Την ερχόμενη Τετάρτη 30 Μαρτίου συμπληρώνονται 70 χρόνια από την εκτέλεση των Νίκου Μπελογιάννη, Δημήτρη Μπάτση, Νίκου Καλούμενου και Ηλία Αργυριάδη. Ο «άνθρωπος με το γαρύφαλλο» και οι σύντροφοί του κατηγορήθηκαν με βάση τον Ν. 375/1936 για κατασκοπία και καταδικάστηκαν σε θάνατο την 1η Μαρτίου 1952 από το Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών μαζί με την Ελλη Παππά και τον Τάκη Λαζαρίδη που γλίτωσαν την εκτέλεση: η πρώτη λόγω εγκυμοσύνης και ο δεύτερος λόγω του νεαρού της ηλικίας.
Η καταδίκη σε θάνατο προκάλεσε τεράστια κινητοποίηση σε παγκόσμιο επίπεδο για τη ματαίωση της εκτέλεσής τους. Μόνο σε μία εβδομάδα η κυβέρνηση Πλαστήρα έλαβε περίπου 250.000 τηλεγραφήματα: Ντε Γκολ, Πολ Ελιάρ, Ζαν-Πολ Σαρτρ, Ζαν Κοκτό, Ναζίμ Χικμέτ, Τσάρλι Τσάπλιν. Ο Πάμπλο Πικάσο εμπνέεται το διάσημο σκίτσο του Μπελογιάννη με το γαρίφαλο. Παρέμβαση υπέρ τού να δοθεί χάρη στους καταδικασθέντες έκανε ακόμη και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Σπυρίδων που είχε δηλώσει: «Εχω συγκλονιστεί από το ηθικό μεγαλείο του Μπελογιάννη. Το θεωρώ ανώτερο και από των πρώτων χριστιανών, γιατί ο Μπελογιάννης δεν πιστεύει ότι υπάρχει μέλλουσα ζωή».
Το παγκόσμιο κύμα διαμαρτυρίας έπεσε πάνω στη μετεμφυλιακή τύφλωση της εγχώριας αντίδρασης: κυβέρνηση Πλαστήρα (παρά τις διαφωνίες των υπουργών Καρτάλη και Παπασπύρου), Εθνικός Συναγερμός του Παπάγου και, φυσικά, το Παλάτι. Από κοντά και των επικυρίαρχων Αμερικανών. Η εκτέλεση των τεσσάρων κομμουνιστών έγινε στο Γουδί, Κυριακή 30 Μαρτίου 1952 στις 4.12 τα χαράματα. Ακόμη και η επιλογή της μέρας (Κυριακή δεν πραγματοποιούσαν εκτελέσεις ούτε οι ναζί) και η ώρα της εκτέλεσης (πριν χαράξει, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιηθούν για φωτισμό οι προβολείς των φορτηγών) καταδεικνύουν τις ενοχές της κυβέρνησης Πλαστήρα.
Νίκος Μπελογιάννης
Γεννήθηκε το 1915 στην Αμαλιάδα του νομού Ηλείας και από το Γυμνάσιο εντάχθηκε στο κομμουνιστικό κίνημα, υπήρξε φοιτητής στη Νομική Αθηνών, συνελήφθη για συμμετοχή στο παράνομο ΚΚΕ και φυλακίστηκε στην Ακροναυπλία, στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά. Ο πόλεμος του 1940 τον βρήκε έγκλειστο στην Ακροναυπλία, απ’ όπου μαζί με τους 600 συγκρατούμενούς του κομμουνιστές ζήτησε να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή, αλλά η μεταξική κυβέρνηση όχι μόνο αρνήθηκε, αλλά τον Απρίλιο του 1941 τους παρέδωσε στις γερμανικές Αρχές Κατοχής.
Το 1943 δραπετεύει από το νοσοκομείο «Σωτηρία» και εντάσσεται στον ΕΛΑΣ Πελοποννήσου. Το 1949, μετά τη λήξη του Εμφυλίου, διαφεύγει στις σοσιαλιστικές χώρες και γίνεται τακτικό μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ. Τον Ιούνιο του 1950 επέστρεψε στην Ελλάδα με πλαστό διαβατήριο και ανέλαβε την οργάνωση του παράνομου μηχανισμού του κόμματος μαζί με τον Νίκο Πλουμπίδη. Τον Δεκέμβριο του 1950, ο Νίκος Μπελογιάννης και ακόμη 93 σύντροφοί του συλλαμβάνονται με βάση τον Α.Ν. 509/1947, με τον οποίο είχε κηρυχθεί παράνομο το ΚΚΕ. Στις 19 Οκτωβρίου 1951 καταδικάζεται μαζί με ακόμα 11 συντρόφους του σε θάνατο, αλλά μετά την κατακραυγή ο πρωθυπουργός Πλαστήρας, που το 1950 είχε ταχθεί κατά της θανατικής ποινής, δήλωσε ότι η απόφαση δεν θα εκτελεστεί.
