Yφεση παρουσιάζεται στο φαινόμενο της ανόδου των νερών στον ταμιευτήρα της Κάρλας από χθες το μεσημέρι, σύμφωνα με τον δήμαρχο Ρήγα Φεραίου, Δημήτριο Νασίκα. Οπως τονίζει στην «Κ» τόσο ο όγκος του νερού όσο και η ορμή του που εισέρχεται από τον νομό Λάρισας στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης έχει μειωθεί σημαντικά «με αποτέλεσμα να μην ανεβαίνει πλέον η στάθμη». Ο κίνδυνος πλημμύρας απομακρύνεται για τα χωριά Κανάλια Μαγνησίας, Ριζόμυλος, Στεφανοβίκειο, Σωτήριο, Νίκη και Αχίλλειο που βρίσκονται περιμετρικά της λίμνης, σύμφωνα πάντα με τον κ. Νασίκα.
Οπως ωστόσο τονίζει ο δήμαρχος, «το θέμα μας τώρα είναι οι εκτάσεις που έχουν πλημμυρίσει. Ουσιαστικά εκτός από τον ταμιευτήρα που έχει φτιαχτεί έχουν δημιουργηθεί δύο ακόμα λίμνες Κάρλα. Η λίμνη τείνει να επανέλθει στα παλαιά φυσικά της όρια και έτσι τα νερά κατακλύζουν τις εκτάσεις που ήταν λίμνη πριν το 1960».
Ο Δήμος Ρήγα Φεραίου (νομός Μαγνησίας) είναι όμορος με τον Δήμο Κιλελέρ, ο οποίος ανήκει στον νομό Λάρισας. Ουσιαστικά βρίσκεται στο σύνορο μεταξύ των δύο νομών. «Το χαμηλότερο σημείο της λεκάνης βρίσκεται στη λίμνη Κάρλα στο τρίγωνο που είναι και το Στεφανοβίκειο ελικοδρόμιο της αεροπορίας στρατού», εξηγεί ο δήμαρχος. Το κανάλι – φράγμα στο Ασμάκι υποδέχεται τα νερά του Πηνειού και τα διοχετεύει, σε φυσιολογικές συνθήκες, για την πλήρωση της λίμνης Κάρλας. Ομως οι ποσότητες νερού που κατέβηκαν από τον Πηνειό λόγω της κακοκαιρίας «Daniel» ήταν τεράστιες, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να διοχετευτούν μέσω των υπαρχόντων καναλιών. Στον Δήμο Κιλελέρ επίσης έχουν πλημμυρίσει τεράστιες εκτάσεις ενώ, και το ελικοδρόμιο στο Στεφανοβίκειο βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό κάτω από το νερό, το ύψος του οποίου μάλιστα είναι βαθύ.
Ενώ οι βροχοπτώσεις έχουν σταματήσει εντελώς εδώ και μέρες, από την προηγούμενη Τρίτη ξεκίνησε να ανεβαίνει η στάθμη της λίμνης καθώς εκεί κατέληγαν τεράστιες ποσότητες νερού που έχουν πλημμυρίσει τον κάμπο και παροχετεύονται μέσω του Πηνειού και των παραποτάμων του. Το κανάλι παροχέτευσης το οποίο στέλνει το νερό της λίμνης στον Παγασητικό, έχει μικρή σχετικά διατομή με αποτέλεσμα να μην καταφέρνει όσο σύντομα θα απαιτούνταν να διοχετεύσει τον μεγάλο όγκο νερού που φτάνει στη λεκάνη της λίμνης στη θάλασσα.
Οι ποσότητες νερού που κατέβηκαν από τον Πηνειό λόγω της κακοκαιρίας «Daniel» ήταν τεράστιες, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να διοχετευτούν μέσω των υπαρχόντων καναλιών.
Εδώ και τρεις ημέρες χωριά γύρω από τη λίμνη βρίσκονται σε επιφυλακή, καθώς κάποια στιγμή προχθές το όριο της στάθμης του νερού που ανέβαινε σταδιακά, είχε φτάσει μόλις 60 πόντους χαμηλότερα από το ύψος των χωριών. Οι κάτοικοι είχαν στήσει αναχώματα προκειμένου να εμποδίσουν το νερό να μπει στα σπίτια τους σε περίπτωση υπερχείλισης. Σύμφωνα με τηλεοπτικό σταθμό, μεταδόθηκε ότι προχθές εστάλη μήνυμα 112 σε έξι χωριά της περιοχής, που καλούσε τους κατοίκους να είναι σε επιφυλακή προκειμένου να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τα χωριά τους εάν αυτό κρινόταν αναγκαίο, ωστόσο ο δήμαρχος του Ρήγα Φεραίου τονίζει ότι στις κοινότητες εντός των ορίων του δήμου του (Στεφανοβίκειο, Ριζόμυλος και Κανάλια) τέτοιο μήνυμα δεν εστάλη.
