«Ο υπαρχιφύλαξ, διαταχθείς υπό του διευθυντού του, μετέβη αμέσως εις την πτέρυγαν όπου ευρίσκοντο τα κελιά των 8 μελλοθανάτων και εισήλθεν πρώτον εις το υπ’ αριθμ. 2 απομονωτήριον, εις το οποίο εκρατούντο οι Μπελογιάννης, Λαζαρίδης και Μπάτσης. Πλησιάζει τον Μπελογιάννη.
“Νίκο σήκω”
Ατάραχος ο Μπελογιάννης σηκώνεται και λέει:
“Πάμε για καθαρό αέρα;”
“Ναι, του απαντά, σας πάνε για εκτέλεση” (…)» [1]
Ο Νίκος Μπελογιάννης γεννήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου του 1915 στην Αμαλιάδα. Από μαθητής του Γυμνασίου βρέθηκε στο δημοκρατικό κίνημα. Σπούδασε νομικά, αλλά δεν τέλειωσε τις σπουδές του, διότι αποβλήθηκε από το Πανεπιστήμιο με απόφαση της Συγκλήτου για τη δράση του «εναντίον της κοσμογονίας του Κονδύλη».
Έγινε μέλος του ΚΚΕ το 1934. Από τότε, πέρασε από πολλές δοκιμασίες. Φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια στην Ασφάλεια Πατρών, τρομοκρατία στα ιταλικά στρατόπεδα.
Στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής ήταν καπετάνιος μεραρχίας του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο και μέλος του Γραφείου Περιοχής Πελοποννήσου του ΚΚΕ.
Στον εμφύλιο, ο Νίκος Μπελογιάννης ήταν πολιτικός επίτροπος μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού. Παράλληλα με την καθοδηγητική του δουλειά, έγραψε άρθρα και μελέτες που αφορούσαν στην ελληνική ιστορία και στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Περίπου ένα χρόνο μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, ο Νίκος Μπελογιάννης και 93 ακόμη σύντροφοί του -μεταξύ των οποίων ο δημοσιογράφος Στάθης Δρομάζος, ο Στέργιος Γραμμένος και η Έλλη Ιωαννίδου- συλλαμβάνονται και στις 22 Οκτωβρίου 1951 οδηγούνται σε δίκη.
Κατηγορούνται για απόπειρα ανασυγκρότησης του Κομουνιστικού Κόμματος Ελλάδος (ΚΚΕ), το οποίο -βάση του Αναγκαστικού Νόμου 509/1947- θεωρείται παράνομο, προδοτικό και ξενοκίνητο κόμμα, που δρα ενάντια στην εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας.
«Αγαπάμε την Ελλάδα και το λαό της περισσότερο από τους κατηγόρους μας.
Το δείξαμε όταν εκινδύνευε η ελευθερία, η ανεξαρτησία και η ακεραιότητά της και, ακριβώς, αγωνιζόμαστε για να ξημερώσουν στη χώρα μας καλύτερες μέρες χωρίς πείνα και πόλεμο.
Για το σκοπό αυτό αγωνιζόμαστε και όταν χρειαστεί θυσιάζουμε και τη ζωή μας.
Πιστεύω ότι δικάζοντάς μας σήμερα, δικάζετε τον αγώνα για την ειρήνη, δικάζετε την Ελλάδα». [2]
Στις 15 Νοεμβρίου ο πρόεδρος του έκτακτου στρατοδικείου Αντισυνταγματάρχης Ανδρέας Σταυρόπουλος ανακοινώνει την ετυμηγορία, πλαισιωμένος από τους στρατοδίκες Γεώργιο Παπαδόπουλο (τον μετέπειτα δικτάτορα), Ν. Κομιάνο, Γ. Κοράκη, και Θ. Κυριακόπουλο. Ο Νίκος Μπελογιάννης είναι μεταξύ των καταδικασθέντων σε θάνατο. Η απόφαση προκαλεί διεθνή κατακραυγή, ενώ στο εσωτερικό της χώρας το πολιτικό κλίμα φορτίζεται και πάλι επικίνδυνα.
