Οι hackers συνήθως βρίσκονται λίγο πιο μπροστά από εκείνους που καλούνται να αντιμετωπίσουν την ηλεκτρονική απάτη. Ετσι λοιπόν ειδικεύονται να χτυπούν τα θύματά τους από απόσταση ανακαλύπτοντας διαρκώς νέους τρόπους και μεθόδους. Σε 399.000 ανήλθαν οι συναλλαγές εξαπάτησης το 2024 έναντι 410.000 το 2023.
Το 2024 ήταν μια χρονιά μικτών τάσεων για την απάτη στις συναλλαγές με κάρτες στην χώρα μας. Παρόλο που ο γενικός δείκτης απάτης υποχώρησε σημαντικά χάρη στην ενίσχυση της ασφάλειας και της ενημέρωσης, η αύξηση των περιστατικών στις ηλεκτρονικές και ATM συναλλαγές επισημαίνει τη δυναμική φύση των απειλών και την ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση.
Ταυτόχρονα, η μεγάλη συμμετοχή των ίδιων των καταναλωτών στο κόστος της απάτης ενισχύει την ανάγκη για ακόμη πιο στοχευμένες δράσεις προστασίας και υποστήριξης των χρηστών ψηφιακών μέσων πληρωμής.
Παρά τη συνολική μείωση της απάτης στις συναλλαγές με κάρτες πληρωμών το 2024, ορισμένοι τύποι απάτης εμφανίζουν αυξητική τάση, προκαλώντας ανησυχία για την ασφάλεια των ψηφιακών πληρωμών.
Οι νέες μορφές εξαπάτησης επικεντρώνονται κυρίως σε ηλεκτρονικές αγορές και αναλήψεις μέσω ΑΤΜ, με ταυτόχρονη μετατόπιση του κόστους της ζημίας στους ίδιους τους χρήστες και στους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών.
Το συνολικό ποσοστό των συναλλαγών εξαπάτησης πάντως παραμένει πολύ μικρό έναντι του συνόλου των συναλλαγών που διενεργούνται
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος όπως αυτά αποτυπώνονται στην πρόσφατη έκθεση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της ΤτΕ, το 2024 καταγράφηκε αύξηση κατά 4% στον αριθμό των εξ αποστάσεως συναλλαγών χωρίς φυσική παρουσία κάρτας, γνωστών ως CNP (Card-Not-Present) συναλλαγές. Συγκεκριμένα, οι συναλλαγές αυτού του τύπου έφτασαν τις 349 χιλιάδες, από 337 χιλ. το 2023. Αντίστοιχα, η αξία της εξαπάτησης αυξήθηκε κατά 1%, αγγίζοντας τα 17,7 εκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται κυρίως για διαδικτυακές συναλλαγές με επιχειρήσεις του εξωτερικού, επιβεβαιώνοντας τη συνεχιζόμενη έκθεση των καταναλωτών σε κινδύνους στο διεθνές ηλεκτρονικό εμπόριο.
Επιπλέον, αύξηση καταγράφηκε και στις απάτες που σχετίζονται με συναλλαγές μέσω ΑΤΜ, με τον αριθμό των περιστατικών να αυξάνεται οριακά (+2%) αλλά με σημαντική αύξηση της αξίας κατά 22%, φτάνοντας τα 2,4 εκατ. ευρώ από 2 εκατ. το 2023. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν ότι, ενώ οι καταναλωτές στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε ψηφιακές πληρωμές, οι παραδοσιακές μορφές συναλλαγών, όπως τα ΑΤΜ, παραμένουν ευάλωτες σε οργανωμένα κυκλώματα απάτης.
Η ζημιά από την απάτη: Ποιος πληρώνει τελικά;
Η οικονομική ζημία που προκαλείται από την απάτη δεν είναι αμελητέα, και μάλιστα δεν επωμίζεται μόνο ο τραπεζικός τομέας. Αντιθέτως, τα στοιχεία δείχνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος της ζημίας το 2024 το επωμίστηκαν οι ίδιοι οι καταναλωτές, δηλαδή οι κάτοχοι καρτών, σε ποσοστό 58%.
