε θέρμανση, καύσιμα, μετακινήσεις και παραγωγή (εργοστάσια κ.λπ.). Σοκ αναμένεται και στη χώρα μας τον Οκτώβριο με τις παραγγελίες πετρελαίου θέρμανσης σε τιμές 65% έως 70% ακριβότερες από το 2021 (με τα έως τώρα δεδομένα).
- Κατάρρευση της ισοτιμίας στα χαμηλότερα επίπεδα της ιστορίας του ευρώ, έως και κάτω από 1:1, σε σχέση με το δολάριο. Η κάθετη πτώση 20% (από 1,225 δολάρια τον περσινό Ιούνιο) απογειώνει το κόστος καυσίμων και προϊόντων που αποτιμώνται σε δολάρια. Και η πτώση φαντάζει νομοτέλεια όσο ο φόβος για ύφεση στην Ευρώπη κυριαρχεί, υποκινούμενος από τον υψηλό πληθωρισμό και την αβεβαιότητα για ενεργειακό εφοδιασμό του βιομηχανικού Βορρά.
- Ανοδο επιτοκίων 1%-2% που θα επιβαρύνουν και τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, την οικονομική δραστηριότητα συνολικά, αλλά και τα ίδια τα κράτη που δανείστηκαν υπέρογκα ποσά την εποχή της πανδημίας.
- Επισιτιστική κρίση (σιτηρά, άλευρα, κτηνοτροφικά προϊόντα) που για τη μεν Ευρώπη θα σημαίνει κυρίως ελλείψεις και όχι πλήρη στέρηση, αλλά ίσως πυροδοτήσει νέο μεταναστευτικό κύμα από χώρες που θα λιμοκτονούν λόγω παντελούς ένδειας.
- Ανωμαλίες στην τροφοδοσία λόγω προβλημάτων στην εφοδιαστική και παραγωγική αλυσίδα που επιμένουν και δεν έχουν επιλυθεί από τον καιρό της πανδημίας.
Και όλα αυτά χωρίς κανείς να αποκλείσει τυχόν αναζωπύρωση του πανδημικού κύματος ή γεωστρατηγικές και ευρύτερες εντάσεις κ.λπ. από το φθινόπωρο και μετά.
Η Κομισιόν εκτιμά ότι οι οικονομικές συνθήκες θα είναι πολύ δύσκολες το επόμενο εξάμηνο και το 2023, με σαφείς καθοδικούς κινδύνους. Ολα αυτά θα πλήξουν εμμέσως και τον ελληνικό τουρισμό από το 2023. Στην κυβέρνηση έχουν διατηρήσει απόθεμα 40 δισ. ευρώ για τα δύσκολα που είναι μπροστά. Θα δώσουν έμφαση στην υλοποίηση στοχευμένων και προσωρινών μέτρων, τα οποία θα μετριάσουν τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης χωρίς να θέσουν σε κίνδυνο τα δημόσια οικονομικά.
Θα δώσουν μάχη όμως με λαϊκίστικες δυνάμεις, αντιδράσεις και αξιώσεις για απεριόριστα μέτρα στήριξης. Πιστεύουν ότι τελικά η υπευθυνότητα θα εκτιμηθεί. Και είναι ένας λόγος που ο πρωθυπουργός ξορκίζει τις πρόωρες εκλογές, ώστε να μη βουλιάξει η χώρα σε ακυβερνησία και δημοσιονομικές πλειοδοσίες το προσεχές δεκάμηνο, καθώς και να μην υποτροπιάσουν θύλακες λαϊκισμού που άνθησαν τη δεκαετία της ελληνικής κρίσης.
