Ας φανταστούμε ένα πλατύ ποτάμι, το πλατύτερο της γης. Τα νερά του καλύπτουν 192.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, περίπου μιάμιση Ελλάδα. Eνα φυσικό φράγμα υψώνεται στις εκβολές του, εμποδίζοντας τον μεγαλύτερο όγκο του νερού να φθάσει στη θάλασσα. Παρ’ όλα αυτά, η ροή του έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια. Και τώρα, οι ειδικοί εντοπίζουν ρωγμές πολλών χιλιομέτρων στο φράγμα.
Σε τρία έως πέντε χρόνια το φράγμα προβλέπεται να αστοχήσει, επιτρέποντας στα ύδατα του ποταμού να εκβάλλουν στη θάλασσα με τριπλάσιο ρυθμό από τον σημερινό. Η εξέλιξη αυτή θεωρείται πιθανό ότι θα αποσταθεροποιήσει και τα γειτονικά φράγματα, επιτρέποντας και σε άλλα ποτάμια να φθάσουν ανεμπόδιστα στη θάλασσα.
Οι ποταμοί αυτοί είναι αργοκίνητοι και παγωμένοι, λέγονται παγετώνες και βρίσκονται στη Δυτική Ανταρκτική. Ο μεγαλύτερος (ο «μιάμιση Ελλάδα») είναι ο Θουέιτς και περιέχει αρκετό γλυκό νερό για να ανεβάσει τη στάθμη της θάλασσας, παγκοσμίως, κατά 65 εκατοστά. Μαζί με τους γειτονικούς του, μπορεί να ανεβάσει τη στάθμη της θάλασσας κατά δύο έως τρία μέτρα.
Θα χρειαστούν δεκαετίες, άγνωστο πόσες, για να αδειάσει ο Θουέιτς πλήρως το περιεχόμενό του στον νότιο παγωμένο ωκεανό, αλλά το γεγονός ότι το ντόμινο αναμένεται να ξεκινήσει τόσο σύντομα είναι ένα τεράστιο σήμα συναγερμού που δεν θα έπρεπε να αφήνει κανέναν να ησυχάσει. Το ερώτημα είναι, αν συμβαίνει αυτό, γιατί δεν είναι πρώτη είδηση παντού;
Σε ένα άκρως ασυνήθιστο δελτίο καιρού, οι μετεωρολόγοι του Heute Journal, του δεύτερου καναλιού της γερμανικής τηλεόρασης, ξεκίνησαν την Πέμπτη με αυτήν ακριβώς την είδηση, πριν περάσουν στο καθιερωμένο δελτίο θερμοκρασιών και στην πρόγνωση των επόμενων ημερών. Την περασμένη εβδομάδα, αμερικανοβρετανική επιστημονική αποστολή ξεκίνησε από τη Χιλή για μια προσεκτικότερη μελέτη, που θα δώσει περισσότερες απαντήσεις για το τι θα συμβεί αφού σπάσει σε χίλια παγόβουνα το φράγμα θαλάσσιου πάγου που εμποδίζει τη ροή του Θουέιτς.
Το φράγμα διαλύεται γιατί το νερό της θάλασσας είναι όλο και πιο ζεστό, έτσι ο πάγος λιώνει στην κάτω πλευρά, εκεί που ο παγετώνας έρχεται σε επαφή με τις υποθαλάσσιες «ξέρες» που ακόμα φρενάρουν την πορεία του. Αν είμαστε τυχεροί, θα βρεθούν άλλοι υποθαλάσσιοι σχηματισμοί που θα λειτουργήσουν ως φράγματα όταν αχρηστευθούν τα τωρινά, καθυστερώντας, αλλά δυστυχώς όχι αποτρέποντας, την εξέλιξη.
Το πιθανολογούμενο τέλος των παγετώνων της Δυτικής Ανταρκτικής οφείλεται στο γεγονός ότι η θερμοκρασία της θάλασσας είναι κάθε χρόνο και πιο υψηλή. Τα στοιχεία για το 2021, που μόλις δημοσιεύθηκαν, δείχνουν ότι τη χρονιά που πέρασε καταγράφηκαν οι υψηλότερες θερμοκρασίες υδάτων από καταβολής μετρήσεων. Λόγω των ιδιοτήτων του νερού, η υπερθέρμανση των υδάτων εξελίσσεται πολύ πιο αργά αλλά και πολύ πιο σταθερά από την υπερθέρμανση του αέρα. Αυτό, στην πράξη, σημαίνει ότι ακόμη και αν σταματούσαν αύριο οι ρύποι που εγκλωβίζουν θερμότητα στην ατμόσφαιρα, οι ωκεανοί έχουν συσσωρεύσει τόση θερμική ενέργεια που πολλές αλλαγές στους πόλους θεωρούνται ήδη αναπότρεπτες.