Ακολουθούν οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών που αποδέχονται τις συναλλαγές (π.χ. επιχειρήσεις και τερματικά POS), οι οποίοι φέρουν το 35% της ζημίας, ενώ οι εκδότες των καρτών, δηλαδή οι τράπεζες, φέρουν το μικρότερο βάρος με μόλις 8%. Η κατανομή αυτή γίνεται βάσει του ποιος θεωρείται υπαίτιος για το περιστατικό απάτης, αποκαλύπτοντας τις αδυναμίες στην προστασία του καταναλωτή σε ένα ψηφιακό περιβάλλον που γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκο.
Σημαντική μείωση απάτης στα POS – Πού οφείλεται
Την ίδια στιγμή, παρατηρείται σημαντική κάμψη της απάτης σε συναλλαγές μέσω POS, δηλαδή των τερματικών συσκευών που χρησιμοποιούνται σε φυσικά καταστήματα. Το 2024, ο αριθμός των συναλλαγών απάτης μέσω POS μειώθηκε κατά 35%, ενώ η συνολική αξία τους παρουσίασε πτώση κατά 43%, φθάνοντας τα 2,4 εκατ. ευρώ, από 4,2 εκατ. ευρώ το 2023.
Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται κυρίως στη δραστική μείωση της απάτης που σχετίζεται με χαμένες ή κλεμμένες κάρτες, καθώς οι σχετικές συναλλαγές μειώθηκαν κατά 39% στον αριθμό και κατά 54% στην αξία τους. Συγκεκριμένα, οι συναλλαγές αυτού του τύπου έπεσαν από 65 χιλ. σε 39 χιλ., και η αξία τους από 3,7 εκατ. ευρώ σε 1,7 εκατ. ευρώ. Αυτό αποδίδεται εν μέρει στη βελτίωση των συστημάτων άμεσου αποκλεισμού και ειδοποίησης μετά την απώλεια ή κλοπή κάρτας, καθώς και στη χρήση τεχνολογιών επικύρωσης συναλλαγών όπως το 3D Secure.
Συνολική μείωση της έντασης της απάτης – Θετικά τα αποτελέσματα των μέτρων ασφαλείας
Παρά τις αυξητικές τάσεις σε συγκεκριμένους τομείς, τα συνολικά στοιχεία δείχνουν θετική πορεία. Η συνολική ένταση της απάτης (Fraud-to-Transaction Ratio) μειώθηκε αισθητά σε σχέση με το προηγούμενο έτος:
Ο αριθμός συναλλαγών απάτης υποχώρησε κατά 3%
Ο δείκτης αναλογίας του αριθμού των συναλλαγών απάτης προς το σύνολο των συναλλαγών διαμορφώθηκε σε 0,016%, δηλαδή 1 απάτη ανά 6.300 συναλλαγές, ποσοστό μειωμένο κατά 14%
Η αναλογία της αξίας απάτης προς την συνολική αξία συναλλαγών διαμορφώθηκε σε 0,020%, δηλαδή 1 ευρώ απάτης ανά 4.900 ευρώ συναλλαγών, μειωμένο κατά 13% σε σύγκριση με το 2023
Η σημασία της ενημέρωσης και της πρόληψης
Η θετική εικόνα που αποτυπώνεται στην ετήσια έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος αποδίδεται σε ένα πλέγμα ενεργειών πρόληψης και ενημέρωσης. Κομβικό ρόλο έπαιξαν:
- Η συνεχιζόμενη από το 2021 εκστρατεία ενημέρωσης κατά της ηλεκτρονικής απάτης, με τη συνεργασία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, της Ελληνικής Αστυνομίας και της Τράπεζας της Ελλάδος
- Η καμπάνια Φεβρουαρίου 2024, σε συνεργασία με την MasterCard, για την ανάδειξη νέων μεθόδων απάτης και τρόπων αντιμετώπισής τους
- Η ενημερωτική δράση στα κοινωνικά δίκτυα της Τράπεζας της Ελλάδος, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας “Global Money Week” του ΟΟΣΑ, με τη δημιουργία εκπαιδευτικού βίντεο για ασφαλείς ηλεκτρονικές πληρωμές
Οι δράσεις αυτές φαίνεται ότι έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς, με ολοένα και περισσότερους πολίτες να εκπαιδεύονται στον εντοπισμό ύποπτων ενεργειών και να επιδεικνύουν μεγαλύτερη προσοχή στις συναλλαγές τους.
