Σε μια χώρα που όλο και περισσότερο μοιάζει να βαδίζει χωρίς
στρατηγικό προσανατολισμό στα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα, η κρίση του νερού αναδεικνύεται σε ωρολογιακή βόμβα.
Η Ελλάδα, όχι μόνο βιώνει όλο και πιο συχνά φαινόμενα λειψυδρίας και εξάντλησης των υδατικών αποθεμάτων, αλλά έχει αποτύχει συστηματικά να αντιμετωπίσει τις δομικές αιτίες της κρίσης: υποδομές-«φάντασμα», διαρροές, απουσία ελέγχου και διαφάνειας, αλλά και κυβερνητική αμέλεια.
Η διαχείριση του νερού – ύδρευσης και άρδευσης – έχει μετατραπεί σε μια χαοτική υπόθεση χωρίς λογοδοσία. Οι αρμόδιοι φορείς οφείλουν να ενημερώσουν τους πολίτες για τους λόγους των τεράστιων απωλειών στα δίκτυα, τα έργα που (δεν) υλοποιήθηκαν, αλλά και πώς μπορεί να αποτραπεί η στέρηση νερού εν μέσω καύσωνα.
Η απόφαση του κράτους να εκχωρήσει την ευθύνη στον νεοσύστατο ΟΔΥΘ, χωρίς θεσμικά εχέγγυα διαφάνειας, σημαίνει στην πράξη αποποίηση της υποχρέωσης να διασφαλίζει ένα θεμελιώδες αγαθό
για την κοινωνία. Το αποτέλεσμα είναι αυξημένο κόστος για τους πολίτες, ελλιπής ενημέρωση και άναρχη «λύση» μέσω εμφιαλωμένων νερών και γεωτρήσεων.
Σημειώνεται ότι σε χώρες όπως η Ισπανία, η Κύπρος και το Ισραήλ, η επαναχρησιμοποίηση του νερού από επεξεργασμένα λύματα αποτελεί βασική στρατηγική. Αλλά στην Ελλάδα μόλις το 2% του αστικού επεξεργασμένου νερού επαναχρησιμοποιείται, ενώ δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο που να υποχρεώνει ή ενθαρρύνει την ανακύκλωση νερού, ούτε καν σε περιοχές με τουριστική ή γεωργική υπερκατανάλωση.
Από κοινωνικό αγαθό, εμπόρευμα
Παράλληλα, ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το κυοφορούμενο σχέδιο νόμου της κυβέρνησης για την υποχρεωτική συνένωση των ΔΕΥΑ, το οποίο εισάγει αυτοματοποιημένο μηχανισμό τιμολόγησης, αποδυναμώνοντας τον συνταγματικά επιβεβλημένο δημόσιο και δημοτικό έλεγχο.
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, η τιμολόγηση του νερού
ανατίθεται στη ΡΑΑΕΥ (Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων), γεγονός που εγείρει εύλογους φόβους ότι το νερό θα ακολουθήσει την πορεία της ενέργειας: από κοινωνικό αγαθό σε εμπόρευμα.
Η σχεδιαζόμενη αρχική αύξηση της τιμής του νερού κατά 80% δεν συνοδεύεται από κοινωνικά κριτήρια, δεν λαμβάνει υπόψη
εισοδηματικές ανισότητες και αγνοεί τις ανάγκες των πιο ευάλωτων
ομάδων.
Το νομοσχέδιο δεν φέρει κοινωνικό πρόσημο: προβλέπει το «εύλογο κέρδος» αντί της κοινωνικής ωφέλειας, αφήνοντας νοικοκυριά και μικρές κοινότητες στην ανασφάλεια και στην προοπτική ενός ακόμη λογαριασμού που θα μετατραπεί σε βάρος αβάσταχτο.
Πρωταθλήτρια η Ελλάδα στις απώλειες νερού
Η κατάσταση είναι τραγική. Όπως αναφέρει η βρετανική εφημερίδα «Independent», η Ελλάδα χάνει περίπου το 50% του πόσιμου νερού λόγω διαρροών και κλοπών, σχεδόν διπλάσιο ποσοστό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (23%).
Παράλληλα, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και της ΕΥΔΑΠ, σε πολλές περιοχές της χώρας χάνονται έως και 60% των αποθεμάτων νερού στη μεταφορά.
Παρότι έχουν δαπανηθεί σύμφωνα με κυβερνητικά στελέχη πάνω από 1,5 δισ. ευρώ για υποδομές από το 2019 μέχρι σήμερα, το πρόβλημα επιδεινώνεται, Συγκεκριμένα:
*Οι χάρτες των υπόγειων αγωγών είτε δεν υπάρχουν είτε δεν
έχουν ψηφιοποιηθεί.
*Μετρήσεις του Reuters (2022–24) καταδεικνύουν υπερβολικά
επίπεδα χλωριούχων και νατρίου στο νερό – επικίνδυνα για
όσους έχουν υπέρταση ή νεφρικά νοσήματα.
*Οι παλιοί υπόγειοι σωλήνες χάνουν πάνω από το μισό του
νερού που αντλείται μέσω αυτών.
Η προσπάθεια εμπορευματοποίησής του μέσω ρυθμιστικών αρχών, αυξήσεων τιμών και απομάκρυνσης του κοινωνικού ελέγχου δημιουργεί σοβαρά ζητήματα. Το νερό ανήκει στην κοινωνία. Όχι στην αγορά.
Επομένως, η Ελλάδα χρειάζεται:
*Δημόσια διαχείριση των υδάτινων πόρων.
*Διαφάνεια για τα αποθέματα και τις απώλειες.
*Άμεση καταγραφή, ψηφιοποίηση και ανανέωση υποδομών.
*Κοινωνικά τιμολόγια, όχι «εύλογα κέρδη».
*Δημόσια επένδυση σε υποδομές ύδρευσης και άρδευσης.
*Προστασία των φυσικών αποθεμάτων από υπεράντληση και
ιδιωτικά συμφέροντα.
*Πρόσβαση όλων σε καθαρό και ασφαλές νερό.
Αν κάτι πρέπει να μάθουμε από την εμπειρία της ενέργειας, είναι ότι τα βασικά αγαθά δεν ιδιωτικοποιούνται, αλλά προστατεύονται. Το νερό είναι ζωή. Και η ζωή δεν είναι για πώληση.