Τρεις μήνες μετά, στις 15 Φεβρουαρίου 1952, η δίκη επαναλαμβάνεται. Δεσπόζουσα μορφή, ο 37χρονος Μπελογιάννης, ο οποίος παρακολουθεί την όλη διαδικασία μ’ ένα λευκό γαρύφαλλο στο χέρι, άψογα ντυμένος και με περισσή ευπρέπεια και ψυχραιμία.
Την 1η Μαρτίου ο πρόεδρος του Στρατοδικείου Σίμος ανακοινώνει την ετυμηγορία… Εις θάνατον καταδικάζονται ο Νίκος Μπελογιάννης και επτά ακόμη κατηγορούμενοι.
Τα ξημερώματα της Κυριακής 30 Μαρτίου, ο βασιλικός επίτροπος συνταγματάρχης Αθανασούλας ανακοινώνει στους Μπελογιάννη, Καλούμενο, Αργυριάδη και Μπάτση ότι η αίτηση χάριτος που υπέβαλαν απορρίφθηκε.
Τις Κυριακές απαγορεύονταν οι εκτελέσεις. Ακόµη και οι Γερµανοί κατακτητές τηρούσαν αυτό τον άγραφο νόµο. Εκείνο το ξηµέρωµα της Κυριακής 30 Μαρτίου του 1952, όµως, έµελλε να είναι διαφορετικό. Η ώρα είναι λίγο µετά τις 02.30 το πρωί, όταν ο δεσμοφύλακας, συνοδεία αστυνοµικών ξεκλειδώνει το κελί του Νίκου Μπελογιάννη. Ο 37χρονος Μπελογιάννης αντιλαµβάνεται τον λόγο της… επίσκεψης. «Πάµε για καθαρό αέρα;» … «Ναι, σας πάνε για εκτέλεση», του απαντά ο δεσμοφύλακας.
Στις 4:12 π.μ., ο Νίκος Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του, Δημήτρης Μπάτσης, Νίκος Καλούμενος και Ηλίας Αργυριάδης, πέφτουν νεκροί από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος, στο Γουδί.
Στο άκουσμα των πυροβολισμών, ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας κυριολεκτικά καταρρέει. Όλη η κινητοποίηση εντός και εκτός Ελλάδας δεν κατάφερε να αποτρέψει το γεγονός.
Τα άσχημα μαντάτα ταξιδεύουν γρήγορα μέχρι το στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων στον Αϊ Στράτη, όπου ζει εξόριστος ο Γιάννης Ρίτσος.
Την ίδια μέρα θα γράψει το ποίημα Ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο.
Σήμερα το στρατόπεδο σωπαίνει.
Σήμερα ο ήλιος τρέμει αγκιστρωμένος στη σιωπή
όπως τρέμει το σακάκι του σκοτωμένου στο συρματόπλεγμα.
Σήμερα ο κόσμος είναι λυπημένος.
Ξεκρέμασαν μια μεγάλη καμπάνα και την ακούμπησαν στη γη.
Μες στο χαλκό της καρδιοχτυπά η ειρήνη.
Σιωπή. Ακούστε τούτη την καμπάνα.
Σιωπή. Οι λαοί περνούν σηκώνοντας στους ώμους τους
το μέγα φέρετρο του Μπελογιάννη.
Το σκίτσο του Πικάσο
Συγκλονισμένος από το τραγικό γεγονός και βλέποντας στις εφηµερίδες τη φωτογραφία του «ανθρώπου µε το γαρίφαλο», ο διάσηµος Ισπανός ζωγράφος Πάµπλο Πικάσο, ενταγµένος από το 1944 στο Κοµµουνιστικό Κόµµα Γαλλίας, παίρνει το πενάκι του και αρχίζει να ζωγραφίζει στο χαρτί τον Μπελογιάννη αφαιρετικά. Ακριβώς στην ίδια στάση µε τη φωτογραφία που είχε µπροστά του.
«Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο»
Η δράση και η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, έγιναν ταινία, η οποία μάλιστα σημείωσε τεράστια επιτυχία και προκάλεσε μεγάλη αίσθηση. «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο», βραβεύθηκε από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, την Ένωση Κριτικών Κινηματογράφων Αθήνας, αλλά και από το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Μόσχας, με ειδικό βραβείο.
