Θερμοκρασίες-ρεκόρ, χαμηλή στάθμη υδάτων, ακραία καιρικά φαινόμενα είναι μόνο μερικοί από τους όρους που συναντούμε ολοένα συχνότερα τα τελευταία χρόνια και σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Πέρα από τις σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον, οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την άφιξη νέων θανατηφόρων ιών ως συνέπεια της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Εκφράζονται φόβοι ότι η αυξημένη θερμοκρασία θα καταστήσει πιο δύσκολη την αντιμετώπιση βακτηρίων ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.
Η μικροβιακή αντοχή (AMR), την οποία ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτηρίζει «σιωπηλή πανδημία», ανησυχεί τους εκπροσώπους του τομέα της υγείας με τον ΠΟΥ να αναφέρει ότι πρόκειται για μία από τις 10 κορυφαίες παγκόσμιες απειλές. Εκτιμάται δε, ότι περίπου 1,3 εκατ. άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας ανθεκτικών παθογόνων μικροοργανισμών.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ ο αριθμός αυτός αναμένεται να «αυξηθεί δραματικά» αν δε ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα με σοβαρές επιπτώσεις σε υγειονομικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, ωθώντας περισσότερους ανθρώπους στη φτώχεια, ιδίως σε χώρες χαμηλού εισόδηματος.
Τα αντιμικροβιακά φάρμακα (αντιβιοτικά, αντιικά, αντιμυκητιασικά και αντιπαρασιτικά) χρησιμοποιούνται σε ανθρώπους και ζώα για την αντιμετώπιση λοιμώξεων, ωστόσο η υπερβολική και συχνά κακή χρήση τους αποτελεί την κύρια αιτία για τη μικροβιακή αντοχή, με αποτέλεσμα να αποδεικνύονται αναποτελεσματικά για τα «υπερμικρόβια».
Η μικροβιακή αντοχή προκύπτει όταν οι μικροοργανισμοί όπως βακτήρια, ιοί, παράσιτα αναπτύσσουν την ικανότητα να αντέχουν ή ακόμα και να αναπτύσσονται παρά την παρουσία φαρμάκων που έχουν σχεδιαστεί για να τα εξουδετερώνουν.
Σαν να μην έφτανε αυτό, από έρευνα προκύπτει ότι η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει την ΑMR.
«Τα βακτήρια AMR είναι γνωστά ως σιωπηλή πανδημία. Ο λόγος που είναι γνωστή ως σιωπηλή είναι ότι κανείς δεν γνωρίζει τίποτα γι’ αυτήν και είναι πραγματικά λυπηρό ότι κανείς δε μοιάζει να ενδιαφέρεται», πρόσθεσε η καθηγήτρια.
Έκθεση του ΟΗΕ σχετική με τα «υπερμικρόβια» αποτυπώνει το ρόλο της κλιματικής κρίσης και άλλων περιβαλλοντικών παραγόντων στην ανάπτυξη, εξάπλωση και μετάδοση των AMR.
Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι υψηλότερες από το μέσο όρο θερμοκρασίες που συνδέονται με τον ρυθμό εξάπλωσης γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά. Επιπλέον, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και η αυξημένη ρύπανση δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη ανθεκτικότητας στα μικρόβια.
Ο Ρομπ Μπάτλερ, διευθυντής του τμήματος Μεταδοτικών ασθενειών, Περιβάλλοντος και Υγείας στον ΠΟΥ, περιέγραψε την ΑMR ως «μια παγκόσμια πρόκληση για την υγεία που χρήζει άμεσης δράσης».
Όπως είπε, «το πρόβλημα είναι ότι τα αντιβιοτικά ή τα αντιμικροβιακά φάρμακα δεν είναι τόσο “ελκυστικά” για τη βιομηχανία ώστε να τα αναπτύξει. Είναι ακριβά, είναι υψηλού κινδύνου και δεν έχουμε δει τα τελευταία 20 χρόνια να αναπτύσσονται αντιμικροβιακά φάρμακα με τέτοια χαρακτηριστικά ώστε να αποφεύγεται η αντοχή».
«Ακούμε για αυτή τη “σιωπηλή πανδημία”, αλλά δεν θα έπρεπε να είναι σιωπηλή. Θα έπρεπε να γίνεται περισσότερος θόρυβος», τόνισε.
«Θα φανταζόταν κανείς ότι η πανδημία του κορωνοϊού θα λειτουργούσε σαν καμπανάκι κινδύνου, αλλά ακόμα δεν έχουμε δει μεγάλη κινητοποίηση για την AMR», συμπλήρωσε.
Ο Μπάτλερ εξέφρασε ανησυχία για το πώς θα δοθούν κίνητρα στη φαρμακευτική βιομηχανία να αντιμετωπίσει την ΑMR σε μια εποχή που υπάρχει πλήρης επίγνωση ότι πρέπει να πραγματοποιηθούν επενδύσεις σε τομείς έρευνας και ανάπτυξης, όπως, για παράδειγμα, «η παραγωγή ενός εξαιρετικά κερδοφόρου φαρμάκου για την παχυσαρκία».
«Μπορώ να σκεφτώ πώς θα μπορούσε να αλλάξει η κοινωνία για πιο συνετή χρήση των αντιβιοτικών, ώστε να μην προκαλείται αντίσταση στα αντιβιοτικά. Αλλά αν δεν υπάρχει απολύτως τίποτα καινούριο με καινοτόμα χαρακτηριστικά, τότε έχουμε κατά κάποιο τρόπο χάσει το στόχο», πρόσθεσε και είπε «αυτό πραγματικά, πραγματικά με ανησυχεί».
Είμαστε προετοιμασμένοι για την επόμενη πανδημία;
Ο Τόμας Σίνεκερ, διευθύνων σύμβουλος της ελβετικής φαρμακευτικής Roche, δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι το ενδεχόμενο να μην μάθαμε πολύτιμα μαθήματα κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις για τη μικροβιακή αντοχή.
«Δε νομίζω να μάθαμε τα μαθήματα που έπρεπε κατά την τελευταία πανδημία και δεν πιστεύω ότι είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι για την επόμενη», δήλωσε ο Σίνεκερ στο δίκτυο CNBC.
«Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα διδάγματα και να εφαρμόσουμε ό,τι χρειαζόμαστε για να προετοιμαστούμε γιατί η επόμενη πανδημία θα φτάσει», συμπλήρωσε.
«Μία από τις ανησυχίες που έχω είναι ότι πιθανώς τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια θα μπορούσαν να είναι η επόμενη πανδημία. Πρέπει να εστιάσουμε και να προετοιμαστούμε για τέτοιες καταστάσεις στο μέλλον», πρόσθεσε.
