Τα όνειρα γοητεύουν την ανθρωπότητα, προσφέροντας ένα παράθυρο σε έναν κόσμο όπου όλα είναι πιθανά. Ωστόσο, παρόλο που η επιστήμη έχει προοδεύσει, οι ερευνητές εξακολουθούν να μην είναι απολύτως σίγουροι για τον λόγο που ονειρευόμαστε. Τα όνειρα μπορεί να λειτουργούν ως μηχανισμός προετοιμασίας για απειλητικές καταστάσεις ή να μας βοηθούν να επεξεργαστούμε συναισθήματα και πληροφορίες. Ποια είναι όμως τα πιο συνηθισμένα όνειρα, οι διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, καθώς και τα ενδιαφέροντα ευρήματα της σύγχρονης έρευνας που αποκαλύπτουν τι συμβαίνει πραγματικά στον εγκέφαλό μας κατά τη διάρκεια του ύπνου; Ενα συναρπαστικό ρεπορτάζ των New York Times ανακάλυψε δεδομένα και εκπλήξεις.
Το όνειρο που επαναλαμβάνεται πιο συχνά στους ενήλικες είναι η πτώση.
Σύμφωνα με έρευνες που έγιναν το 2022 η πτώση είναι το επικρατέστερο όνειρο. Ακολουθούν: ένα οικείο σπίτι, αναμνήσεις από την παιδική ηλικία, σεξουαλική εμπειρία και κυνηγητό. Ο καθηγητής ψυχιατρικής της ιατρικής σχολής του Harvard, Robert Stickgold, τονίζει πως, πέραν της πτώσης, τα όνειρα που βλέπουν οι ενήλικες πιο συχνά περιλαμβάνουν το να φτάνει κανείς κάπου με καθυστέρηση και όνειρα που σχετίζονται με το σχολείο, τους δασκάλους και τη μελέτη.
Οι περισσότεροι άνθρωποι ονειρεύονται έγχρωμα.
Αυτή είναι μια ευρέως διαδεδομένη ιδέα, αλλά δεν είναι αλήθεια, επισήμανε ο Δρ. Stickgold. Όταν η τηλεόραση και ο κινηματογράφος ήταν ασπρόμαυρα, οι άνθρωποι ανέφεραν ότι ονειρεύονταν ασπρόμαυρα περισσότερο από ό,τι συμβαίνει τώρα, είπε. Σε μια μελέτη του 1942, περίπου το 70% των ανθρώπων είχαν πει ότι ονειρεύονταν με αυτόν τον τρόπο. Όταν η ίδια μελέτη επαναλήφθηκε σχεδόν 60 χρόνια αργότερα, ο αριθμός είχε πέσει κάτω από το 18%.
Ονειρευόμαστε κάθε βράδυ, κατά μέσο όρο τουλάχιστον δύο ώρες.
Σύμφωνα με το National Institutes of Health (NIH), οι άνθρωποι ονειρεύονται για περίπου δύο ώρες κάθε βράδυ. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Δρ. Stickgold, αν συμπεριλάβουμε τις σκέψεις, τις εικόνες και τα συναισθήματα που βιώνει κανείς όταν κοιμάται, ο χρόνος πλησιάζει στις 3 ώρες. Φαίνεται να θυμόμαστε τα όνειρα που βλέπουμε λίγο πριν ξυπνήσουμε, πρόσθεσε ο Δρ. Stickgold, ο οποίος είναι επίσης καθηγητής στο M.I.T. Media Lab. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι κάποιος που ξυπνά έξι φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι πολύ πιο πιθανό να θυμηθεί τα όνειρά του από κάποιον που κοιμάται ήσυχος μέχρι το πρωί.
Το ποσοστό από τα όνειρα που βλέπουμε καθημερινά είναι άσχημα όνειρα ή εφιάλτες σε ποσοστό 10-15%.