Μουσείο Μπελογιάννη
Στην γενέτειρα του Νίκου Μπελογιάννη, την Αμαλιάδα, λειτουργεί τα τελευταία χρόνια, η μόνιμη έκθεση «Νίκος Μπελογιάννης», στο σπίτι όπου έζησε το σύμβολο της Αριστεράς, στο κέντρο της πόλης. Η οικία Μπελογιάννη δωρήθηκε στον Δήμο Ήλιδας από τον γιο του, ενώ λίγο αργότερα χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Στην έκθεση, παρουσιάζονται περισσότερα από 500 εκθέματα, μεταξύ αυτών, ιστορικό υλικό, πλήθος αρχείων και συλλογών.
Ο γιος του Νίκου Μπελογιάννη, Νίκος, ο οποίος έφυγε από την ζωή το 2020, εργάστηκε για περισσότερα από είκοσι χρόνια, έτσι ώστε να καταφέρει να διατηρήσει και να αναδείξει την ιστορικότητα αυτού του σπιτιού, στο οποίο φιλοξενείται η έκθεση.
Χρονολόγιο
Πριν από μερικά χρόνια η εφημερίδα των Συντακτών είχε παρουσιάσει ένα πολύ ενδιαφέρον χρονολόγιο, με αναφορές εκτός των άλλων, στα χρόνια που έζησε ο Νίκος Μπελογιάννης, στην Αμαλιάδα.
1908
Η παρουσία του Γιώργου Μπελογιάννη (1878–1947) εντοπίζεται για πρώτη φορά στην πόλη της Αμαλιάδας σε εμπορικό Κατάστιχο του Δήμου Ηλιδος. Φαίνεται ότι κατέβηκε στα πεδινά λόγω της άνθησης της οικονομίας της σταφίδας στην περιοχή. Είχε καταγωγή από τον ορεινό οικισμό Τσίπιανα Ηλείας. Στο διάστημα της παραμονής του στην Αμαλιάδα ασχολήθηκε με το εμπόριο σταφίδας και παντρεύτηκε τη Βασιλική Μπέλμπα (1886–1956), η οποία είχε καταγωγή από τα Βυτινέικα Ηλείας. Το επόμενο διάστημα έφυγε, μετανάστευσε στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στη Βοστόνη των ΗΠΑ.
Χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς τους λόγους αυτής της μετακίνησης, υποθέτουμε ότι οφειλόταν στο γενικότερο κλίμα μετανάστευσης που επικράτησε στους αγροτικούς πληθυσμούς της Πελοποννήσου εκείνην την περίοδο. Στο εξωτερικό είχαν μεταβεί επίσης και τα αδέλφια του, Παναγιώτης και Λεωνίδας, τα οποία μάλλον παρέμειναν εκεί μόνιμα. Ο αδελφός του Λεωνίδας απέκτησε γιο στο εξωτερικό, τον Παναγιώτη, ο οποίος τιμήθηκε από την ελληνική κοινότητα της Μασαχουσέτης για την αποφοίτησή του ως δικηγόρος από το Κολέγιο της Βοστόνης.
1910
Η οικογένεια του πατέρα του, Γιώργου Μπελογιάννη, ήταν πολιτικοποιημένη και φαίνεται ότι διατηρούσε πολιτικές επαφές με το μπλοκ των βενιζελικών στην περιοχή. Το 1910, στην εφημερίδα «Πατρίδα» του Πύργου ο Γιώργος Μπελογιάννης φαίνεται να υποστηρίζει ενεργά τους βενιζελικούς στην πόλη της Αμαλιάδας και συγκεκριμένα αναφέρεται στην ανάγκη ενίσχυσης του Γεωργίου Ρετσινά (φ. 182, 6 Αυγ. 1910). Ο Γεώργιος Ρετσινάς διετέλεσε λίγο αργότερα, και συγκεκριμένα τη διετία 1914–1915, δήμαρχος της Αμαλιάδας.