Αν και ο κίνδυνος είναι εξωτερικός, στην κυβέρνηση πρέπει να αντιμετωπίσουν και τον εσωτερικό: δηλαδή -αντί για συναίνεση και υπευθυνότητα- ανέξοδη κριτική και αναλύσεις όπως «φταίει ο καπιταλισμός» ή κορόνες αντιμνημονιακού τύπου περί γενικής καταστροφής, «τρίτου δρόμου», «ακρίβειας Μητσοτάκη» ή και απανωτών αυξήσεων μισθών «με τον μήνα» που παραπέμπουν ευθέως σε πολιτικές δεκαετίας του ’80 (ΑΤΑ – Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή κ.λπ.), οι οποίες μονιμοποίησαν την οικονομική αστάθεια, την υπανάπτυξη και το πληθωριστικό κύμα της δεκαετίας του ’70 στην Ελλάδα, για τουλάχιστον δύο με τρεις δεκαετίες ακόμα!
Διόλου τυχαία και ο κ. Φραγκίσκος Κουτεντάκης, επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού στη Βουλή και πρώην οικονομικός σύμβουλος του τέως πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, απευθύνει εκθέσεις στα μέλη του Ελληνικού Κοινοβουλίου και ολόκληρο τον πολιτικό κόσμο προειδοποιώντας για σειρά αβεβαιότητες και κινδύνους. Και τονίζει χαρακτηριστικά:
– «Κατανοούμε ότι η έντονη πολιτική πόλωση που επικρατεί δεν ενθαρρύνει τη δημοσιονομική υπευθυνότητα. Ομως η παράδοση της δημοσιονομικής πλειοδοσίας δεν καθιστά λιγότερο επιτακτική την ανάγκη προετοιμασίας απέναντι σε προκλήσεις με άγνωστη διάρκεια και έκβαση».
– «Η δημοσιονομική ασφάλεια της χώρας απαιτεί μια ελάχιστη πολιτική συναίνεση που […] θα καταστήσει περισσότερο διαχειρίσιμες τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία».
– «Η απαρέγκλιτη τήρηση της δημοσιονομικής σταθερότητας είναι αναγκαία συνθήκη για να αποφύγει η χώρα μας τις χειρότερες συνέπειες της διεθνούς οικονομικής αστάθειας».
– «Διαφορετικά, αν η χώρα μας οδηγηθεί σε νέα αύξηση του δημόσιου χρέους, κινδυνεύει να αντιμετωπίσει δυσάρεστες δημοσιονομικές καταστάσεις».
Ενεργειακή ασφάλεια με λιγνίτη, LNG και έλεγχο στην κατανάλωση
Ολο το σχέδιο της κυβέρνησης για να αντιμετωπίσει την ασφυξία που θα προκαλέσει στη χώρα μας και την Ε.Ε. η Ρωσία. «Πονοκέφαλος» η αύξηση των τιμολογίων του ρεύματος και η ακρίβεια από τις ανατιμήσεις στα καύσιμα.
Γενική επιστράτευση του λιγνίτη, μεγιστοποίηση των φορτίων LNG στη Ρεβυθούσα και έλεγχο στην κατανάλωση ενέργειας ρίχνει στη μάχη για την ενεργειακή επιβίωση της χώρας η κυβέρνηση. Την ώρα που οι εκβιασμοί της Μόσχας υποβάλλουν στο μαρτύριο της σταγόνας ολόκληρη την Ευρώπη και όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στο ξύπνημα του αγωγού Nord Stream 1 μετά τις 21 Ιουλίου, η Ελλάδα οργανώνει τη δική της στρατηγική άμυνας ακολουθώντας την τακτική και άλλων χωρών που βρίσκουν προσωρινό καταφύγιο στα ορυκτά καύσιμα.
Η μετάθεση, άλλωστε, του κλεισίματος ανθρακικών και πυρηνικών εργοστασίων στο πλαίσιο των μέτρων για την εξοικονόμηση ενέργειας αποτελούν τον πυρήνα της στρατηγικής και της Κομισιόν και περιλαμβάνονται και στο προσχέδιο για την ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε. που θα δοθεί στη δημοσιότητα τις επόμενες ημέρες. Στη δύσκολη εξίσωση της ενεργειακής επάρκειας μπαίνουν με αποφασιστικότητα έπειτα από μία διετία στρατηγικού παροπλισμού οι επτά συν μία μονάδες της ΔΕΗ. Τα λιγνιτικά εργοστάσια της Επιχείρησης «ξαναγυαλίζονται», η απολιγνιτοποίηση μετατίθεται από 1 έως 2 χρόνια αργότερα, ενώ από Σεπτέμβριο μπαίνει σε δοκιμαστική λειτουργία και η ολοκαίνουρια μονάδα της Πτολεμαΐδας. Ταυτόχρονα, εντατικοποιείται η εξόρυξη λιγνίτη σε παλιά και νέα ορυχεία (π.χ. Αχλάδα, Βεύη), με στόχο η συμμετοχή του στο ενεργειακό μείγμα της χώρας να ανέβει στο 20% από 5% έως 10%, που ήταν μέχρι πρόσφατα.