Σημειώνει πάντως στην «Κ» ότι άνθρωποι από τον δήμο όπως και ο ίδιος βρίσκονται διαρκώς σε επιφυλακή για οποιοδήποτε ενδεχόμενο και παρακολουθούν συνέχεια το ύψος των υδάτων. Συμβουλεύει μάλιστα τους κατοίκους να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους, καθώς με τα υφιστάμενα δεδομένα ο κίνδυνος πλημμύρας απομακρύνεται, και να ενημερώνονται για ό,τι συμβαίνει από τις υπεύθυνες υπηρεσίες.
Στρατόπεδο Στεφανοβίκειο
Πριν από μια εβδομάδα πλημμύρισε το στρατόπεδο της αεροπορίας στο Στεφανοβίκειο της Μαγνησίας εξαιτίας της υπερχείλισης των νερών στη λίμνη. «Το σύνολο των ελικοπτέρων που σταθμεύουν στην έδρα της 1ης Ταξιαρχίας Αεροπορίας Στρατού στο αεροδρόμιο του Στεφανοβικείου Βόλου, έχει μεταφερθεί με ασφάλεια σε στεγνή πίστα εντός του αεροδρομίου, σύμφωνα με τις υφιστάμενες, ισχύουσες και πάγιες διαδικασίες περί ασφάλειας υλικού και εγκαταστάσεων», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το Γενικό Επιτελείο Στρατού. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα τα νερά παραμένουν σε μεγάλο ύψος μέσα στη μονάδα και δεν υπάρχουν σημάδια αποστράγγισης της περιοχής.
Οι ψαράδες που έγιναν αγρότες και η βίαιη παρέμβαση στο περιβάλλον
Ως ένα από τα σημαντικότερα έργα για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας χαρακτηρίστηκε η αποξήρανση της λίμνης Κάρλας, που ολοκληρώθηκε με τα εγκαίνια το 1962, σήραγγας η οποία διοχέτευε τα νερά της λίμνης στον Παγασητικό. Το 2010 αποφασίστηκε η επανασύσταση τμήματος της λίμνης καθώς φάνηκε ότι η αποξήρανση έφερε πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα. Για το έργο ξοδεύτηκαν πολλά λόγια, πολλά εκατομμύρια και πολλά χρόνια, αλλά ο νέος ταμιευτήρας δεν μπόρεσε ποτέ να γίνει κανονική λίμνη. Εως αυτή την εβδομάδα που τα νερά από τον Πηνειό, μετά την κακοκαιρία «Daniel», βρήκαν εκείνο τον παλιό τους δρόμο και κατέληξαν στην πάλαι ποτέ Κάρλα, κατακλύζοντας 200.000 στρέμματα και ξαναδίνοντας στη λίμνη το παλαιό της εύρος και μέγεθος. Οι εκτάσεις που καλλιεργούνταν βρίσκονται στον πάτο της λίμνης.
Ο βασικός λόγος της απόφασης για αποξήρανση εκείνη την εποχή ήταν η ανάγκη εξασφάλισης περισσότερων καλλιεργήσιμων εκτάσεων στην περιοχή. Εντός της λίμνης και παραπλεύρως αυτής ζούσαν πολλοί ψαράδες που έβγαζαν μεροκάματο, με μεγάλο κόπο είναι η αλήθεια, γιατί η στάθμη της λίμνης και κατά συνέπεια και η δυνατότητά της να παρέχει αλιεύματα, εξαρτιόταν πολύ από τη στάθμη του Πηνειού και τις βροχοπτώσεις. Πολλές φορές συνέβαιναν πλημμύρες ενώ άλλες φορές η στάθμη κατέβαινε τόσο που οι βάρκες δεν μπορούσαν να πλεύσουν.
Η αποξήρανση φάνηκε μια καλή λύση –πολιτικά τουλάχιστον εκείνη την εποχή ήταν–, καθώς από τη μία οι ακτήμονες θα έπαιρναν γη για να καλλιεργήσουν, και από την άλλη η περιοχή θα απαλλασσόταν από τα κουνούπια και τις επιδημίες ελονοσίας. Οπως είχε σχεδιαστεί, οι αγροί που προέκυψαν από τη λίμνη προβλεπόταν να αρδεύονται με ένα σύστημα καναλιών που θα αξιοποιούσε το νερό του Πηνειού ώστε να μην καταλήγει όλη η ποσότητα στη θάλασσα.
