Τον γόρδιο δεσμό της λειτουργίας ή μη των καταστημάτων τις Κυριακές καλείται να λύσει για άλλη μία φορά η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, καθώς το ζήτημα διχάζει εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες, πέρα από τους παράγοντες της αγοράς και την ίδια τη Δικαιοσύνη, που καταλήγει σε εκ διαμέτρου αντίθετες αποφάσεις, ανάλογα με την εκάστοτε σύνθεση. Τουλάχιστον δεκαπέντε χώρες της Ευρώπης -μεταξύ αυτών η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Βρετανία, το Βέλγιο, η Δανία και η Σουηδία- έχουν ξεκαθαρίσει εδώ και χρόνια το τοπίο, επιτρέποντας με κάποιες προϋποθέσεις τη λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων και τις Κυριακές.
Στη χώρα μας η ελεύθερη λειτουργία τις Κυριακές επιτρέπεται μόνο στις τουριστικές περιοχές, ενώ για 8 Κυριακές τον χρόνο επιτρέπεται για όλα τα καταστήματα. Ωστόσο, η πλήρης απελευθέρωση της λειτουργίας των καταστημάτων είναι ένα πάγιο αίτημα, ειδικά των πολυκαταστημάτων, όπως και των εμπορικών κέντρων. Η αντίδραση των «μικρών» της αγοράς ήταν και παραμένει έντονη – με το επιχείρημα ότι δεν θα είναι τέτοια η αύξηση της κίνησης που θα τους επιτρέψει να κάνουν προσλήψεις ώστε να βγαίνουν τα αυξημένα ωράρια και κόστη. Εντονα αντιδρούν και οι εργαζόμενοι.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας καλείται να αποφασίσει και πάλι για το αν μπορούν να λειτουργούν τα καταστήματα τις Κυριακές. Αφορμή για να ασχοληθεί η Ολομέλεια του ΣτΕ για δεύτερη φορά ήταν η υπουργική απόφαση που έδωσε το πράσινο φως για την κυριακάτικη λειτουργία των καταστημάτων του Επιχειρηματικού Πάρκου Γιαλού στα Σπάτα Αττικής. Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας καλείται να αποφασίσει και πάλι για το αν μπορούν να λειτουργούν ή όχι τα καταστήματα τις Κυριακές. Αφορμή για να ασχοληθεί η Ολομέλεια του ΣτΕ για δεύτερη φορά με το επίμαχο θέμα ήταν η υπουργική απόφαση που έδωσε το πράσινο φως για τη λειτουργία των καταστημάτων κατά τις Κυριακές του Επιχειρηματικού Πάρκου Γιαλού στα Σπάτα Αττικής.
Αντικρουόμενες αποφάσεις
Το όλο θέμα παραπέμφθηκε και πάλι στην Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου από το Δ’ Τμήμα, το οποίο έκρινε αντισυνταγματική τη λειτουργία των καταστημάτων κατά τις Κυριακές, όπως είχε κριθεί και πάλι αντισυνταγματική το 2017. Το 2017, η Ολομέλεια του ΣτΕ με πρόεδρο τον Σωτήρη Ρίζο με την υπ’ αριθμ. 100/2017 απόφασή της είχε κρίνει: «Το Σύνταγμα αναγνωρίζει τον άνθρωπο ως υπέρτατη αξία, χάριν της οποίας υφίσταται και οργανώνεται η έννομη τάξη, θεσπίζει δε τα επιμέρους ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα για τη διασφάλιση της επί ίσοις όροις ελεύθερης αναπτύξεως της προσωπικότητας εκάστου και την απόλαυση των εννόμων αγαθών που αντιστοιχούν στο περιεχόμενο των δικαιωμάτων αυτών. Στο πλαίσιο του χαρακτήρα αυτού του Συντάγματος κατοχυρώνεται για τους πάσης φύσεως εργαζομένους και απασχολουμένους (εξηρτημένα ή ανεξάρτητα εργαζόμενους, ελεύθερους επαγγελματίες κ.λπ.) το δικαίωμα του ελευθέρου χρόνου και της απολαύσεώς του, ατομικά και από κοινού με την οικογένειά τους, ως τακτικό διάλειμμα της εβδομαδιαίας εργασίας.
