Όταν η διοίκηση ξεχνά τη δημοκρατία.
Το επικίνδυνο παράδοξο της απόλυσης του εκπαιδευτικού και πρώην Δημάρχου της Ιεράς Πόλης Μεσολογγίου
Παναγιωτόπουλος Γιώργος
Καθηγητής,
Αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Πατρών
Σε μια απόφαση που προκαλεί αίσθημα αδικίας και βαθύ προβληματισμό για την ποιότητα του διοικητικού και δημοκρατικού μας πολιτισμού, η ελληνική πολιτεία αποφάσισε την απόλυση εκπαιδευτικού με τριακονταετή αψεγάδιαστη υπηρεσία, λόγω καταδίκης για «παράβαση καθήκοντος» που φέρεται να έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Δημάρχου.
Μιλώ για τον Παναγιώτη Κατσούλη, εκπαιδευτικό και πρώην Δήμαρχο της Ιεράς Πόλης Μεσολογγίου.
Η καταδικαστική απόφαση αφορούσε πολιτική πράξη συλλογικού οργάνου της τοπικής αυτοδιοίκησης και ουδόλως σχετίζεται με την εκπαιδευτική του ιδιότητα, την επαγγελματική του επάρκεια ή τη διοικητική του συμπεριφορά ως δημόσιος λειτουργός.
Η απόφαση αυτή μπερδεύει επικίνδυνα τη διοικητική με την πολιτική ευθύνη, τιμωρώντας μια πολιτική πράξη με ποινή που ανήκει στη σφαίρα της δημόσιας διοίκησης. Πρόκειται για θεμελιώδη σύγχυση που πλήττει την ίδια τη διάκριση των εξουσιών και τη δημοκρατική νομιμότητα.
Ο αιρετός Δήμαρχος λογοδοτεί ενώπιον των πολιτών του, του Δημοτικού Συμβουλίου και, εν τέλει, της Δικαιοσύνης στο πλαίσιο της πολιτικής λειτουργίας. Όταν μια τέτοια καταδίκη, χωρίς πρόθεση ιδιοτέλειας ή ζημιά του Δημοσίου, μετατρέπεται σε αιτία απόλυσης από εντελώς άσχετη επαγγελματική ιδιότητα, τότε η απόφαση δεν απονέμει δικαιοσύνη αλλά εκτελεί κοινωνική εξόντωση.
Χωρίς να είμαι νομικός (αποδεχόμενος την όποια διόρθωση με έκκληση κατανόησης) και κάνοντας μια ανάγνωση του Συντάγματος, εκτιμώ πως η απόφαση αυτή παραβιάζει το άρθρο 25 παρ. 1 του Συντάγματος, που επιβάλλει στο κράτος να σέβεται την αρχή της αναλογικότητας. Η επιβολή της απόλυσης, της βαρύτερης δυνατής διοικητικής ποινής, για μια πολιτική πράξη η οποία δεν αφορά ούτε κατά διάνοια την εκπαιδευτική του πορεία, είναι κραυγαλέα δυσανάλογη.
Ακόμη περισσότερο, η απόφαση συνιστά ευθεία προσβολή της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 14 Συντάγματος), της ελεύθερης συμμετοχής στα κοινά (άρθρο 5 Συντάγματος), της ελευθερίας της συνείδησης (άρθρο 13 Συντάγματος) και του δικαιώματος του εκλέγεσθαι. Εν τέλει, παραβιάζεται και το άρθρο 16 του Συντάγματος που εγγυάται την προστασία του λειτουργήματος του εκπαιδευτικού, όχι μόνο ως επαγγελματικής ιδιότητας αλλά και ως θεσμικού ρόλου.
Ο συγκεκριμένος εκπαιδευτικός δεν υπήρξε απλώς υπάλληλος. Υπήρξε δάσκαλος και στήριγμα μαθητών και κοινότητας για δεκαετίες. Χωρίς καμία πειθαρχική αναφορά, χωρίς καμία σκιά, αποτέλεσε υπόδειγμα δημοσίου λειτουργού.
