Για «Το Χαμόγελο του Παιδιού» η αποϊδρυματοποίηση αποτελεί στόχο και μία πραγματική ευλογία, για αυτό και υλοποιεί εξειδικευμένες δράσεις και προχωρά στην επανένωση των παιδιών με τη βιολογική τους οικογένεια -όπου κρίνεται εφικτό-, στην αναδοχή και στην τεκνοθεσία.
Η αποϊδρυματοποίηση, όπως ορίζεται και από την Ευρωπαϊκή Ομάδα Εμπειρογνωμόνων (© Ευρωπαϊκή Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τη μετάβαση από την ιδρυματική φροντίδα στη φροντίδα σε επίπεδο τοπικής κοινότητας, Νοέμβριος 2012), έχει συγκεκριμένα στάδια που πρέπει να ακολουθηθούν και συγκεκριμένες ενέργειες από πλευράς της Πολιτείας και των συναρμόδιων φορέων, για αυτό και προτείνεται τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν αυτές τις πολιτικές σε βάθος χρόνου και με προσεκτικό σχεδιασμό έως το 2030.
Η αποϊδρυματοποίηση απαιτεί μια πλήρη αναδιαμόρφωση των συστημάτων κοινωνικής φροντίδας και προστασίας του παιδιού προς την πρόληψη και την ανάπτυξη υπηρεσιών σε επίπεδο τοπικής κοινότητας, καθώς και ολοκληρωμένες αλλαγές σε όλα τα άλλα συστήματα (π.χ. υγείας, εκπαίδευσης και στέγασης), για να εξασφαλιστεί ότι όλα τα παιδιά και οι ενήλικες έχουν πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας συμβατικές υπηρεσίες.
Πρέπει, επομένως, να εφαρμοστούν ταυτόχρονα μέτρα, σε διάφορους τομείς πολιτικής για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των μεταρρυθμίσεων.
Η αποϊδρυματοποίηση δεν είναι μόνο προσπάθεια κλεισίματος των στεγαστικών δομών. Μια τέτοια περιορισμένη θεώρηση μπορεί να οδηγήσει στην αναζήτηση πρόχειρων και γρήγορων λύσεων.
Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι δεν θα ξεκινήσει μια πλήρης αναστολή των εισαγωγών στα ιδρύματα πριν να έχουν θεσπιστεί επαρκείς υπηρεσίες για να δεχθούν τα παιδιά που χρειάζονται κάποια μορφή εναλλακτικής φροντίδας. Η αναστολή θα πρέπει να ξεκινήσει σταδιακά και παράλληλα με την ανάπτυξη υπηρεσιών σε επίπεδο τοπικής κοινότητας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όπου ανεστάλησαν οι εισαγωγές βρεφών στα ιδρύματα, το αποτέλεσμα ήταν να αυξηθεί ο αριθμός των βρεφών που περνούσαν μεγάλα διαστήματα σε πτέρυγες μαιευτηρίων ή νοσοκομείων παίδων, όπου οι συνθήκες ήταν συχνά χειρότερες από αυτές στα ιδρύματα.
Τι κάνει «Το Χαμόγελο του Παιδιού» με στόχο την αποϊδρυματοποίηση κατόπιν σχεδιασμού και εξατομικευμένα για κάθε παιδί που του έχει δοθεί η φροντίδα, κατόπιν εισαγγελικών και δικαστικών αποφάσεων;
1. Σπίτια Ημερήσιας Φροντίδας
Στα Σπίτια Ημερήσιας Φροντίδας «Το Χαμόγελο του Παιδιού» αναλαμβάνει τη φροντίδα παιδιών, οι οικογένειες των οποίων αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στη λειτουργικότητα τους και βρίσκονται σε κρίση.
Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να οφείλονται, είτε σε κοινωνικά, οικονομικά προβλήματα είτε σε σοβαρά προβλήματα υγείας των γονέων με συνέπεια να αδυνατούν να ανταποκριθούν στις βασικές ανάγκες των παιδιών τους.
Αναλαμβάνει την υποστήριξη των παιδιών και την ενίσχυση της οικογένειάς τους, προκειμένου να καταστεί λειτουργική και δυνατή να ανταποκριθεί στην ομαλή και υγιή ανάπτυξη των παιδιών της. Στηρίζει τους γονείς για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στον γονεϊκό τους ρόλο αποτελεσματικά.
Τα παιδιά το πρωί πηγαίνουν στο σχολείο και μετά στα Σπίτια Ημερήσιας Φροντίδας, με την υποστήριξη εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού, μελετούν, παρακολουθούν εξωσχολικές δραστηριότητες, παίζουν, τρώνε, κάνουν μπάνιο και το βράδυ, έχοντας ολοκληρώσει όλα όσα ένα παιδί της ηλικίας τους κάνει καθημερινά, επιστρέφουν στην οικογένειά τους.
