Μέχρι πριν από έναν χρόνο περίπου, εάν μου μιλούσες για παθητική επιθετικότητα, θα σε κοιτούσα με βλέμμα απορίας, χαμένο στο υπερπέραν, χωρίς να μπορώ να καταλάβω σε τι αναφέρεσαι, όμως οι τελευταίοι μήνες με έχουν οδηγήσει στο να το ψάξω περισσότερο και να αρχίσω να το αναγνωρίζω τόσο σε μένα όσο και σε ανθρώπους γύρω μου.
Η παθητική επιθετικότητα δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμη, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις το άτομο που παρουσιάζει αυτού του είδους τη συμπεριφορά δε μοιάζει ούτε στο ελάχιστο «επιθετικό», ενώ τείνει να είναι εκείνο που θα σου πει ξανά και ξανά με κάθε βεβαιότητα, πως «όλα είναι απολύτως καλά», ενώ στην πραγματικότητα μόνο αυτό δε συμβαίνει.
Το πρόσωπο με παθητική επιθετικότητα αρνείται πως υπάρχει πρόβλημα, τη στιγμή που μπορεί να αισθάνεται οργή και απογοήτευση, αποφεύγοντας κάθε είδους αντιπαράθεση και διαπληκτισμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να «κλειδώνει» συναισθηματικά και να μην προσφέρει την ευκαιρία και τη δυνατότητα στον άλλον να συζητήσει περαιτέρω μία δυσκολία και να λύσει μία διαμάχη ή ένταση που μπορεί να έχει παρατηρηθεί.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Robert Greene στο νέο του βιβλίο «Υπεροχή» (εκδόσεις Διόπτρα), «η ρίζα κάθε παθητικής επιθετικότητας είναι ο ανθρώπινος φόβος της άμεσης αντιπαράθεσης – τα συναισθήματα που μπορεί να διαταράξει μια σύγκρουση και η απώλεια ελέγχου που θα ακολουθήσει. Κι έτσι, εξαιτίας αυτού του φόβου, κάποιοι ψάχνουν για έμμεσους τρόπους να περάσει το δικό τους, κάνοντας τις επιθέσεις τους αρκετά κρυφές, έτσι ώστε να είναι δύσκολο να καταλάβετε τι συμβαίνει, ενώ παράλληλα θα αποκτούν έλεγχο της δυναμικής. Όλοι είμαστε παθητικοί-επιθετικοί μέχρι ενός σημείου».Σημάδια παθητικής επιθετικότητας
Η παθητική επιθετικότητα εκφράζεται με πολλές μορφές, οπότε ένα άτομο με αυτή τη συμπεριφορά μπορεί:
– Να σου κάνει ghosting, γενικά να εξαφανίζεται χωρίς να εξηγήσει τον λόγο
– Να σου δίνει ένα «ύπουλο» κομπλιμέντο που μοιάζει με συγκαλυμμένη προσβολή
– Να ακολουθεί το λεγόμενο «silent treatment», δηλαδή να σου δείχνει με τη σιωπή του ότι έχει κάποιο πρόβλημα αντί να το συζητήσει ανοιχτά
– Να απορρίπτει κάποιο αίτημά σου, χωρίς να σου πει ξεκάθαρα «όχι»
– Να παρουσιάζει σωρηδόν δικαιολογίες, χωρίς στην πραγματικότητα να σου εξηγεί τι συμβαίνει μέσα στο μυαλό του
– Να καθυστερεί όταν του έχεις ζητήσει να κάνει κάτι, γιατί πιστεύει πως έτσι θα εκφράσει τη δυσαρέσκειά του ή θα πάρει το «αίμα του πίσω»
– Να απαντά στα αιτήματά σου με ειρωνεία ή διακριτικές προσβολές
Παραδείγματα παθητικής επιθετικότητας
Η παθητική επιθετικότητα συναντάται σε όλων των ειδών τις σχέσεις που έχουμε στη ζωή μας, είτε είναι οικογενειακές και φιλικές είτε ερωτικές και επαγγελματικές.
