Αλλαγές και διορθώσεις στο σχέδιο νόμου για το τεκμαρτό εισόδημα στους ελεύθερους επαγγελματίες θα επιφέρει η ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών ως το τέλος Νοεμβρίου και προτού εισαχθεί για ψήφιση στη Βουλή, με στόχο να αμβλύνει προβλήματα, να το καταστήσει πιο δίκαιο για τη μεσαία τάξη και να συμβάλει στην εξυγίανση της αγοράς και στην καταπολέμηση του αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ επαγγελματιών και επιχειρήσεων.
Αν και ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι το σχέδιο για τεκμαρτό εισόδημα στους ελεύθερους επαγγελματίες θα προχωρήσει και «θα εφαρμοστεί στο ακέραιο», στο οικονομικό επιτελείο σχεδιάζουν ριζικό λίφτινγκ σε ακανθώδεις διατάξεις του σχεδίου νόμου που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση. Κι ενώ αποκλείουν το ενδεχόμενο υποχώρησης στις πιέσεις, μελετούν και επεξεργάζονται αιτήματα για αλλαγές που, σύμφωνα με πληροφορίες, έχουν τεθεί και σε ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο ώστε να απλωθούν τα χρήσιμα μέτρα και οι διατάξεις τις οποίες περιέχει το νομοσχέδιο5, αλλά ταυτόχρονα και να αμβλυνθούν ή αφαιρεθούν προβληματικά κριτήρια.
Ζητείται χρυσή τομή
Κόκκινη γραμμή στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών θεωρούν τις ανατροπές που θα αλλοιώνουν ή θα ακυρώνουν τη βασική φιλοσοφία του τεκμαρτού εισοδήματος το οποίο επιβάλλεται στους αυτοαπασχολούμενος που δηλώνουν λιγότερα από τον κατώτατο μισθό.
Σύμφωνα με πληροφορίες, εκεί που εστιάζεται πιθανή παρέμβαση είναι στη μείωση των συντελεστών για τον υπολογισμό με βάση τα έτη λειτουργίας μιας ατομικής επιχείρησης (τριετίες), αλλά και για τον υπολογισμό του κριτηρίου του τζίρου που πολλαπλασιάζει το τεκμαρτό εισόδημα μπαίνουν «κόφτες» (χαμηλότερα πλαφόν) οι οποίοι μετριάζουν την επιβάρυνση ή και εξαιρούν πλήρως ολόκληρους κλάδους επαγγελμάτων με μικρούς τζίρους (π.χ. τους κουρείς).
Αλλαγές επίκεινται και στο κριτήριο των μισθών για όσους απασχολούν υπαλλήλους, καθώς και στη λίστα με τις εξαιρέσεις που θα γίνονται δεκτές και θα απαλλάσσουν τον επαγγελματία από το τεκμαρτό εισόδημα αν υποβάλει ένσταση. Ενώ προωθείται και μια πιο ευνοϊκή μεταχείριση για ζευγάρια ελεύθερων επαγγελματιών ώστε να μη χρεώνονται διπλάσιο τεκμήριο.
Αν και συζητείται ως λύση, πολύ-πολύ δύσκολα θα γινόταν δεκτό να προσμετρώνται και ενοίκια, μερίσματα ή εισοδήματα του άλλου συζύγου κ.λπ. για κάλυψη του τεκμηρίου των επαγγελματιών. Εξίσου δύσκολα θα επέλθουν κι άλλες αλλαγές ή μειώσεις για επαγγελματίες άνω των 65 που εργάζονται ίσα-ίσα για να έχουν περίθαλψη ή να συμπληρώσουν το εισόδημά τους, πριν και μετά τη σύνταξη.
Τα μέτωπα στα οποία εστιάζονται αλλαγές και τροποποιήσεις εντοπίζονται κυρίως στα εξής βασικά σημεία που καθορίζουν το ύψος του τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματος:
1. Το πρόβλημα των «υψηλόμισθων»
Από τα κριτήρια που «απογειώνουν» δύο, τρεις ή και δέκα φορές επάνω το ατομικό τεκμαρτό των 3.600 έως 14.196 ευρώ που τίθεται στους επαγγελματίες είναι οι μισθοί των υπαλλήλων τους. Στην κυβέρνηση λαμβάνουν σοβαρά υπ’ όψιν τον κίνδυνο υποδήλωσης των πραγματικών μισθών ή ακόμα και μειώσεων των πραγματικών μισθών και αντικατάστασης των υπαλλήλων με φθηνότερους.
Το πρόβλημα αφορά όσους απασχολούν υπαλλήλους στις επιχειρήσεις τους. Διότι το 10% της συνολικής μισθοδοσίας, έρχεται να προστεθεί αυτομάτως στο ατομικό τεκμαρτό εισόδημα μέχρι του ποσού των 15.000 ευρώ (ανώτατο όριο).