1915
Στις 27 Οκτωβρίου γεννήθηκε στην Αμαλιάδα Ηλείας ο Νίκος Μπελογιάννης. Εκτός από τον Νίκο, η οικογένεια απέκτησε την Ελένη (1920–1949) και την Αρζεντίνα (1925–1944). Το όνομα της μικρότερης αδελφής δεν οφείλεται στη μετάβαση του πατέρα στην Αργεντινή, όπως εικαζόταν έως τώρα, αλλά το είχε λάβει από τη γιαγιά της, μητέρα του Γιώργου Μπελογιάννη, που ονομαζόταν Αργέντω.
1916
Οσο ήταν στη Βοστόνη ο Γιώργος Μπελογιάννης αγόρασε ένα οικόπεδο στο κέντρο της Αμαλιάδας στη συμβολή των οδών Καλαβρύτων και Ερμού, όπου αργότερα, στη δεκαετία του 1930, έχτισε το ξενοδοχείο «Τα Ολύμπια». Στη σύνταξη του συμβολαίου εμφανίζονται η Βασιλική Μπέλμπα και ο πατέρας της, Νίκος Μπέλμπας, ως πληρεξούσιος του συζύγου της Γιώργου, που σε αυτή τη φάση παρέμενε στο εξωτερικό. Το ποσό που χρειάστηκε να δαπανήσει για την αγορά του οικοπέδου άγγιξε τις 27.000 δραχμές.
1925
Ο Νίκος Μπελογιάννης φοίτησε στα σχολεία της περιοχής από το 1925–1933, αποκτώντας ευρύ φάσμα γνώσεων και εμπειριών, ενώ έδειξε ιδιαίτερη έφεση στη λογοτεχνία και στο θέατρο. Με την Πράξη 258, μάλιστα, τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, ο Νίκος Γ. Μπελογιάννης προβιβάζεται στην επόμενη τάξη του Δημοτικού.
1926–27
Το 1926 με την Πράξη 262 αποφοίτησε από την Α’ τάξη του Β’ Ελληνικού Σχολείου. Εκεί αναγράφεται (14 Ιουνίου 1926): «και λαβών υπόψιν την τε γραπτήν και προφορικήν δοκιμασίαν των μαθητών του σχολείου κρίνει άξιους προαγωγής» τους παρακάτω μαθητές, ανάμεσα στους οποίους διακρίνουμε και το όνομα του Νίκου Μπελογιάννη. Μαθητής πια Γυμνασίου, είχε έντονη πολιτική παρουσία, υπό την επιρροή του γυμνασιάρχη και φιλολόγου Ανδρέα Παπαθεοδώρου.
1931
Υπήρξε αρχισυντάκτης στην εφημερίδα «Νέοι Καιροί».
1932
Δεκαεπτά χρόνων πλέον, έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος (ΟΚΝΕ) μαζί με τους φίλους του: Γιάννη Ντάβο, Ανδρέα Ραμπαβίλα, Λάκη Αγάλο, Μίμη Θεοφίλη, Κώστα Καμαρινό και την αδελφή του Ελένη. Το πρώτο του κείμενο είναι έμμετρο και έχει τίτλο «Το λέν’ αγάπη», το οποίο και δημοσιεύεται στο περιοδικό Εξπρές, Μάιος 1932.
Την ίδια περίοδο ως μέλος ερασιτεχνικών θιάσων συμμετέχει σε θεατρικές παραστάσεις. Μία από τις πιο σπουδαίες παραστάσεις που δόθηκαν στην πόλη της Αμαλιάδας και στην οποία συμμετείχε ο Νίκος Μπελογιάννης ήταν «Η Σκλάβα». Από κοινού με άλλους συμμαθητές του έλαβε μέρος και σε άλλες παραστάσεις αναδεικνύοντας το σπουδαίο ταλέντο του στην υποκριτική τέχνη, υπό την καθοδήγηση του αμαλιαδαίου θεατρικού διδασκάλου και ποιητή Νικόλαου Σκανδάμη.