Ορισμένα παραδείγματα παθητικής επιθετικής συμπεριφοράς από ένα άτομο του περιβάλλοντός σου:
– Του ζητάς να κάνει κάτι και ενώ συμφωνεί να το αναλάβει, καθυστερεί, προβάλλει δικαιολογίες ή σου απαντά με σαρκαστικά σχόλια
– Σου δίνει το «silent treatment», την απόλυτη σιωπή και όταν προσπαθείς να συζητήσεις μαζί του για αυτό που το ενοχλεί, αποφεύγει να σου απαντήσει ξεκάθαρα και να σου δώσει εξηγήσεις
– Ρωτάς τι συμβαίνει όταν βλέπεις πως το εν λόγω άτομο είναι ενοχλημένο, όμως η απάντηση που παίρνεις είναι το «καλά είμαι, ρε συ» ή «δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα», ενώ ξεκάθαρα υπάρχει
– Κάνει γκριμάτσες με το πρόσωπό του, έχει ένα συγκεκριμένο ύφος ενόχλησης ή κάνει αντίστοιχους ήχους και επιφωνήματα που εκδηλώνουν τη δυσαρέσκειά του, όμως δεν εκφράζει λεκτικά την ενόχλησή του
– Κάνει εμμέσως σχόλια για μία κατάσταση με ένα άλλο άτομο, για να μπορέσεις να καταλάβεις εσύ πως ακριβώς η ίδια κατάσταση ενοχλεί και με σένα
– Είναι λες και κρατά σκορ για όσα προσφέρει στους άλλους ανθρώπους χωρίς να παίρνει πίσω την αντίστοιχη συμπεριφορά
Οι λόγοι που μπορεί να κρύβονται πίσω από μία τέτοια, παθητική επιθετική συμπεριφορά ποικίλλουν και μπορεί να οφείλονται στον τρόπο που έχει μεγαλώσει το εκάστοτε άτομο, στην κατάσταση της ψυχικής του υγείας, στις κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες υπάρχει, αλλά και στην άρνηση που έχει να αντιμετωπίζει κατά πρόσωπο τις δυσκολίες επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους.
Οι επιπτώσεις όμως, μίας τέτοιας συμπεριφοράς είναι αρνητικές τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για το περιβάλλον του. Αυτή η αντιμετώπιση σιωπής ή τα πλάγια σχόλια, η μη έκφραση των πραγματικών συναισθημάτων και σκέψεων, «παγιδεύει» πρώτα το ίδιο το άτομο και στη συνέχεια, τους ανθρώπους που το περιβάλλουν, καθώς δημιουργείται μία σύγχυση σχετικά με το τι συμβαίνει, ενώ οι ανάγκες του ατόμου δεν καλύπτονται, γιατί πολύ απλά ποτέ δεν τις εκφράζει.
Αυτού του είδους οι συμπεριφορές «κοστίζουν» στις σχέσεις, ειδικά στις περιπτώσεις των ερωτικών για παράδειγμα, που εύκολα ένας σύντροφος κάποια στιγμή μπορεί να βαρεθεί να ρωτά «τι έχεις;» και η άλλη πλευρά να απαντά μονίμως «τίποτα», ενώ στην πραγματικότητα κάτι εξελίσσεται στο background. Ακόμα χειρότερα, οι σαρκαστικές απαντήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε μία έντονη δυσαρέσκεια που σε βάθος χρόνου, θα διαλύσει την επικοινωνία και την ασφάλεια ανάμεσα σε δύο συντρόφους.
Όταν το άτομο δεν «ανοίγεται» σχετικά με αυτά που νιώθει ή σκέφτεται, αυτό σημαίνει πως κανένα συναίσθημα, καμία φοβία ή ανασφάλεια δεν αντιμετωπίζονται ανοιχτά, με αποτέλεσμα όλο αυτό να κουκουλώνεται, οδηγώντας με μαθητική ακρίβεια σε μία έκρηξη που κανείς δε μπορεί να προβλέψει πώς θα καταλήξει.
Τέλος, σε επίπεδο επαγγελματικό, ένας υπάλληλος με παθητική επιθετικότητα μπορεί να έχει διαρκείς συστάσεις για τη συμπεριφορά του ή ακόμα και να απολυθεί, ενώ για παράδειγμα ένας μαθητής, εάν δεν ολοκληρώνει στην ώρα τους τις εργασίες που του ανατίθενται, τότε αυτό θα έχει αντίκτυπο στη βαθμολογία και την απόδοσή του.
