Περίπου μία δεκαετία θα απαιτηθεί, υπό προϋποθέσεις, για να επανέλθει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ελλάδα ως ποσοστό του αντίστοιχου ευρωπαϊκού στα προ μνημονιακά επίπεδα, υπολογίζουν οι οικονομολόγοι, καθώς ο πρωθυπουργός και το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δηλώνουν ότι την ερχόμενη τετραετία το επίκεντρο της οικονομικής πολιτικής θα μετατοπισθεί από τις φοροελαφρύνσεις στην αύξηση των μισθών και των εισοδημάτων.
Πράγματι, εκτός από τον ΕΝΦΙΑ, η βαριά κληρονομιά των μνημονίων ήταν η συρρίκνωση των εισοδημάτων. Το μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης, από το 85% του μέσου όρου της Ε.Ε. που βρισκόταν το 2010 υποχώρησε στο 64% το 2021, το δεύτερο χαμηλότερο μετά τη Βουλγαρία. Αλλες χώρες που μπήκαν σε πρόγραμμα είχαν αντίστοιχες, αλλά όχι τόσο έντονες εξελίξεις: το πορτογαλικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ υποχώρησε από το 83% του μέσου ευρωπαϊκού στο 75% το ίδιο διάστημα. Αντίθετα, οι πρώην ανατολικές χώρες έκαναν βήματα προς την αντίθετη κατεύθυνση: η Βουλγαρία ανέβηκε από το 45% στο 57% του μέσου κατά κεφαλήν ευρωπαϊκού ΑΕΠ.
Σε απόλυτα μεγέθη, το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ υποχώρησε από 20.150 ευρώ το 2010 σε 17.610 ευρώ το 2021, ενώ αντίθετα στην Ευρωζώνη ανέβηκε από 28.460 ευρώ σε 30.690 ευρώ την ίδια περίοδο. Και ο μέσος ετήσιος μισθός είναι σήμερα 15.879 ευρώ, ο 5ος χαμηλότερος στην Ε.Ε., όπου ο μέσος όρος είναι στις 33.511 ευρώ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κάτι πρέπει να γίνει εδώ. Οι μειώσεις φόρων της προηγούμενης τετραετίας φαίνεται να βελτίωσαν το εισόδημα της μεσαίας τάξης (το διάμεσο εισόδημα αυξήθηκε από 7.120 ευρώ το 2015 σε 8.322 ευρώ το 2021), αλλά έχουν τα όριά τους.
Τέσσερις παρεμβάσεις
Για τη βελτίωση των εισοδημάτων τα σχέδια περιλαμβάνουν μέχρι στιγμής:
• Περαιτέρω μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, εφόσον υπάρχει δημοσιονομικός χώρος. Υπολείπεται ένα ποσοστό 0,7% για να εκπληρωθεί η δέσμευση για συνολική μείωση κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες των ασφαλιστικών εισφορών που είχε υποσχεθεί στην αρχή της παρούσας θητείας η κυβέρνηση.
• Νέο μισθολόγιο για τους δημοσίους υπαλλήλους, που υπολογίζεται ότι θα κοστίσει 500 εκατ. ευρώ στον προϋπολογισμό του 2024. Εξετάζεται αν μπορεί να βρεθεί και επιπλέον χώρος για ενίσχυση εισοδημάτων εκεί.
Σε μία δεκαετία και υπό προϋποθέσεις μπορεί το κατά κεφαλήν ΑΕΠ να φθάσει στα προ μνημονιακά επίπεδα.
• Μια νέα αύξηση του κατώτατου μισθού.
• Αυξήσεις συντάξεων με βάση τον ν. Κατρούγκαλου. Ηδη ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας μίλησε για αύξηση 3,5% τον επόμενο χρόνο.
Ομως, στον ιδιωτικό τομέα, πέραν του κατώτατου μισθού η βελτίωση των εισοδημάτων είναι πιο σύνθετη διαδικασία και δεν επιτυγχάνεται μόνο με κυβερνητικές αποφάσεις. Εκεί, όπως υποστηρίζει ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θόδωρος Σκυλακάκης , μιλώντας στην «Κ», «το κλειδί είναι η συνέχιση των επενδύσεων, η αύξηση της συμμετοχής του εργατικού δυναμικού, περιλαμβανομένης της μετάβασης από την άτυπη στην επίσημη απασχόληση και η βελτίωση της παραγωγικότητας μέσω των μεταρρυθμίσεων».
Η προοπτική
Με ρυθμό ανάπτυξης στην περιοχή του 3% κατά μέσον όρο, ο πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Μιχάλης Αργυρού, υπολογίζει ότι στο τέλος αυτής της δεκαετίας μπορεί να επανέλθουμε στο 75%-80% του μέσου κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ε.Ε. Θεωρεί ότι ένας μέσος ρυθμός ανάπτυξης 3% την περίοδο αυτή είναι εφικτός, καθώς η χώρα θα διαθέτει τους πόρους και θα εφαρμόζει τις μεταρρυθμίσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ θα εξακολουθήσει να προσελκύει και άμεσες ξένες επενδύσεις, δεδομένου ότι είναι «μια χώρα με προοπτικές ανάπτυξης αναδυόμενης οικονομίας, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει την ασφάλεια και προβλεψιμότητα μιας ανεπτυγμένης οικονομίας, κράτους-μέλους της Ευρωζώνης και της Ε.Ε». Αλλωστε, θυμίζει ότι κάτι ανάλογο κατάφεραν τα προηγούμενα χρόνια οι πρώην ανατολικές χώρες. Ο ίδιος τονίζει, εξάλλου, τη σημασία της υποστήριξης στις μεταρρυθμίσεις μιας κρίσιμης κοινωνικής μάζας, κάτι που δεν υπήρχε στο παρελθόν.
Η διατήρηση και η ενίσχυση μιας μεταρρυθμιστικής δυναμικής προβάλλει, επομένως, ως η βασική προϋπόθεση για τη βελτίωση των εισοδημάτων των Ελλήνων πολιτών. «Καλύτερες αμοιβές σημαίνει καλύτερες δουλειές και γι’ αυτό υπάρχει μόνο ένας σωστός τρόπος: η προσέλκυση νέων επενδύσεων», λέει ο Παναγιώτης Καπόπουλος, επικεφαλής οικονομολόγος της Alpha Bank, κάνοντας την αντιδιαστολή με τις πρακτικές αύξησης των εισοδημάτων μέσω αύξησης του χρέους, όπως έγινε στο παρελθόν.
Οι μεταρρυθμίσεις
Οι αναλυτές μάλιστα φαίνεται να συμφωνούν ως προς τις μεταρρυθμίσεις, στις οποίες πρέπει να δοθεί προτεραιότητα για να αυξηθούν οι επενδύσεις και η παραγωγικότητα: η επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης προβάλλει πλέον ως η σημαντικότερη, ενώ επισημαίνονται και η περαιτέρω ψηφιοποίηση του κράτους, η κατάρτιση του εργατικού δυναμικού, η περαιτέρω εξυγίανση των τραπεζών με μείωση των κόκκινων δανείων. Η διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας είναι το αυτονόητο συμπλήρωμα.