1933
Είναι η χρονιά κατά την οποία εκδίδει και κυκλοφορεί στην πόλη της Αμαλιάδας το φιλολογικό περιοδικό «Χαραυγή», που περιλαμβάνει τουλάχιστον έξι φύλλα. Την ίδια στιγμή, όμως, δεν μένει στη στενή γεωγραφική περιοχή της Αμαλιάδας, αλλά στέλνει κείμενα λογοτεχνικού ενδιαφέροντος και στην Αθήνα, τα οποία και δημοσιεύονται. Εχουμε εντοπίσει άλλα δύο σύντομα κείμενά του, με τίτλο: «Δικηγοράκος Επαρχιώτης» και «Απόσπασμα από ένα ημερολόγιο» («Εβδομάς», 13 Ιουλίου 1933 και 27 Οκτωβρίου 1933 αντίστοιχα).
1934
Γράφεται στη Νομική Σχολή Αθηνών και πρωτοστατεί στους φοιτητικούς αγώνες. Για να μπει στη σχολή έδωσε εξετάσεις, όμως δεν ήθελε να πάει στη Νομική αλλά στο Πολυτεχνείο, στόχο που δεν μπόρεσε εν τέλει να υλοποιήσει λόγω οικονομικών δυσχερειών. Είναι κάτι που εκμυστηρεύεται αργότερα στο τετρασέλιδο βιογραφικό σημείωμα που διασώζεται στο αρχείο του ΚΚΕ. Εστειλε το πρώτο του κείμενο-μελέτη στους «Νέους Πρωτοπόρους» με τίτλο: «Υπαρξε ο Ιησούς;» χωρίς ωστόσο να δημοσιευτεί στο περιοδικό. Μάλιστα το κείμενο του Νίκου Μπελογιάννη έγινε δεκτό με έντονη κριτική από στέλεχος του περιοδικού.
Γράφει η συντάκτρια με αυστηρό ύφος: «Παρά τη γνώμη σου ότι τα κατάφερες καλά με τη μελέτη σου, έχουμε αντιρρήσεις. Πρώτα πρώτα δεν τοποθέτησες το βάρος της έρευνάς σου εκεί που έπρεπε. Τι σημασία μπορεί να έχει εάν ύπαρξε ο Ιησούς ή όχι; Από την ιστορική άποψη μας ενδιαφέρει, όχι το πρόσωπο του Ιησού, αλλά το φαινόμενο του Χριστιανισμού σαν κοινωνική ιδεολογία. Για την επιστημονική εξήγηση του Χριστιανισμού λίγη σημασία έχει το ερώτημα που βάζεις σαν κέντρο του βάρους της μελέτης σου»…
Πρωτοστάτησε επίσης στις διαμαρτυρίες των σταφιδοπαραγωγών της περιοχής και συμμετείχε σε διαμαρτυρίες μαθητών. Σε ένορκη κατάθεση που δίνει αργότερα, στις 27 Απριλίου 1938, ο ίδιος ο Νίκος Μπελογιάννης περιγράφει με όλες τις λεπτομέρειες την έως τότε πολιτική δράση του. Από εκεί σημειώνουμε: «Στην Αμαλιάδα όπου ευρισκόμην δεν ήτο δυνατό να παρουσιάσω τι το θετικόν, ούτε ανήκον εις συγκεκριμένην και θετικήν κομμουνιστικήν οργάνωσιν… Ως νέος και μετά νέων συναναστρεφόμενος εις την Κομμουνιστικήν Νεολαίαν ανεμιγνυόμην.
»Μετά ταύτα μετέβην εις τας Αθήνας, ένθα ενεγράφην εις το Πανεπιστήμιον και υποβοηθούμενος από τας ελευθεριαζούσας ταύτας αρχάς ως προς τας εκδηλώσεις της φοιτητικής νεολαίας απεκόμισα περισσοτέρας υπέρ της Κομμουνιστικής ιδεολογίας γνώσεις. Ανήκον εις την αριστερήν παράταξιν των φοιτητών και δεν έλαβον ενεργόν μέρος εις αυτήν λόγω του μικρού διαστήματος κατά το οποίον διέμεινα εις Αθήνας». Επομένως, το 1934 δεν είχε γίνει ακόμα μέλος του ΚΚΕ. Εγινε αμέσως μετά.