Και αν αναζητήσουν να προσλάβουν έναν υψηλά αμειβόμενο υπάλληλο (π.χ. έναν επώνυμο σεφ προκειμένου να γίνει πιο γνωστή η επιχείρηση εστίασης που έχουν) ο μισθός του θα γίνεται και… φορολογητέο εισόδημα για τον ιδιοκτήτη.
Προκειμένου να προληφθούν ακραίες καταστάσεις ή αδικίες, το νομοσχέδιο βάζει «κόφτη» στο κριτήριο των μισθών των υπαλλήλων έως τα 30.000 ευρώ κατ’ ανώτατο όριο εισοδήματος του επαγγελματία, ακόμα και αν ο καλύτερα αμειβόμενος υπάλληλος της επιχείρησης λαμβάνει, π.χ., 40.000 ή 50.000 ευρώ.
Η αναγωγή σε ετήσιο μισθό έχει μπει σαν φρένο στον κίνδυνο υποδήλωσης εργασίας ως δήθεν part time ή με «μαύρα» κ.λπ. Για να μην προκύψουν υπερβολές και καταστάσεις, όμως, σχεδιάζεται να τεθεί κριτήριο διάρκειας της σύμβασης πρόσληψης (π.χ. 3 μήνες ή σεζόν κ.λπ.) κάτω από το οποίο δεν θα ενεργοποιείται το μέτρο.
2. Το «ασανσέρ» του τζίρου
Το κριτήριο υψηλού τζίρου είναι ο άγνωστος Χ που μπορεί να απογειώσει το τεκμαρτό εισόδημα έως και τα 50.000 ευρώ (ανώτατο όριο). Με το σύστημα αυτό γίνεται σύγκριση του κύκλου εργασιών σε σχέση με τον μέσο όρο στον αντίστοιχο κλάδο (Κωδικός Αριθμός Δραστηριότητας – ΚΑΔ). Και αν κάποιος ξεπερνά τον μέσο όρο του κλάδου του, τότε το ατομικό τεκμαρτό εισόδημα διπλασιάζεται ενώ -μαζί και με το κριτήριο των μισθών- μπορεί να πενταπλασιάζεται.
Για λόγους απλούστευσης, σε πρώτη φάση θα εξαιρεθούν αυτομάτως όσοι κλάδοι έχουν πολύ χαμηλές εισπράξεις. Αυτό πιάνει όμως και τεχνίτες ή κουρεία κ.λπ. που δηλώνουν συνολικά έσοδα 8.000-10.000 τον χρόνο και άρα αυτομάτως έτσι απαλλάσσονται από το κριτήριο του τζίρου.
Πρόβλημα που φαίνεται να επιλύεται, πάντως, είναι και αυτοί καθαυτοί οι συντελεστές (35% ή 70% ή 100%) με τους οποίους πολλαπλασιάζεται το ατομικό εισόδημα που προκύπτει πριν την εφαρμογή αυτού του τεκμηρίου. Εξετάζεται να μειωθούν (π.χ. 30% – 50% ή 80%) συνολικά ή σε κάποιες περιπτώσεις τουλάχιστον.
Τεχνικά δύσκολο είναι πώς και πότε θα γίνεται γνωστό στους 735.000 επαγγελματίες ποιος είναι ο μέσος όρος τζίρου στον κλάδο (ΚΑΔ) όπου ανήκει κάθε φορολογούμενους. Ο σχεδιασμός προβλέπει ότι θα λαμβάνονται υπ’ όψιν τα στοιχεία εσόδων όλων των επαγγελματιών του προηγούμενου έτους. Για παράδειγμα, για τα εισοδήματα του 2024 θα ισχύσουν οι δηλώσεις του 2023. Ωστόσο οι φορολογικές δηλώσεις Ε1 και Ε3 των επαγγελματιών εκκαθαρίζονται μετά τα μέσα κάθε έτους, κατά συνέπεια ο επαγγελματίας θα ανακαλύπτει αν υπερβαίνει το κρίσιμο στοιχείο αυτό προς τα τέλη της χρονιάς.
Μια τέτοια εξέλιξη δημιουργεί αβεβαιότητα στις επιχειρήσεις, αν ξαφνικά προκύψει να πληρώσουν διπλάσιο ή τριπλάσιο φόρο, μόνον και μόνο διότι ξεπέρασαν ένα ύψος εισπράξεων (μέσος όρος υπολοίπων) που τους είναι άγνωστος. Μόνη λύση θα ήταν να λαμβάνονται ως βάση σύγκρισης τα στοιχεία της προ-προηγούμενης χρονιάς, όπως διαμορφώνονται από τις ήδη εκκαθαρισμένες φορολογικές δηλώσεις. Κι αυτό μπορεί να αποδεχθεί τελικά το υπουργείο.
