Το 1946 στην ελληνική Επικράτεια διενεργούνταν διώξεις και πράξεις βίας κατά των ΕΑΜιτών και γενικώς των Δημοκρατικών, που ήταν φιλικοί προς την Αριστερά.
Μετά τη «Συμφωνία της Βάρκιζας», που προέβλεπε την αποστράτευση του ΕΛΑΣ, τη γενική αμνηστία για τα «πολιτικά» εγκλήματα και τη διεξαγωγή εκλογών και δημοψηφίσματος για το πολιτειακό ζήτημα, η κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη ανακοίνωσε τη διεξαγωγή εκλογών, για τις 31 Μαρτίου 1946. Οι διώξεις όμως και η βία αυξήθηκαν, με αποτέλεσμα πολλοί πολιτικοί να ζητήσουν από την κυβέρνηση, στις 7 Φεβρουάριου, τη δίμηνη αναβολή τους, αίτημα που δεν άρεσε στους Βρετανούς και Αμερικανούς.
Εν τω μεταξύ, ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης είχε ζητήσει τη συμβουλή της Μόσχας σχετικά με τις επερχόμενες εκλογές και η απάντηση που έλαβε ήταν να συμμετάσχει, ωστόσο ο ίδιος αποφάσισε να απέχει. Η απόφασή του θα επικυρωθεί και θα ανακοινωθεί από τη Β’ Ολομέλεια του κόμματος, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει ένας προπαγανδιστικός αγώνας υπέρ της αποχής, ο οποίος, όμως, λόγω της κατάστασης και των συνθηκών που επικρατούσαν, δεν μπορούσε να επιτύχει τον σκοπό του. Η απόφαση του Ζαχαριάδη καταδικάστηκε από το ΚΚΕ πολλά χρόνια αργότερα.
Το κλίμα έντασης και διχόνοιας αυξήθηκε και οι τοπικές συγκρούσεις εντάθηκαν.
Το βράδυ της 30ης Μαρτίου μια ομάδα 33 ανταρτών του ΕΛΑΣ, υπό την αρχηγία του Αλέξανδρου Ρόσιου, γνωστού με την ονομασία «Καπετάν Υψηλάντης», επιτέθηκε στον Σταθμό Χωροφυλακής του Λιτόχωρου Πιερίας, με σκοπό την απελευθέρωση 3 αντιστασιακών κρατουμένων, οι οποίοι νωρίτερα είχαν βασανιστεί και θανατωθεί. Αποτέλεσμα της επιδρομής ήταν 11 νεκροί. Η επίθεση θεωρείται η πρώτη πολεμική ενέργεια που σηματοδοτεί την έναρξη του ελληνικού Εμφυλίου, παρόλο που φονικές συγκρούσεις είχαν πραγματοποιηθεί και το προηγούμενο διάστημα.
Στις πρώτες μεταπολεμικές βουλευτικές Εκλογές, που διενεργήθηκαν την επόμενη μέρα, ο Συνασπισμός των Φιλοβασιλικών Παρατάξεων, η «Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων», με βασικό κόμμα το «Λαϊκό Κόμμα» υπό την ηγεσία του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη, συγκέντρωσε ποσοστό 55,12%. Το ποσοστό αποχής δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, επειδή οι εκλογικοί κατάλογοι της εποχής είχαν παρατυπίες. Το ΚΚΕ δεν αναγνώρισε το αποτέλεσμα και κατήγγειλε ότι οι εκλογές ήταν νόθες και παράνομες.
Το Δημοψήφισμα της 1ης Σεπτεμβρίου 1946, για την παλινόρθωση της Μοναρχίας, αποκατέστησε στον θρόνο τον βασιλιά Γεώργιο Β’, με το 68,4% να ψηφίζει υπέρ, γεγονός που οδήγησε στην αμετάκλητη πορεία προς τον εμφύλιο πόλεμο.
