Η πλεονάζουσα ρευστότητα που διαθέτουν οι ελληνικές τράπεζες δεν δηµιουργεί πίεση για προσέλκυση καταθέσεων µέσω αυξηµένων επιτοκίων. Επιπλέον, η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων είναι µικροκαταθέτες, καθώς το 85% διατηρεί στις τράπεζες έως 5.000 ευρώ, ποσά που συνήθως χρησιµοποιούνται για καθηµερινές κινήσεις και βρίσκονται σε καταθέσεις µιας ηµέρας, όπου το επιτόκιο είναι πολύ χαµηλό σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Οι δύο παραπάνω λόγοι αποτελούν τις βασικές αιτίες που κρατούν χαµηλά τα επιτόκια στις καταθέσεις, υποστηρίζουν αρµόδιες τραπεζικές πηγές µε αφορµή την έρευνα που ξεκίνησε η Επιτροπή Ανταγωνισµού. Η τελευταία αναµένεται να ολοκληρώσει εντός του 2024 την ενδιάµεση έκθεσή της επί της κλαδικής έρευνας που διενεργεί µε αντικείµενο τα επιτόκια καταθέσεων. Εναυσµα για την έρευνα αποτέλεσε η παρατήρηση ότι το εγχώριο τραπεζικό σύστηµα παρουσιάζει χαρακτηριστικά ολιγοπωλίου, καθώς τέσσερις τράπεζες ελέγχουν το 95% του κλάδου.
Η πλεονάζουσα ρευστότητα που διαθέτουν οι ελληνικές τράπεζες σε συνδυασµό µε το χαµηλό µέσο υπόλοιπο που διαθέτουν οι Ελληνες καταθέτες αποτελούν, σύµφωνα µε τις τράπεζες, τις βασικές αιτίες που «κρατούν» χαµηλά τα επιτόκια στις καταθέσεις. Αυτό επισηµαίνουν αρµόδιες τραπεζικές πηγές µε αφορµή την έρευνα που ξεκίνησε η Επιτροπή Ανταγωνισµού µε αντικείµενο τα επιτόκια καταθέσεων, τα οποία είναι από τα χαµηλότερα µεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης.
Συγκεκριµένα το µέσο επιτόκιο στη χώρα µας σε ό,τι αφορά τους λογαριασµούς ταµιευτηρίου είναι µόλις 0,03% έναντι 0,39% στην Ευρωζώνη, ενώ σε ό,τι αφορά τις προθεσµιακές καταθέσεις για τα νοικοκυριά, το µέσο επιτόκιο στη χώρα µας διαµορφώνεται στο 1,83% έναντι 3,09% που είναι ο µέσος ευρωπαϊκός όρος.
Σύµφωνα µε τις ίδιες πηγές, αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι η ελληνική καταθετική βάση προέρχεται από τη λιανική (70% έναντι 60% του µέσου όρου) µε πολύ µικρά µέσα υπόλοιπα καταθέσεων. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι σύµφωνα µε στοιχεία του ΤΕΚΕ το 70,9% των καταθετών είναι µικροκαταθέτες, καθώς διατηρούν καταθέσεις έως 1.000 ευρώ. Καταθέσεις πάνω από 1.000 έως 5.000 ευρώ είχε το 2023 το 13,3% των καταθετών, από 5.001 έως 50.000 ευρώ το 13,6%, από 50.001 έως 100.000 ευρώ το 1,4% και πάνω από 100.000 ευρώ µόλις το 0,8%. Οπως επισηµαίνουν χαρακτηριστικά, «τέτοια ποσά χρησιµοποιούνται για καθηµερινές κινήσεις ρευστότητας και βρίσκονται σε καταθέσεις µιας ηµέρας, που το επιτόκιο είναι πολύ χαµηλό σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες».
Σε ό,τι αφορά τις προθεσµιακές καταθέσεις, οι τράπεζες υποστηρίζουν ότι υπάρχει µεγάλη διαφοροποίηση µεταξύ τους στα επιτόκια που προσφέρουν, καθώς ανάλογα µε την πολιτική κάθε µιας δίνεται έµφαση είτε στα µικρά ποσά είτε στα µεγάλα, ή ακόµη και στη διάρκεια που κάποιος είναι διατεθειµένος να δεσµεύσει τα χρήµατά του. Ετσι, µπορεί µια τράπεζα να πριµοδοτεί τις χαµηλές καταθέσεις από το πρώτο ευρώ ή αντίστοιχα να αυξάνει το επιτόκιο για µεγαλύτερα ποσά ή να κλιµακώνει την απόδοση ανάλογα µε τη διάρκεια της προθεσµιακής κατάθεσης. Η διαφορά µεταξύ των ευρωπαϊκών και των ελληνικών επιτοκίων περιορίζεται δραστικά στις προθεσµιακές καταθέσεις των επιχειρήσεων, όπου η µέση απόδοση διαµορφώνεται στη χώρα µας στο 3,17%, επίπεδο που είναι πολύ κοντά στον ευρωπαϊκό µέσο όρο, που διαµορφώνεται στο 3,64%.
Σηµαντική διαφορά σε σχέση µε τις ευρωπαϊκές τράπεζες είναι ότι οι ελληνικές, µετά τις µαζικές πωλήσεις κόκκινων δανείων και την αποµόχλευση των ισολογισµών τους, διαθέτουν τον υψηλότερο δείκτη ρευστότητας µεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης, που µε βάση τα τελευταία διαθέσιµα στοιχεία διαµορφώνεται στο 60,6% έναντι 102,8% του ευρωπαϊκού µέσου όρου. Αυτό σηµαίνει ότι για κάθε 100 ευρώ καταθέσεων που διαθέτουν οι χορηγήσεις είναι 60 ευρώ περίπου και άρα διαθέτουν πλεονάζουσα ρευστότητα, η οποία µε τη σειρά της µειώνει την πίεση για την προσέλκυση καταθέσεων µέσω των αυξηµένων επιτοκίων. Αλλοι προσδιοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν τόσο το ύψος όσο και την ταχύτητα προσαρµογής των τραπεζικών επιτοκίων στις µεταβολές των επιτοκίων της ΕΚΤ και του Euribor συνδέονται µε δοµικά χαρακτηριστικά.
Το υψηλό spread µεταξύ χορηγήσεων και καταθέσεων σύµφωνα µε τις τράπεζες προκύπτει κυρίως από τη µεγάλη διαφορά των επιτοκίων που εντοπίζεται στα καταναλωτικά δάνεια, αλλά και γενικότερα από το µείγµα των δανείων µε την υπεροχή των επιχειρηµατικών έναντι των δανείων λιανικής, όπως τα στεγαστικά και τα καταναλωτικά δάνεια.