Η ΔΕΗ καλείται να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ισορροπία του συστήματος, βάζοντας προσωρινό πάγο στα σχέδια απολιγνιτοποίησης και συμβάλλοντας στον περιορισμό των εισαγωγών του πανάκριβου φυσικού αερίου. Μοναδική παραφωνία του νέου σχεδιασμού που εντατικοποιείται καθημερινά αποτελούν οι γηρασμένες μονάδες. Οι λιγνιτικές μονάδες της Επιχείρησης καλούνται να λειτουργήσουν στο φουλ και ο φόβος για πιθανές βλάβες λόγω παλαιότητας είναι ορατός, εξέλιξη που θα έθετε σε δοκιμασία τις αντοχές του συστήματος. Μαζί με τις εγκαταστάσεις της Ρεβυθούσας θα αποτελέσουν ισχυρά όπλα στο επώδυνο σενάριο της πλήρους διακοπής φυσικού αερίου από την Gazprom, χωρίς όμως να μπορούν να υποβαθμιστούν οι κίνδυνοι διαθεσιμότητας που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η χώρα όταν όλη η Ευρώπη θα κυνηγά φορτία LNG. Τι θα συμβεί, για παράδειγμα, αν ο ΔΕΣΦΑ παραλάβει τα 35 από τα 46 φορτία που απαιτούνται για την επάρκεια του συστήματος, δηλαδή το 75% των πρόσθετων ποσοτήτων;
Οπως αναφέρεται από στελέχη του Διαχειριστή, με αξιοποίηση της δυνατότητας αποθήκευσης στην Ιταλία, όπως είναι ο σχεδιασμός, το φετινό καλοκαίρι καλύπτεται ένα μικρό τμήμα του ελλείμματος. Θα χρειαστεί, λοιπόν, τις ημέρες μεγάλης ζήτησης του χειμώνα να μηδενιστούν οι εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας, να λειτουργούν με ντίζελ οι πέντε μονάδες φυσικού αερίου (ΔΕΗ, Elpedison, Ηρων) και να περιοριστούν οι εξαγωγές προς τη Βουλγαρία.
Οπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές της αγοράς, χωρίς αέριο από τον ρωσικό αγωγό και δίχως LNG σε περιόδους αιχμής ή χωρίς αέρα και ήλιο από την ηλεκτροπαραγωγή των ΑΠΕ κατά την απαιτητική χειμερινή περίοδο, όσο τρομακτικό και αν ακούγεται, θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε περικοπές φορτίων. Κυρίως στη βιομηχανία και το εμπόριο και ακολούθως ανάλογα με το επίπεδο συναγερμού εκ περιτροπής και στα νοικοκυριά.
Η άποψη, πάντως, που εκφράζουν κυβερνητικά χείλη, ότι η χώρα διατρέχει μικρότερους κινδύνους σε σχέση με άλλα μέλη της Ε.Ε., αποτυπώνεται και στη μελέτη της Κομισιόν που πρόκειται να δημοσιευτεί τις επόμενες μέρες και παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Μέγαρο Μαξίμου. Η μελέτη που εκπόνησε το Κέντρο Ερευνών της Ε.Ε. (JRC), αποδεικνύει ότι σε περίπτωση διακοπής της ροής φυσικού αερίου και μη εξυπηρέτησης της ζήτησης, χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Γαλλία θα προχωρήσουν σε περικοπές καυσίμου 11,6 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm), ενώ η Ελλάδα σε μόλις 0,4 bcm.