1935
Τοποθετήθηκε γραμματέας της αχτίδας της Αμαλιάδας. Τον Σεπτέμβριο γνωρίστηκε στην Αθήνα με τους συντρόφους της πανεπιστημιακής αχτίδας της ΟΚΝΕ (Δρακόπουλο, Βέττα κ.λπ.). Τον Μάιο δικάστηκε ερήμην σε 2 χρόνια φυλακή για μαθητικές διαμαρτυρίες στις οποίες είχε συμμετάσχει πιο πριν στην Αμαλιάδα.
Το ιδιόχειρο βιογραφικό σημείωμα του Νίκου Μπελογιάννη όταν κατατάχθηκε στον ΔΣΕ, Ιούνιος 1947
Το αποδελτιωμένο Βιογραφικό Σημείωμα του Νίκου Μπελογιάννη:
Γεννήθηκα στην Αμαλιάδα (Πελ/σου) στα τέλη του 1915. Ο πατέρας μου ήταν αγρότης από τα ορεινά χωριά της περιοχής μας που κατέβηκε στην πόλη και έγινε επαγγελματίας. Επίσης και η μητέρα μου είναι αγρότισσα, αγράμματη αλλά πολύ καλή γυναίκα. Είχα δύο ακόμη μικρότερες αδερφές, από τις οποίες η μία δεν άντεξε στα κυνηγητά και τις κακουχίες που πέρασαν στην πρώτη κατοχή, αρρώστησε και πέθανε.
Όλοι οι δικοί μου είναι δοσμένοι στον αγώνα και έχουν υποστεί κάθε είδους καταστροφή.
Η οικονομική μας κατάσταση ήταν κάπως καλή, κι άλλοτε όχι, ανάλογα με τις δουλειές του πατέρα μου. Οι μεταβολές αυτές σε συνδυασμό με τις φιλελεύθερες ιδέες του πατέρα μου, με τον αντίστοιχο χαρακτήρα μου, συντελέσανε πάρα πολύ στη διαμόρφωση επαναστατικής συνείδησης μέσα μου.
Μαθητής ακόμα από το γυμνάσιο μαζί με μια άλλη παρέα συμμαθητών μου, αρχίσαμε να συζητάμε για το Σοσιαλισμό, κάναμε αγώνα με τους καθηγητές για την επιβολή της δημοτικής και οργανώσαμε (1931) δύο απεργίες. Δυστυχώς τότε στην πατρίδα μου δεν υπήρχε κομματική οργάνωση για να μας τραβήξει στις γραμμές της. Συγκρατιόμουν ένα φεγγάρι- και συχνά μάλιστα από σκάρτες αναγνώσεις- για μνα ξαναδιαβάσω σε λίγο πάλι. Το 1934 τελείωσα το γυμνάσιο, αλλά τα οικονομικά του σπιτιού μου δεν επιτρέπουν τότε να συνεχίσω παραπάνω. Έτσι ‘έμεινα και βοηθούσα τον πατέρα μου στη δουλειά του. Είχε τότε ξενοδοχείο. Το 1934 έγινα μέλος του Κόμματος σε ηλικία 19 χρονών.
Με πήρανε κατευθείαν στο Κόμμα γιατί οργάνωση της ΟΚΝΕ δεν υπήρχε τότε στην Αμαλιάδα. Το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου πήγα να δώσω εξετάσεις στο πανεπιστήμιο. Γράφτηκα στα Νομικά και ξαναγύρισα στην πατρίδα μου με σκοπό να πηγαίνω στην Αθήνα μόνο για εξετάσεις. Η επιθυμία μου- απραγματοποίητη για λόγους οικονομικούς- ήτανε να πάω στο Πολυτεχνείο, γι΄αυτό ποτέ δε σκέφτηκα να γίνω δικηγόρος.