Η κοινωνική του προσφορά επεκτάθηκε στην τοπική αυτοδιοίκηση, εκεί όπου κάθε πολίτης καλείται να αναλάβει ρόλο και ευθύνη. Η τιμωρία του σήμερα, λειτουργεί ως προειδοποίηση για όλους: Μην αναμειχθείτε στα κοινά, μην παίρνετε αποφάσεις, μην έχετε φωνή γιατί μπορεί να τιμωρηθείτε.
Αν εδραιωθεί αυτή η πρακτική, τότε:
- Οποιοσδήποτε δημόσιος υπάλληλος που εκλέγεται σε θέση πολιτικής ευθύνης κινδυνεύει με καταστροφή της επαγγελματικής του ζωής.
- Οι αιρετοί δεν θα ψηφίζουν με γνώμονα τη συνείδησή τους αλλά με βάση την απειλή πειθαρχικής εξόντωσης.
- Η δημόσια διοίκηση δεν υπηρετεί το δίκαιο αλλά μετατρέπεται σε γραφειοκρατικό μηχανισμό τιμωρίας της πολιτικής διαφωνίας.
Η απόφαση αυτή οφείλει να ανακληθεί. Όχι για λόγους επιείκειας αλλά για λόγους δημοκρατίας, δικαίου και θεσμικής τάξης.
Η Πολιτεία πρέπει να επαναξιολογήσει τις διατάξεις περί αυτοδίκαιης έκπτωσης υπό το πρίσμα της αναλογικότητας και της ουσίας των πράξεων. Ο εκπαιδευτικός αυτός δεν είναι αριθμός σε φάκελο. Είναι σύμβολο του ενεργού πολίτη, του ευσυνείδητου δημόσιου υπαλλήλου, του ανθρώπου που είχε και έχει συμμετοχή στα κοινά.
Η επιστροφή του στην εκπαίδευση είναι ζήτημα δικαιοσύνης και δημοκρατίας.
Γιατί στο πρόσωπό του, κρίνονται σήμερα η ουσία της δημόσιας συμμετοχής, η αξιοπρέπεια της διοίκησης και τα όρια της πολιτικής ελευθερίας όλων μας.
Υιοθετώντας πλήρως την ανακοίνωση της Α΄ Ε.Λ.Μ.Ε. Αιτωλοακαρνανίας, καλώ άμεσα την ελληνική πολιτεία να εξαντλήσει κάθε νόμιμη θεσμική διαδικασία για την άρση της απόλυσης του εκπαιδευτικού Παναγιώτη Κατσούλη.
Καταληκτικά,
Σε μια περίοδο που η πολιτική ευθύνη, σε αυτό το επίπεδο άσκησης ρόλου και όχι κεντρικά, επιχειρείται να μετατραπεί σε πειθαρχικό παράπτωμα και η ενεργός συμμετοχή στα κοινά τιμωρείται με επαγγελματικό αφανισμό, η σιωπή δεν είναι επιλογή.
Η απόλυση ενός εκπαιδευτικού, λόγω απόφασης που έλαβε ως αιρετός Δήμαρχος, συνιστά θεσμική εκτροπή και ανοίγει επικίνδυνες ατραπούς για όλους όσους υπηρετούν την αυτοδιοίκηση με ευθύνη και συνείδηση.
Ως πολίτης που έχω υπηρετήσει την αυτοδιοίκηση και ως δάσκαλος, καλώ όλους τους αιρετούς εκπροσώπους, Περιφερειάρχες, Δημάρχους, Δημοτικούς και Περιφερειακούς Συμβούλους, να πάρουν δημόσια θέση. Να σταθούν δίπλα σε εκείνον που σήμερα πλήττεται γιατί αύριο θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε από εμάς.
Η υπεράσπιση του δικαιώματος στην πολιτική πράξη και την ελεύθερη συνείδηση δεν είναι ιδιωτική υπόθεση, είναι θεσμική ευθύνη.