Ανησυχία για την ακρίβεια
Στα ακραία σενάρια των διακοπών ηλεκτροδότησης θα πρέπει να προστεθούν τα δυσβάσταχτα βάρη από τις ανατιμήσεις των καυσίμων που όσο διατηρούν ψηλά τις τιμές ανεβάζουν στα ύψη και τον πήχη των επιδοτήσεων. Στη σύσκεψη της προηγούμενης εβδομάδας υπό τον πρωθυπουργό, η οποία έγινε για να αξιολογηθεί η προετοιμασία για την αντιμετώπιση της βαθιάς ενεργειακής κρίσης και να ζυγιστούν τα νέα μέτρα, ο πρωθυπουργός φάνηκε να έχει πειστεί ότι όλοι οι φορείς της αγοράς κάνουν ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό για να εξασφαλίσουν την ενεργειακή επάρκεια της χώρας. Εκείνο για το οποίο έδειξε να προβληματίζεται είναι η πορεία των τιμών και η αποτελεσματικότητα του νέου μηχανισμού τιμολόγησης της ηλεκτρικής ενέργειας λόγω των συνεχών ανατιμήσεων του φυσικού αερίου.
Ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης ζήτησε από τους συναρμόδιους υπουργούς να θωρακίσουν περισσότερο τις παρεμβάσεις στη χονδρεμπορική αγορά και τη λιανική ώστε να είναι απόλυτα ξεκάθαρο το μήνυμα με τις ελαφρύνσεις στους πολίτες. Το επικοινωνιακό αλαλούμ που σημειώθηκε τους προηγούμενους μήνες σε σχέση με τις πραγματικές επιβαρύνσεις στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις αναγνωρίζεται και από κορυφαίους υπουργούς της κυβέρνησης. Η κλιμάκωση της κρίσης που πυροδοτήθηκε από τις γεωπολιτικές εξελίξεις δεν συγχωρεί άλλα λάθη, καθώς το ενεργειακό κόστος είναι απόλυτα μετρήσιμο -αν και ανεξέλεγκτο ακόμη και σε έναν μορφασμό του Βλαντιμίρ Πούτιν- την ίδια στιγμή που η ψυχολογία της αγοράς και των traders ανεβοκατεβάζουν τις τιμές.
Σήμερα, το σημαντικότερο πρόβλημα για την ελληνική κοινωνία είναι τα τιμολόγια του ρεύματος και η ακρίβεια. Είναι επομένως σημαντικό τα νέα μέτρα και οι χρεώσεις στη λιανική που θα εφαρμοστούν από τον επόμενο μήνα να μην έχουν αστερίσκους και να μην αποκρύπτουν είτε από άγνοια είτε από λάθος εκτίμηση την πραγματικότητα. Υπό το πρίσμα αυτό ο πρωθυπουργός έχει ζητήσει να υπάρξει καλύτερη προετοιμασία από τα συναρμόδια υπουργεία Περιβάλλοντος και Οικονομικών για να μην ακυρωθεί στην πράξη μια γενναία επιδοματική πολιτική που θα χρειαστεί και πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα. Κάτι άλλο που φαίνεται να απασχολεί το κυβερνητικό επιτελείο είναι οι δράσεις και η πολιτική για την ενεργειακή εξοικονόμηση και τη μείωση της κατανάλωσης, τομείς στους οποίους δίνει μεγάλη προτεραιότητα και η Κομισιόν.
Στην τελευταία σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου ο επικεφαλής της ΡΑΕ Θανάσης Δαγούμας πρότεινε να ξεκινήσει μια καμπάνια ενημέρωσης για την ορθή χρήση και τον περιορισμό της άσκοπης κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά την περίοδο της κρίσης, ενώ εκφράστηκε η άποψη από υπηρεσιακά στελέχη να ληφθούν μέτρα ώστε να επιβραβεύονται όσοι προχωρούν σε πραγματική μείωση της κατανάλωσης.