Το 1935 τοποθετήθηκα Γραμματέας στην Κ.Ο –υπαχτίδα τότε- της πατρίδας μου. Το Σεπτέμβρη ανέβηκα στην Αθήνα για εξετάσεις. Γνωρίστηκα με τους συντρόφους της Πανεπιστημιακής Αχτίδας της ΟΚΝΕ (Δρακόπουλο, Βέττα κλπ) και χρησιμοποιήθηκα, χωρίς να έχει έρθει ακόμα η σύνδεσή μου, σε διάφορες δουλειές (ομιλητής στις παράνομες φοιτητικές συγκεντρώσεις της Κονδυλικής κοσμογονίας, επίσης στις διαπραγματεύσεις με τις άλλες οργανώσεις της νεολαίας κπλ). Τα Χριστούγεννα του ΄35 ξαναπήγα Γραμματέας της οργάνωσης της πατρίδας μου και τον Μάρτη του ΄36 πιάστηκα και εκτοπίστηκα ένα χρόνο στην Ίο και το Μάη δικάστηκα ερήμην 2 χρόνια για κάτι απεργίες που είχαν γίνει στην Αμαλιάδα.
Εν τω μεταξύ η σύγκλητος με απόφασή της με απέβαλλε από το Πανεπιστήμιο.
Η δευτεροβάθμια επιτροπή Ασφαλείας εμείωσε την εκτοπισμού σε 4 μήνες και έτσι πριν μου κοινοποιήσουν την απόφαση του δικαστηρίου στην οποία είχα κάνει ανακοπή, γύρισα από την εξορία στα τέλη του Ιούλη του 1936. Από τότε έζησα καταδιωκόμενος ή στη φυλακή. Μετά την κήρυξη της δικτατορίας του Μεταξά η οργάνωση με έστειλε στην Πάτρα , όπου δούλευα σε μια αχτίδα. Τον Οκτώβρη του 1936 που η κλάση μου κλήθηκε στον στρατό , πήρα εντολή να παρουσιαστώ, γιατί η νέα εκτόπιση που είχαν αποφασίσει, θα αναστελλόταν εφόσον ήμουνα φαντάρος και η δικαστική απόφαση για να εκτελεστεί, έπρεπε πρώτα να εκδικαστεί η ανακοπή. Από την προηγούμενη χρονιά το περιοδεύον συμβούλιο, μην ξέροντας ποιός είμαι με είχε τοποθετήσει στη σχολή εφέδρων αξιωματικών του Μηχανικού. Μόλις όμως παρουσιάστηκα με έδιωξαν αμέσως, γιατί εν τω μεταξύ είχαν πάει από την ασφάλεια τα χαρτιά μου . Με έστειλαν απλό φαντάρο στο σύνταγμα της Πάτρας. Εκεί η Κ.Ο με τοποθέτησε γραμματέα της Στρατ. Οργάνωσης. Το Δεκέμβρη του ΄36 που πιάστηκε το Πελ/κό γραφείο της Κ.Ε και η καθοδήγηση της Πάτρας (Στρίγγος, Σινάκος, Βατουσιανός κλπ), ο σύνδεσμος της έξω οργάνωσης με το Σύνταγμα, στον οποίο ο υπεύθυνος για την στρατιωτική δουλειά είχε πει το όνομά μου- καθώς και του βοηθού μου Γιάννη Ντάβου- πιάστηκε και μας μαρτύρησε. Μας έπιασαν και τους δύο μας βασάνισαν, αλλά δεν απέσπασαν τίποτα και η Στρατιωτική οργάνωση έμεινε άθιχτη. Επειδή δεν είχαν σε βάρος μας καθόλου στοιχεία στο στρατοδικείο που μας πήγαν μας δίκασαν 3 μήνες φυλακή και 6 εξορία.
Μόλις τελείωσε η φυλακή μου, επειδή την εξορία την έκανες μετά το τέλος της θητεία, με έστειλαν στο πειθαρχικό λόχο της Κεφαλονιάς, που είχε τότε φτιάξει ο Μεταξάς.
Τον Ιούλη του ΄37 κατάφερα και έφυγα. Ήρθα στην Πάτρα και δούλεψα στην οργάνωση της Π.Ε.
Τον Οκτώβρη ήμουνα βοηθός του Γραμματέα της οργάνωσης και όταν οι νομοί Ηλείας – Ολυμπίας και Ζακύνθου έγιναν ξεχωριστή Περιφερειακή Οργάνωση στάλθηκα εκεί γραμματέας. Το Πάσχα του ΄38 προδόθηκα στον Πύργο από τον φοροεισπράκτορα και πιάστηκα στο δρόμο.