Το δικαίωμα αυτό υπηρετεί την υγεία και την ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας, με τη φυσική και ψυχική ανανέωση που προσφέρει η τακτική αργία στον εργαζόμενο άνθρωπο εντός της κάθε εβδομάδας εργασίας (άρθρα 5 παράγραφος 1, 21 παράγραφος 3 του Συντάγματος)». Συναφώς, συνέχιζε η Ολομέλεια, πριν από πέντε χρόνια, «προσφέρει και τη δυνατότητα οργανώσεως της κοινωνικής και οικογενειακής ζωής του, θέματα για τα οποία επίσης μεριμνά το Σύνταγμα (άρθρο 21 παράγραφος 3). Περαιτέρω, το αναφερθέν δικαίωμα προσλαμβάνει πρακτική αξία για τους εργαζομένους όταν αυτοί δύνανται, μόνοι ή από κοινού με την οικογένειά τους, να μετέχουν στη συλλογική ανάπαυλα μιας κοινής αργίας ανά εβδομάδα, ως τέτοια ημέρα δε έχει επιλεγεί, κατά μακρά διαμορφωμένη παράδοση, τόσο στην Ελλάδα όσο και στα λοιπά κράτη της Ευρώπης η Κυριακή, σχετιζόμενη με την χριστιανική θρησκεία».
Δύο χρόνια μετά, τον Ιανουάριο του 2019, το Δ’ Τμήμα με πρόεδρο τον αντιπρόεδρο Χρήστο Ράμμο (στη συνέχεια τοποθετήθηκε πρόεδρος της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών – ΑΔΑΕ) έκρινε (απόφαση 18/2019) με οριακή πλειοψηφία, συνταγματική τη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές. Η μειοψηφία του δικαστικού σχηματισμού του Δ’ Τμήματος της απόφασης 18/2019, δηλαδή οι σύμβουλοι Επικρατείας Ηλίας Μάζος και Χριστίνα Σιταρά και ο πάρεδρος Ιωάννης Μιχαλακόπουλος υποστήριξαν ότι η επίμαχη υπουργική απόφαση για τη λειτουργία των καταστημάτων κατά τις Κυριακές παραβιάζει τη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη και την 106 διεθνή σύμβαση εργασίας του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας. Ολοι ζητούσαν να ακυρωθεί η υπ’ αριθμ. 126753/9.12.2019 υπουργική απόφαση με την οποία τροποποιήθηκε προγενέστερη (από 6/7/2017) και προστέθηκε ότι στις περιοχές όπου επιτρέπεται η προαιρετική λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές, από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο, εντάσσεται και το Επιχειρηματικό Πάρκο Γιαλού – Αγιος Δημήτριος – Πύργος Σπάτων.
Τώρα, πέντε χρόνια μετά την απόφαση της Ολομέλειας του 2017 που έκρινε ότι είναι αντισυνταγματική η λειτουργία των καταστημάτων κατά την έβδομη ημέρα της εβδομάδας και αφού μεσολάβησε το 2019 η «απόφαση Ράμμου» που έκρινε τα αντίθετα, έρχεται το Δ’ Τμήμα του ΣτΕ με πρόεδρο την αντιπρόεδρο Μαρία Καραμανώφ και εισηγήτρια την σύμβουλο Επικρατείας Χριστίνα Σιταρά (η τελευταία ήταν στη μειοψηφία της «απόφασης Ράμμου») και κρίνει πάλι αντισυνταγματική τη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές, παραπέμποντας την υπόθεση για οριστική κρίση στην Ολομέλεια του ΣτΕ. Η υπ’ αριθμ. 26/2022 απόφαση του Δ’ Τμήματος υιοθετεί τις απόψεις της «απόφασης Ρίζου» του 2017 και της μειοψηφίας της «απόφασης Ράμμου» του 2019.
Τώρα, η «απόφαση Καραμανώφ» ακύρωσε την από 9/12/2019 προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση, καθώς απεφάνθη ότι αφενός είναι αντίθετη στο Σύνταγμα, ενω δεν υπάρχουν επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος που να επιβάλλουν και όχι να δικαιολογούν απλώς τη λειτουργία των καταστημάτων κατά τις Κυριακές. Ο νόμος 4177/2013, ο οποίος καθιστά κανόνα την επί ετήσια βάση εργασία στα καταστήματα κατά τις Κυριακές και όχι εξαίρεση, είναι σε αντίθεση με τις συνταγματικές επιταγές και «των λοιπών υπερκείμενων κανόνων δικαίου», αναφέρουν οι σύμβουλοι Επικρατείας και αυτό γιατί «κατά το ήμισυ του έτους (Μάιος – Οκτώβριος) τα καταστήματα δύνανται να παραμένουν ανοικτά, ενώ και κατά το υπόλοιπο ήμισυ (Νοέμβριος – Απρίλιος) δεν μένουν όλες τις Κυριακές κλειστά, αλλά επιτρέπεται ευθέως εκ του νόμου να ανοίγουν οπωσδήποτε πέντε Κυριακές οι οποίες μπορούν να γίνουν και έξι».