Μέχρι σήμερα, στα 3 Σπίτια Ημερήσιας Φροντίδας που λειτουργεί «Το Χαμόγελο του Παιδιού» έχουν υποστηριχθεί 175 παιδιά και οι οικογένειές τους.
2. Κέντρα Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας
«Το Χαμόγελο του Παιδιού» για να στηρίξει όχι μόνο υλικά, αλλά και να καλύψει ολιστικά τις ανάγκες οικογενειών που βρίσκονται σε κρίση λόγω προβλημάτων διαβίωσης, λειτουργεί 15 Κέντρα Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας πανελλαδικά.
Στηρίζοει την οικογένεια, καλύπτει όλες τις ανάγκες, ώστε οι γονείς να μπορέσουν να ανταποκριθούν στον ρόλο τους και η οικογένεια να παραμείνει μαζί, με αξιοπρέπεια.
Μέχρι σήμερα, μέσα από τα Κέντρα Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας έχουν υποστηριχθεί 168.275 παιδιά και οι οικογένειές τους.
Οι Κοινωνικοί Λειτουργοί του Οργανισμού καταγράφουν τις ανάγκες κάθε οικογένειας και αναλαμβάνουν:
- Υλική ενίσχυση (τρόφιμα, είδη πρώτης ανάγκης, σχολικά, Χριστουγεννιάτικα πακέτα, Πασχαλινά πακέτα, είδη ένδυσης, είδη υπόδησης, οικοσκευές, βρεφικά είδη, έπιπλα, κ.λπ.)
- Είδη σημαντικά για κάθε παιδί (βιβλία, παιχνίδια κ.λπ.)
- Ψυχολογική στήριξη
- Ιατρική στήριξη (φαρμακευτική κάλυψη, ιατρικές εξετάσεις, επεμβάσεις κ.λπ.)
- Κάλυψη άλλων αναγκών για τα παιδιά (θεραπείες, φροντιστήρια κ.λπ.)
- Και οτιδήποτε άλλο χρειάζεται η οικογένεια σε κρίση για να σταθεί στα πόδια της με αξιοπρέπεια.
3. Επανένωση των παιδιών με τη βιολογική τους οικογένεια
Προτεραιότητά για «Το Χαμόγελο του Παιδιού» είναι η διερεύνηση της δυνατότητας επανένωσης των παιδιών με τη βιολογική τους οικογένεια, εφόσον εκλείψουν οι λόγοι που οδήγησαν στην απομάκρυνσή τους. «Το Χαμόγελο του Παιδιού» στηρίζει τους γονείς, ενώ συνεργάζεται σταθερά με τις αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες των Δήμων προκειμένου να επιβεβαιωθεί η καταλληλότητά τους και η συνολική ανάκαμψή τους, ώστε να αναλάβουν και πάλι τη φροντίδα τους.
Από το 2006 έως σήμερα, «Το Χαμόγελο του Παιδιού» έχει προχωρήσει στην επανένωση 378 παιδιών με την οικογένειά τουςκατόπιν σχετικών εισαγγελικών εντολών και δικαστικών αποφάσεων.
4. Τεκνοθεσία και αναδοχή
«Το Χαμόγελο του Παιδιού» από το 2006 έως σήμερα (πολύ πριν την εφαρμογή του Νόμου 4538/2018: Μέτρα για την προώθηση των Θεσμών της Αναδοχής και Τεκνοθεσίας και άλλες διατάξεις) έχει αποκαταστήσει 98 παιδιά μέσω τεκνοθεσίας και 30 παιδιά μέσω αναδοχής.
Σε όλες τις περιπτώσεις, η διαδικασία έχει προχωρήσει σε συνεργασία με τις κατά τόπους Διευθύνσεις Κοινωνικής Μέριμνας.
Ωστόσο, και μόνο βάσει των στοιχείων του Οργανισμού, σήμερα για 79 από τα 126 παιδιά που έχουν δηλωθεί προς αναδοχή δεν έχει προκύψει πρόταση σύνδεσης, με τα 59 εξ αυτών να είναι άνω των 12 ετών. Για τα υπόλοιπα 47 παιδιά, αν και προκύπτουν προτάσεις σύνδεσης, τελικά απορρίπτονται από τους υποψήφιους αναδόχους γονείς.
Σήμερα, για 6 από τα 27 παιδιά που έχει δηλώσει «Το Χαμόγελο του Παιδιού» προς τεκνοθεσία δεν έχει προκύψει πρόταση σύνδεσης. Το σύνολο των 6 παιδιών είναι άνω των 12 ετών. Για τα υπόλοιπα 21 παιδιά, αν και προκύπτουν προτάσεις σύνδεσης, τελικά απορρίπτονται από τους υποψήφιους θετούς γονείς.