Τα άσχημα όνειρα και οι εφιάλτες συνθέτουν το 10% έως 15% των ονείρων μας, σημειώνει ο Δρ. Antonio Zadra, καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, ο οποίος διεξάγει έρευνα για τα όνειρα και έγραψε μαζί με τον Δρ. Stickgold το βιβλίο «When Brains Dream». Οι εφιάλτες περιγράφονται συνήθως ως άκρως ανησυχητικά όνειρα και ξυπνούν όποιον τα βλέπει, πρόσθεσε ο Δρ. Zadra. Οι εφιάλτες μειώνονται σε συχνότητα καθώς μεγαλώνουμε, είπε και είναι πιο συχνοί στα παιδιά ή στους έφηβους σε σχέση με τους ενήλικες.
Δεν ονειρευόμαστε μόνο όταν βρισκόμαστε σε στάδιο REM (rapid eye movement).
Υπάρχουν δύο βασικά στάδια όσο κοιμόμαστε: το ένα είναι το στάδιο όπου τα μάτια μας εκτελούν ταχείς κινήσεις, αλλιώς REM (Rapid Eye Movement), και αυξάνεται η αναπνοή, ο καρδιακός ρυθμός και η εγκεφαλική σας δραστηριότητα. Το άλλο είναι το στάδιο non-REM. Σύμφωνα με την έρευνα του Δρ. Stickgold, οι άνθρωποι ονειρεύονται σε όλα τα στάδια του ύπνου. «Πιθανότατα ονειρευόμαστε περισσότερο στο στάδιο non-REM σε μία νύχτα παρά στο στάδιο REM», εξηγεί. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του σταδίου REM, οι μύες στα χέρια και τα πόδια μας παραλύουν προσωρινά λόγω ενός μηχανισμού που ονομάζεται ατονία REM. Αυτή η προσωρινή παράλυση είναι ουσιαστικά μία προστατευτική διαδικασία που εξασφαλίζει ότι δεν θα εκτελούμε τις κινήσεις που βιώνουμε στα όνειρά μας. Ωστόσο, τα πιο έντονα, ευσυγκίνητα και παράξενα όνειρά μας συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου REM.
Λιγότερο από 10% των ονείρων μας έχουν ερωτικό περιεχόμενο.
Μια σχετική μελέτη που έγινε το 2007 και ανέλυσε περισσότερα από 3.500 όνειρα αναφέρει ότι μόνο το 8% αφορούσε σε σεξουαλικές πράξεις. Επιπλέον, λιγότερο από το 30% των ονείρων που καταγράφηκαν εμπεριείχαν τον/την σύζυγο ή τον/την σύντροφο.
Δεν μπορεί να συμβεί οτιδήποτε κατά τη διάρκεια ενός ονείρου.
Αν και ονειρευόμαστε πράγματα που είναι αδύνατα στην πραγματική ζωή (όπως να περπατάμε μέσα από τοίχους) ή απίθανα (όπως να μας χτυπήσει τσουνάμι), η έρευνα του Dr. Stickgold προτείνει ότι η λογική των ονείρων εξακολουθεί να είναι σε λογικό πλαίσιο. Μια μελέτη που διεξήχθη από τον Δρ. Stickgold και τους συνεργάτες του διαπίστωσε ότι όταν τα αντικείμενα και οι χαρακτήρες μεταμορφώνονταν σε κάτι άλλο στα όνειρα, συνήθως έμεναν στην ίδια τάξη, δηλαδή τα αντικείμενα παρέμειναν αντικείμενα και οι χαρακτήρες παρέμειναν χαρακτήρες. Ένα αυτοκίνητο μπορεί να μετατραπεί σε ποδήλατο και ένα άτομο μπορεί να μεταμορφωθεί σε άλλο, αλλά τα αντικείμενα σχεδόν ποτέ δεν μετατρέπονται σε ανθρώπους, είπε ο Δρ. Stickgold.
Οι άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες ονειρεύονται συχνότερα έντομα και καταστροφές, όπως πλημμύρες και σεισμοί.
Σε μια μελέτη στην οποία αναλύθηκαν σχεδόν 10.000 όνειρα, ο Δρ. Zadra, ειδικός επιστήμονας ύπνου και συγγραφέας, αποκάλυψε κάποιες διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ενώ οι άνδρες βασανίζονταν περισσότερο από ζωύφια και καταστροφές, σύμφωνα με τον Δρ. Zadra, οι καβγάδες εμφανίζονται πιο συχνά στους εφιάλτες των γυναικών.
