Μπορεί η πανδημία της COVID-19 να έφερε στο προσκήνιο την αύξηση των εξαρτήσεων από τις ναρκωτικές ουσίες, το αλκοόλ, τις «έξυπνες συσκευές» και το διαδίκτυο, όμως δεν πρέπει να αφήνουμε στο περιθώριο του ενδιαφέροντος και των δράσεών μας, μια άλλη «διαχρονική», νόμιμη, αλλά ύπουλη για τη σωματική υγεία εξάρτηση, αυτήν του καπνίσματος. Πριν από 58 χρόνια, στις 11 Ιανουαρίου του 1964 σε μια κατάμεστη από δημοσιογράφους αίθουσα του State Department, στην Ουάσιγκτον, ο Γενικός Χειρουργός των Η.Π.Α. (Surgeon General of the United States) Leroy Edgar Burney, καπνιστής ο ίδιος, παρουσίαζε το πόνημα υπό τον τίτλο: «Κάπνισμα και Υγεία», την πολυθρύλητη αναφορά μιας δωδεκαμελούς επιτροπής κορυφαίων επιστημόνων. Το μήνυμα της 357 σελίδων αναφοράς ήταν απλό και ευθύ: Το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο. Εκείνη τη χρονική περίοδο το 46% των ενηλίκων αμερικανών κάπνιζε. «Η Αναφορά του Γενικού Χειρουργού», όπως έμεινε γνωστή, περιείχε τα παρακάτω συμπεράσματα:
Το κάπνισμα σχετίζεται αιτιολογικά με τον καρκίνο του πνεύμονος στους άντρες· η βαρύτητα της επίδρασης του καπνίσματος υποσκελίζει όλους τους άλλους παράγοντες
Το κάπνισμα είναι πολύ πιο σημαντικό από την περιστασιακή έκθεση σε παράγοντες κινδύνου, στον γενικό πληθυσμό.
Το κάπνισμα αποτελεί την πιο σημαντική αιτία χρόνιας βρογχίτιδας στις Η.Π.Α. και αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από χρόνια βρογχίτιδα και εμφύσημα.
Παρά το ότι ο αιτιακός ρόλος του καπνίσματος στη στεφανιαία νόσο δεν είναι [σ.σ. δεν ήταν ακόμη εκείνη την εποχή] απόλυτα αποδεδειγμένος θεωρούμε ορθότερο, από τη σκοπιά της Δημόσιας Υγείας, να υποθέσουμε πως η μέχρι τώρα συσχέτισή τους έχει αιτιακό χαρακτήρα, παρά να αναστείλουμε την κρίση μας μέχρι να εξαλειφθεί και η παραμικρή αμφιβολία.
Το κάπνισμα αποτελεί τη μεγαλύτερη, αποτρέψιμη, αιτία πρόωρου θανάτου και αναπηρίας στις Η.Π.Α και ευθύνεται για σχεδόν 390.000 θανάτους κάθε χρόνο. Ο μέσος καπνιστής, στις ΗΠΑ, εμφανιζόταν στις σχετικές έρευνες των αρχών του 21ου αιώνα να ξοδεύει σχεδόν 1.000$ τον χρόνο, καπνίζοντας 1,5 πακέτο την ημέρα. Σήμερα, 20 χρόνια μετά, το ποσό αυτό ξεπερνά τις 3.400$, ενώ οι σχετιζόμενες με το κάπνισμα δαπάνες υγείας ανέρχονται σε 22 δισεκατομμύρια $ το χρόνο.
Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί την πρωταρχική αιτία θνησιμότητας από καρκίνο, σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρά το ότι η επίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα, στους άντρες, μειώνεται εν παραλλήλω με την μείωση του καπνίσματος στον δυτικό κόσμο, η επίπτωσή του αυξάνεται στις γυναίκες με τον ίδιο ρυθμό που παρατηρούνταν πριν από 40 χρόνια στους άντρες. Για τον λόγο αυτόν ο καρκίνος του πνεύμονα θα διατηρήσει τη θέση του ως ο υπ’ αριθμόν ένα καρκίνος – φονιάς του 21ου αιώνα. Είναι ελάχιστα κατανοητό το γιατί τα αποτελέσματα της αντικαπνιστικής εκστρατείας είναι διαφορετικά στους άντρες και στις γυναίκες. Πρέπει όμως όλοι μας να έχουμε υπόψη μας πως ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μια μορφή καρκίνου που μπορεί να προληφθεί.