Οταν η λίμνη έγινε ξηρά η εξέλιξη δεν ήταν αυτή που είχε προβλεφθεί. Ασφαλώς όλο το σύστημα της χλωρίδας και της πανίδας που υπήρχε στην περιοχή καταστράφηκε. Πουλιά και ζώα εξαφανίστηκαν. Στη θέση της λίμνης δημιουργήθηκαν αγροτικές εκτάσεις περίπου 90.000 στρέμματα τα οποία μοιράστηκαν στους αγρότες της περιοχής και στους ψαράδες της λίμνης, οι οποίοι μετατράπηκαν σε αγρότες. Ομως συχνά πλημμύριζαν ακόμα και με βροχοπτώσεις χαμηλού σχετικά ύψους. Αρχικά υπήρχε σχέδιο για τη δημιουργία ενός μικρού ταμιευτήρα στη θέση της λίμνης για να συγκεντρώνονται τα νερά του Πηνειού όταν αυτός υπερχειλίζει, αλλά τελικά αυτό το τμήμα του έργου δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Η αποξήρανση της λίμνης ολοκληρώθηκε το 1962. Ομως το «γεωργικό θαύμα» μεταμορφώθηκε σε περιβαλλοντικό όλεθρο.
Τις επόμενες δεκαετίες φάνηκαν τα καταστροφικά αποτελέσματα μιας τόσο βίαιης παρέμβασης στο φυσικό περιβάλλον. Ο υγροβιότοπος που υπήρχε στην περιοχή εξαφανίστηκε αλλά παράλληλα εξαφανίστηκε και το νερό. Τα αρδευτικά έργα που έγιναν, ως επί το πλείστον γεωτρήσεις για το πότισμα των χωραφιών, κυρίως βαμβακοκαλλιέργειες, υποβάθμισαν τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής και σε λίγο από τις γεωτρήσεις που πήγαιναν όλο και πιο βαθιά έβγαινε θαλασσινό νερό αφού η θάλασσα εισχωρούσε στο έδαφος στον ευρύτερο χώρο της περιοχής της Κάρλας. Πολλές φορές σημειώθηκαν ρήγματα και καταστράφηκαν κτίσματα ενώ πολλές πηγές που βρίσκονταν στις γύρω περιοχές ξεράθηκαν. Επιπλέον, ο Παγασητικός εμφάνισε συμπτώματα σημαντικής ρύπανσης αφού σε αυτόν κατέληγαν λιπάσματα και φυτοφάρμακα λόγω του ταμιευτήρα.
Απόφαση Ευρωδικαστηρίου
Το 2000 απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου έκρινε την αποξήρανση της λίμνης παράνομη. Το «γεωργικό θαύμα» είχε μεταμορφωθεί σε περιβαλλοντικό όλεθρο. Το 2010 έπειτα από πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης και στο πλαίσιο της στροφής προς πολιτικές που λάμβαναν υπ’ όψιν το περιβάλλον, αποφασίστηκε να δημιουργηθεί ένας ταμιευτήρας μεγέθους μικρότερου της αρχικής έκτασης της Κάρλας και να γεμίσει νερό έτσι ώστε να γίνει επανασύσταση της λίμνης. Πάνω από 10 εκατ. ευρώ κόστισε το έργο επαναδιαμόρφωσης της λίμνης που επίσης άργησε πολύ να ολοκληρωθεί, γιατί εκτός των άλλων δεν ήταν εύκολο να πειστούν χωρίς πολιτικό κόστος οι άνθρωποι που καλλιεργούσαν τη γη να σταματήσουν να τη χρησιμοποιούν. Η νέα λίμνη εγκαινιάσθηκε τον Οκτώβριο του 2018. Πλέον χρειαζόταν ένα μοντέλο για την ορθολογική διαχείριση των υδάτων, ώστε να διασφαλιστεί το οικοσύστημα της λίμνης από τις συνέπειες της υπεράντλησης. «Η πρόκληση είναι στο μέλλον, από εδώ και μπρος», έλεγε σε συνέντευξή της στην «Κ» η Ιφιγένεια Καγκάλου, πρόεδρος του φορέα διαχείρισης Κάρλας – Μαυροβουνίου – Κεφαλόβρυσου – Βελεστίνου – Δέλτα Πηνειού.
Οι εξαγγελίες μιλούσαν για ενίσχυση της άρδευσης 150.000 στρεμμάτων και του 50% της υδροδότησης του Βόλου, ενώ θα εμπλουτιζόταν και ο υδροφόρος ορίζοντας. «Παράλληλα, πραγματοποιήθηκαν έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης, τα οποία συμβάλλουν στην προστασία από τις πλημμύρες των περιοχών του Θεσσαλικού Κάμπου», αναφερόταν τότε. Εως ότου ο «Daniel» έδωσε στη λίμνη το μέγεθος που είχε παλαιά.