Κι, όμως, είναι δυνατόν να ονειρευτούμε ότι έχουμε ξυπνήσει.
Οι άνθρωποι μπορούν να βιώσουν τις λεγόμενες ψευδείς αφυπνίσεις, όπου κάποιος που κοιμάται πιστεύει ότι έχει ξυπνήσει, μόνο για να ανακαλύψει ότι ήταν μέρος του ονείρου, λέει ο Δρ. Stickgold. Τυπικά, αυτά τα «όνειρα μέσα στα όνειρα» είναι ρεαλιστικά σενάρια, σημειώνει. Σε αρκετές από τις μελέτες του Δρ. Zadra, που παρουσιάστηκαν στο βιβλίο “When Brains Dream”, τα άτομα ονειρεύτηκαν ότι ξύπνησαν και κατέγραφαν τα όνειρά τους σε ένα ημερολόγιο ονείρων. Έπαθαν σοκ όταν βρήκαν τα ημερολόγιά τους άδεια το πρωί.
Ένα μοτίβο που εμφανίζεται συχνά στα όνειρα είναι να βλέπουμε ότι πέφτουν τα δόντια. Αυτό δεν έχει κάποια συγκεκριμένη ερμηνεία.
Οι άνθρωποι ονειρεύονται ότι χάνουν τα δόντια τους εδώ και πολύ καιρό, αλλά ενώ έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες, κανείς δεν γνωρίζει την ακριβή σημασία, είπε ο Δρ. Zadra. Και αυτός ο κανόνας ισχύει για όλα τα όνειρα. Καμία εικόνα ή σενάριο που παρουσιάζεται σε ένα όνειρο δεν έχει «συγκεκριμένο συμβολικό νόημα που να ισχύει σε παγκόσμιο επίπεδο», είπε ο Δρ. Σέλτερμαν.
Ονειρευόμαστε κάθε βράδυ.
Ακόμα κι αν δεν το θυμόμαστε, οι περισσότεροι από εμάς ονειρευόμαστε κάθε βράδυ, είπε ο Δρ. Rahul Jandial, νευροχειρουργός και νευροεπιστήμονας στο City of Hope Cancer Center στο Λος Άντζελες και συγγραφέας του βιβλίου «This Is Why You Dream». Έρευνες δείχνουν ότι η διέγερση των αισθήσεων, όπως οι ήχοι και η κίνηση αμέσως μετά το ξύπνημα, μπορεί να μας κάνουν να ξεχάσουμε τα όνειρά μας, εξηγεί ο Δρ. Stickgold. Έτσι, αν θέλουμε να προσπαθήσουμε να θυμηθούμε όσα ονειρευτήκαμε, συνιστάται όταν ξυπνάμε να μένουμε ακίνητοι και κρατάμε τα μάτια μας κλειστά.
Είναι πιθανό να γνωρίζουμε συνειδητά ότι ονειρευόμαστε, ακόμη και να επηρεάσουμε τα όνειρά μας.
Κάποιοι άνθρωποι βιώνουν συνειδητά τα όνειρα τους (lucid dreaming), δηλαδή ξέρουν ότι ονειρεύονται τη συγκεκριμένη στιγμή. Μπορεί να είναι και σε θέση να κατευθύνουν τη δράση των ονείρων τους, ακόμη και να επικοινωνούν με τον κόσμο γύρω τους. Μια μελέτη του NSF (National Science Foundation) διαπίστωσε ότι όταν οι ερευνητές έδωσαν ακουστικές ενδείξεις σε ανθρώπους που ονειρεύονταν συνειδητά, εκείνοι ήταν σε θέση να ανταποκριθούν χρησιμοποιώντας τις κινήσεις των ματιών τους ενώ παρέμεναν σε κατάσταση ύπνου. Κατάφεραν με αυτόν τον τρόπο να λύσουν ακόμη και ένα μαθηματικό πρόβλημα.