3. Επαγγέλματα που χάνονται
Tο ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα μπορεί να αδικεί κλάδους επαγγελματιών που τελούν υπό εξαφάνιση. Κάποιοι επαγγελματίες, μάλιστα, μπορεί να πληρώσουν πανάκριβα το γεγονός ότι τα έχουν καταφέρει και τα πάνε καλά! Για παράδειγμα, καταστήματα ενοικίασης βιντεοκασετών ή λεβητοποιοί (δηλαδή τεχνίτες που επιδιορθώνουν καυστήρες αν η εταιρεία που τους κατασκεύασε δεν βγάζει πια ανταλλακτικά ή έκλεισε) περνάνε σταδιακά στο παρελθόν. Κι ενώ η πλειονότητα φυτοζωεί ή περιμένει να βγει σε σύνταξη, αν κάποιος τρέξει έξυπνα την επιχείρηση και βγάζει, π.χ., 10.000 ευρώ τον χρόνο αντί 4.000 ευρώ που δηλώνει κατά μέσο όρο ο κλάδος, τότε θα εμφανίζει υπέρβαση τζίρου 150% (έναντι του μέσου όρου) και θα υπερφορολογείται για εισοδήματα που δεν έχει, με συνέπεια να χάνεται και ο (μόνος;) επαγγελματίας που ίσως μπορούσε να βγάλει το συγκεκριμένο επάγγελμα από τον μαρασμό.
Στις περιπτώσεις αυτές δεν ανήκουν πάνω από 500 ΑΦΜ ανά κλάδο σε ολόκληρη τη χώρα. Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας εξαιρεί από την παγίδα του υψηλού τζίρου τους ΚΑΔ όπου δεν δραστηριοποιούνται πάνω από τριάντα επαγγελματίες και άρα δεν μπορεί να εξαχθεί ασφαλής μέσος όρος. Ωστόσο ο αριθμός αυτός (30) μπορεί να επανεξεταστεί και να αυξηθεί.
4. Εξαιρέσεις
Το τεκμαρτό εισόδημα των 10.920 ευρώ θα είναι μαχητό για περιορισμένους λόγους (στράτευση ή νοσηλεία σε νοσοκομεία ή ίδρυμα κ.λπ.), όπως ισχύει για τις αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης. Ετοιμάζεται, όμως, διαδικασία για να γίνονται δεκτές και άλλες εξηγήσεις που σχετίζονται με ευρύτερες καταστάσεις, όπως η πορεία του κλάδου και της αγοράς, η πτώση της εμπορικότητας ή των πωλήσεων λόγω κρίσης, διεθνών γεγονότων, καιρικών φαινομένων, τεχνικών εργασιών ή παρεμβάσεων στην περιοχή κ.λπ.
Τα άλυτα προβλήματα
Αλλα ζητήματα δεν φαίνεται, πάντως, να μπαίνουν καν (προς το παρόν τουλάχιστον) στα σχέδια του οικονομικού επιτελείου. Και συγκεκριμένα:
1. Κάλυψη τεκμηρίου
Το τεκμήριο δεν θα ισχύει για μισθωτούς ή συνταξιούχους που ασκούν παράλληλα και ελεύθερο επάγγελμα, εφόσον τα συνολικά έσοδα υπερκαλύπτουν το ελάχιστο τεκμαρτό φορολογητέο εισόδημα που τους αντιστοιχεί.
Δεν προβλέπεται όμως το ίδιο -προσώρας τουλάχιστον- για όσους έχουν άλλα δηλωμένα εισοδήματα, όπως από ενοίκια ή μερίσματα κ.λπ., με βάση τα οποία προκύπτει ότι υπερκαλύπτουν τις ανάγκες διαβίωσης και δεν είναι αναγκασμένοι να βγάζουν 10.920 ευρώ από το ελεύθερο επάγγελμα για να ζήσουν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους.
2. Τριετίες
Οι προσαυξήσεις με βάση την παλαιότητα σε ένα επάγγελμα (τριετίες) έχουν μεν μια λογική -όπως αντίστοιχα και οι μειώσεις ή απαλλαγές για τους πιο νέους στο επάγγελμα- προκαλούν όμως στρεβλώσεις που δεν φαίνεται εύκολο να επιλυθούν.
Ενώ, π.χ., σε κάποια επαγγέλματα η παλαιότητα είναι πλεονέκτημα (για παράδειγμα, στους γιατρούς λόγω εδραιωμένης πελατείας δεκαετιών), άλλοι ηλικιωμένοι επαγγελματίες κρατιούνται στην αγορά ίσα-ίσα για να πληρώνουν την ελάχιστη ασφαλιστική κατηγορία των 146 ευρώ και να έχουν περίθαλψη μέχρι να βγουν σε σύνταξη (π.χ. τεχνίτες, υδραυλικοί, έμποροι, παντοπώλες), χωρίς να έχουν την πελατεία ή τις αντοχές που είχαν κάποτε, για να αυξάνουν την κερδοφορία τους. Η λύση μιας εξαίρεσης βάσει κριτηρίων ηλικιακών ή γεωγραφικών δεν βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο τραπέζι.