Πήγα να φύγω, με πυροβόλησαν, έπεσα και με έπιασαν. Επίσης ύστερα από λίγες μέρες έφυγα από το κρατητήριο, αλλά με κυνήγησαν πολύ και επειδή από το πολύ ξύλο δεν μπορούσα να τρέξω, με έπιασαν.
Με πήγαν στην Αίγινα όπου έμεινα μέχρι την άνοιξη του 1942 και από κει μεταφέρθηκα στην Ακροναυπλία. Το Δεκέμβρη του ΄42 οι Ιταλοί μας πήγανε στα στρατόπεδα Κατούνας, Βόνιτσας, Κέρκυρας.
Εκεί με ενέργειες της ομάδας οι Ιταλοί ξεχώρισαν οχτώ άρωστους συντρόφους ( το Ζαχαράτο,εμένα και 6 άλλους) και μας έστειλαν για τη φυλακή της Σωτηρίας, τέλη Αυγούστου 1943. Με τη συνθηκολόγηση των Ιταλών Σ/βρης 1943 καταφέραμε να απελευθερωθούμε. Στάλθηκα στην Πελ/σο όπου δούλευα σαν β΄ στην αρχή και ύστερα σαν α΄ γραμματέας στην Κ.Ο της Πάτρας.
Την Άνοιξη του ’44 στάλθηκα οργανωτής του Γραφείου Περιοχής στη Ν. Πελοπόννησο. Αργότερα έγινα μέλος του γραφείου κ΄ δούλεψα σε όλες τις περιφέρειες της Πελ/σου. Δούλεψα επίσης στην διαφώτιση λίγο διάστημα, με απόφαση του γραφείου τοποθετήθηκα καπετάνιος στη Μεραρχία του ΕΛΑΣ Πελ/σου, αλλά δεν έμεινα επειδή ο Άρης – στρατιωτικός διοικητής τότε της Μεραρχίας – διαφώνησε με το γραφείο κ΄ δεν με ήθελε, επειδή από προηγούμενα δεν τα πήγαινα καλά μαζί του.
Μετα την απελευθέρωση δούλεψα επικεφαλής της Διαφώτισης κ΄ σαν μέλος της γραμματείας της κομ. Επιτροπής της Περιοχής , παρακολουθούσα ορισμένες οργανώσεις. Αργότερα δούλεψα σαν μέλος της γραμματείας της Κ.Ο Πάτρας κ΄ τέλος από τον Αύγουστο του ΄46 παρακολουθούσα την οργάνωση της Κ και Ν Πελ/σου κ΄την οργάνωση του αντάρτικου.
Μόλις είχε γίνει το αρχηγείο Πελ/σου ειδοποιήθηκα και ανέβηκα στην Αθήνα (Φλεβάρης του ΄47). Από κεί μέσω Θεσ/ίας έφυγα για την έδρα του Γ.Α.
Περιπλανήθηκα 4 περίπου μήνες σ’ όλη σχεδόν την Μακεδονία κ’ την Ήπειρο γιατί έπεσα πάνω στην «εαρινή εκστρατεία».
Στο Γ.Α τοποθετήθηκα πρώτα στο ΙΙα Γραφείο, ύστερα υποδιοικητής στη σχολή αξιωματικών, σήμερα δουλεύω στην διαφώτιση. Δεν έχω κανένα λόγο να μην είμαι ικανοποιημένος από τη δουλειά που έχω τοποθετηθεί. Δεν είμαι όμως ικανοποιημένος από την απόδοση ή την ποιότητα της δουλειάς μου, που ακόμα δεν μπόρεσα να πλησιάσω στο ύψος, που απαιτούν οι σημερινές περιστάσεις.
[1] Από το ρεπορτάζ του δημοσιογράφου Γιώργου Κορωναίου, όπως δημοσιεύτηκε την επομένη της εκτέλεσης στην «Προοδευτική Αλλαγή»
[2] Απόσπασμα από την απολογία του Νίκου Μπελογιάννη