Ομως μετά την ανακάλυψη των παράνομων ασυρμάτων (Νοέμβριος 1951), ο Μπελογιάννης και οι άλλοι κατηγορούμενοι προσάγονται στο Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών με βάση τον μεταξικό νόμο 375/1936 περί κατασκοπίας. Αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες και πρόβαλε εμβληματικά τις πατριωτικές ενέργειες του ίδιου και του ΚΚΕ κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Ο Μπελογιάννης έγραψε δύο βιβλία που σήμερα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις ΑΓΡΑ: «Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρώτες μακρινές ρίζες – Προσχέδια – Σημειώσεις» και «Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα».
Δημήτρης Μπάτσης
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1916. Γιος ναυάρχου, φανατικού μοναρχικού, ο Δημήτρης μπαίνει στη Νομική, μελετά Κοινωνιολογία και Οικονομικά και τη μαρξιστική θεωρία. Συμμετείχε στην Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης νεοελληνικών προβλημάτων (Επιστήμη – Ανοικοδόμηση) και διετέλεσε συντάκτης, στη συνέχεια εκδότης και διευθυντής στο δεκαπενθήμερο επιστημονικό περιοδικό «Ανταίος», το οποίο κυκλοφόρησε από τις 20 Μαΐου 1945 ώς τον Ιούνιο του 1951.
Το 1947 εκδόθηκε το βιβλίο του «Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα» (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ). Ο Μπάτσης συνελήφθη στις 23 Οκτωβρίου 1951 στην οδό Σοφοκλέους από την Ασφάλεια Πειραιά με την κατηγορία ότι ήταν ο οικονομικός διαχειριστής του παράνομου κομματικού μηχανισμού του ΚΚΕ.
Ηλίας Αργυριάδης
Γεννήθηκε το 1910 στην Πέργαμο της Μικράς Ασίας και ήρθε στην Ελλάδα μετά το 1922. Εργάστηκε ως μηχανικός-ηλεκτρολόγος, η ευρηματικότητά του και η δεξιότητα των χεριών του έκαναν τους συντρόφους στην Ακροναυπλία να τον αποκαλούν «Ηφαιστο» και «Χρυσοχέρη». Οργανώθηκε στο ΚΚΕ και το 1942 μεταφέρθηκε, μαζί με άλλους Ακροναυπλιώτες, στο στρατόπεδο Λάρισας απ’ όπου κατόρθωσε να δραπετεύσει και εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ. Μετά την Απελευθέρωση, κατέβηκε στην Αθήνα, συμμετείχε σε όλα τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, αναλαμβάνοντας καθήκοντα στα γραφεία του κόμματος.
Το 1946 εγκατέστησε τον ασύρματο στη βίλα «Αύρα» στη Γλυφάδα όπου διέμενε με την οικογένειά του. Η σύλληψη και η εκτέλεση του Αργυριάδη προκάλεσαν μια οικογενειακή τραγωδία. Η γυναίκα του Κατερίνα Δάλλα βασανίστηκε στη Γενική Ασφάλεια και λίγες ημέρες μετά αυτοκτόνησε στο σπίτι της. Ξεψύχησε στα χέρια της 13χρονης Εφης, κόρης του Αργυριάδη από τον πρώτο του γάμο, που είχε υπό την προστασία της τις μικρές αδελφές της, τις οποίες άρπαξε στην κυριολεξία το «Πατριωτικό Ιδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντιλήψεως» και τα ίχνη τους χάθηκαν. Υστερα από 28 χρόνια ερευνών, η Εφη ανακάλυψε ότι είχαν δοθεί για υιοθεσία σε πλούσιο ομογενή της Μασαχουσέτης στις ΗΠΑ.
Νίκος Καλούμενος
Επιπλοποιός και άριστος τεχνίτης με καταγωγή από την Τήνο.
Ηταν μέλος της Κομμουνιστικής Διεθνούς με το ξέσπασμα σχεδόν της Οκτωβριανής Επανάστασης και μέλος της Κομματικής Επιτροπής Κωνσταντινούπολης, όπου ζούσε, από το 1920 μέχρι το 1934.
Εκεί γνωρίστηκε και με τον νεαρό τότε Νίκο Ζαχαριάδη, για τον οποίο συνήθιζε να λέει πως τον γνώρισε «σχεδόν παιδί, με κοντά παντελονάκια…».
Ο ασύρματος είχε εγκατασταθεί και λειτουργούσε από το τέλος του 1946, στην Καλλιθέα, στην οδό Λυκούργου 39 (σήμερα είναι το νούμερο 41), όπου έμενε ο Νίκος Καλούμενος με τη γυναίκα του, Ουρανία, και τα τρία τους παιδιά, τη Ρίτα, τη Μαίρη και τον Πέτρο.