«Don’t Look Up»
Ρωγμές πολλών χιλιομέτρων στο φράγμα που συγκρατεί τον παγετώνα Θουέιτς, του οποίου τα νερά καλύπτουν έκταση μιάμισης Ελλάδας.
Στην ταινία «Don’t Look Up», μια σατιρική αλληγορία για την κλιματική κρίση, οι δύο επιστήμονες περνούν από την πλήρη άγνοια κινδύνου στην πλήρη συναίσθηση της επερχόμενης καταστροφής σε λίγες ώρες. Στην κλιματική κρίση, οι ομάδες που καταλήγουν στο συμπέρασμα αυτό είναι πολλές και αποτελούνται από χιλιάδες επιστήμονες, οι προσεγγίσεις που ακολουθούν διαφέρουν και η διαδικασία συνειδητοποίησης έχει διαρκέσει δεκαετίες.
Αλλά η αντίδραση της πολιτικής εξουσίας μοιάζει σε καταθλιπτικό βαθμό με το «sit tight and assess» (ας περιμένουμε και ας εκτιμήσουμε την κατάσταση) της προέδρου Ορλίν, που υποδύεται η Μέριλ Στριπ – και αυτή είναι μια επιεικής αποτίμηση. Στην πραγματικότητα, οι πολιτικές αποφάσεις δίνουν περισσότερη ενέργεια στον κομήτη που λέγεται αποσταθεροποίηση του κλίματος, αυξάνοντας κάθε χρόνο και περισσότερο την καταστροφική του δύναμη.
Αυτό δεν είναι σχήμα λόγου. Είναι γνωστό ότι όσο περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα υπάρχει στην ατμόσφαιρα, τόσο περισσότερη θερμότητα εγκλωβίζεται και τόσο περισσότερο αποσταθεροποιείται το κλίμα. Οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα μετριούνται σε μέρη ανά εκατομμύριο (ppm). Σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις, το 2021 βρισκόμασταν στα 414,3 ppm. Πέρυσι ήμασταν στα 412,5 ppm, το 2013 στα 400, το 1958 στα 315, ενώ προτού ξεκινήσουμε να εξορύσσουμε και να καίμε ορυκτά καύσιμα σε βιομηχανική κλίμακα ήμασταν στα 280 ppm.
Δεν είναι τυχαίο ότι, ενώ το «Don’t Look Up» δέχθηκε επικρίσεις από πολλές πλευρές, οι επιστήμονες που ασχολούνται με την κλιματική κρίση αναγνώρισαν τους εαυτούς τους.
«Χρειαζόμαστε ιστορίες που εξιστορούν τον παραλογισμό του να γνωρίζουμε τι έρχεται και ταυτόχρονα να μην αναλαμβάνουμε δράση», έγραψε ο κλιματολόγος Πίτερ Κάλμους στην εφημερίδα Guardian. «H ταινία είναι αστεία και παράλληλα τρομακτική γιατί δείχνει την ψυχρή πραγματικότητα που ζουν σε καθημερινή βάση οι κλιματολόγοι και όσοι αντιλαμβάνονται πλήρως τις διαστάσεις της κλιματικής κρίσης».
Η ενεργειακή κρίση
Ομως τους τελευταίους μήνες, το χάσμα ανάμεσα σε όσα πρέπει να γίνουν για να μειωθεί ο αντίκτυπος της κλιματικής κρίσης και σε όσα απαιτεί η συγκυρία έγινε ακόμη μεγαλύτερο. Ειδήσεις όπως αυτή για τους παγετώνες της Δυτικής Ανταρκτικής, για τις συγκεντρώσεις ρεκόρ διοξειδίου του άνθρακα ή για τις συγκεντρώσεις μεθανίου, που επίσης κατέρριψαν όλα τα ρεκόρ, υποσκελίζονται από την πιεστική ενεργειακή κρίση.
Οταν οι τιμές των καυσίμων μετατρέπουν σε άθλο την πληρωμή λογαριασμών ρεύματος, πετρελαίου ή φυσικού αερίου, το βραχυπρόθεσμο αίτημα είναι για περισσότερα και φθηνότερα ορυκτά καύσιμα. Είναι αυτό ακριβώς που επιδιώκουν όσοι ακόμα θησαυρίζουν από τον κλάδο που οδηγεί τον πλανήτη στην καταστροφή.