Γιατί όμως; Και στις δύο περιπτώσεις (αναδοχή και τεκνοθεσία) οι βασικότερες αιτίες εξαιτίας των οποίων δεν προχωρά η αποκατάσταση των παιδιών είναι:
- η αποκατάσταση αφορά σε 2 ή 3 αδέλφια που φιλοξενούνται μαζί και έχουν ισχυρό αδελφικό δεσμό, γεγονός που καθιστά αδύνατη την αποκατάστασή τους χωριστά
- η καταγωγή ή εθνοτική προέλευση του παιδιού
- οι αυξημένες ανάγκες των παιδιών στις οποίες οι υποψήφιοι ανάδοχοι ή θετοί αδυνατούν να ανταποκριθούν όπως ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες, αργή ψυχοκινητική εξέλιξη, μαθησιακές δυσκολίες, θέματα ψυχικής ή σωματικής υγείας κ.λπ.
- η ηλικία του παιδιού, καθώς αποκαθίστανται πιο εύκολα παιδιά ηλικίας μέχρι 6 ετών
- η επικοινωνία του παιδιού με κάποιο μέλος της βιολογικής οικογένειας, σε περιπτώσεις αναδοχής προβληματίζει ιδιαίτερα τους αναδόχους και αυτό αποτελεί ένδειξη ότι ο θεσμός της αναδοχής δεν έχει γίνει πλήρως κατανοητός, αλλά αντίθετα, η αναδοχή αντιμετωπίζεται ως προστάδιο για την τεκνοθεσία.
Πρόσθετα στα παραπάνω προβλήματα, εντοπίζονται και άλλα στην εφαρμογή του Νόμου 4538/2018:
- Δεν υπάρχει επαρκής προετοιμασία και υποστήριξη θετών/αναδόχων οικογενειών.
- Δεν δίνεται ο επαρκής χρόνος να διερευνηθεί η επανένωση των βιολογικών γονέων με το παιδί, να επαναξιολογηθεί η δυνατότητά τους να ανακάμψουν.
- Συχνά διαπιστώνεται ότι έχουν εγκριθεί ανάδοχοι ή θετοί γονείς με επιβαρυμένο κοινωνικό ιστορικό ή και ιατρικά θέματα και χωρίς να έχουν μεσολαβήσει συνεργασίες και προσπάθειες επεξεργασίας των βιωμάτων τους, εγκρίνονται για να αναλάβουν τη φροντίδα ενός ήδη επιβαρυμένου παιδιού.
- Υπάρχουν παραλείψεις και αστοχίες από Κοινωνικούς Λειτουργούς των Περιφερειών (πχ. «Δεν πειράζει να χωριστούν τα αδέρφια», «Πιέστε τα παιδιά να μεταβούν άμεσα στη νέα οικογένεια», «Δεν σας ενημερώσαμε για την ψυχοπαθολογία της Ανάδοχης μητέρας, γιατί αφορούσε σε παρελθοντικό χρόνο» κ.λπ.) που μοιραία οδηγούν σε διακοπή συνδέσεων και επανατραυματισμό ανηλίκων.
- Δεν αποκαθίστανται παιδιά με σοβαρά προβλήματα υγείας, που έχουν απομακρυνθεί από το οικογενειακό τους περιβάλλον.
5. Φιλοξενία παιδιών στα Σπίτια του Οργανισμού
Όσα παιδιά δεν μπορούν να επιστρέψουν στη βιολογική τους οικογένεια, όσα δεν μπορούν να αποκατασταθούν μέσω αναδοχής ή τεκνοθεσίας, πού και πώς θα μεγαλώσουν;
Η απόλυτη, μονομανής και αφοριστική άποψη που εκφράζεται από κάποιους στον βωμό της αποϊδρυματοποίησης, ότι όλοι οι χώροι φιλοξενίας πρέπει να κλείσουν, σίγουρα δεν δίνει τη λύση.
«Το Χαμόγελο του Παιδιού» στα Σπίτια που λειτουργεί πανελλαδικά μεγαλώνει αυτά ακριβώς τα παιδιά με ποιότητα, φροντίδα, νοιάξιμο και ασφάλεια, παρέχοντάς τους όλα όσα δικαιούνται.
Μέχρι σήμερα, «Το Χαμόγελο του Παιδιού» έχει αναλάβει τη φροντίδα 1.044 παιδιών στα 11 Σπίτια που λειτουργεί πανελλαδικά κατόπιν σχετικών εισαγγελικών εντολών, και για κάθε παιδί η πολυεπιστημονική ομάδα του Οργανισμού αναζητά την καλύτερη λύση.
«Το Χαμόγελο του Παιδιού» με απόλυτη διαφάνεια συνεχίζει να βρίσκεται σε συνεργασία με τις Εισαγγελικές Αρχές, αναζητώντας λύσεις εξατομικευμένα για κάθε παιδί, με σεβασμό στην ιστορία και στις ανάγκες του, είτε επανενωθεί με την οικογένειά του, είτε αποκατασταθεί μέσω αναδοχής και τεκνοθεσίας, είτε μεγαλώνοντας σε ένα από τα Σπίτια που λειτουργεί ο Οργανισμός πανελλαδικά.
