Σε αγώνα δρόμου για να μη χαθεί η κοινοτική χρηματοδότηση του ΣΔΙΤ για τη διαχείριση των απορριμμάτων στην Περιφέρεια Πελοποννήσου έχουν αποδοθεί οι αρχές. Πριν από λίγες ημέρες επανακατατέθηκε ο «φάκελος μεγάλου έργου», που είχε απορριφθεί το 2020, με την ομάδα των Jaspers (τεχνική βοήθεια) να εκτιμά ότι σχεδόν όλα τα βασικά ζητήματα –πλην ενός– έχουν αντιμετωπιστεί.
Οπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, παράλληλα, οι ελληνικές αρχές σπεύδουν να υποβάλουν προς έγκριση στο Ελεγκτικό Συνέδριο όσο το δυνατόν περισσότερες από τις δαπάνες που έχουν γίνει, σε μια προσπάθεια να καλύψουν πριν τελειώσει το 2023 (άρα και το ΕΣΠΑ 20142020) την απόσταση ανάμεσα στα 48,9 εκατ. ευρώ που έχουν ήδη καταβληθεί από το Δημόσιο και τα 65 εκατ. ευρώ που είναι το ανώτατο όριο που η Ε.Ε. θα συγχρηματοδοτήσει.
Η σύμπραξη μεταξύ Δημοσίου (Περιφέρεια Πελοποννήσου) και ιδιώτη (ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή) υπό τη σκέπη μιας κοινής εταιρείας που ονομάστηκε «Περιβαλλοντική Πελοποννήσου» αφορά τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων σε πέντε περιφερειακές ενότητες: Κορινθίας, Αρκαδίας, Αργολίδας, Μεσσηνίας και Λακωνίας. Η σύμβαση για το έργο υπεγράφη στις 14 Ιουνίου του 2018 και τέθηκε σε ισχύ στις 29 Ιανουαρίου του 2021, μετά την υπογραφή του πρωτοκόλλου παράδοσης – παραλαβής των χώρων του έργου από την Περιφέρεια Πελοποννήσου. Το έργο έχει συνολικό προϋπολογισμό 153,69 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων η χρηματοδότηση Δημοσίου και Ε.Ε. ανέρχεται στα 76,51 εκατ. ευρώ (τα 65 εκατ. είναι η κοινοτική συμμετοχή και 11,4 εκατ. ευρώ η συμμετοχή του Δημοσίου, εφόσον η Ε.Ε. δεχθεί να συγχρηματοδοτήσει το έργο κατά 85%).
Η κατασκευή του έργου προχώρησε και ήδη και οι τρεις μονάδες του έργου, στην Αρκαδία, τη Μεσσηνία και τη Λακωνία, βρίσκονται σε λειτουργία (οι δύο τελευταίες «μεταβατικά» μέχρι την ολοκλήρωση των υποδομών) – μάλιστα πριν από 15 ημέρες τις επισκέφθηκε και ο πρωθυπουργός. Συνολικά, σύμφωνα με πηγές της Ε.Ε., η πρόοδος του κατασκευαστικού έργου βρίσκεται στο 79%.
Το χρονικό
Προκειμένου να λάβουν την κοινοτική χρηματοδότηση, οι ελληνικές αρχές κατέθεσαν τον λεγόμενο «φάκελο μεγάλου έργου» (κατατίθεται για όλα τα έργα άνω των 50 εκατ. ευρώ) στις 22 Απριλίου του 2020. Ο φάκελος όμως επεστράφη στις 15 Ιουνίου της ίδιας χρονιάς με 20 σελίδες παρατηρήσεων επί όλων των θεμάτων (περιβαλλοντικά, κοινωνικοοικονομική ανάλυση, κλιματική αλλαγή κ.λπ.). Το βασικό πρόβλημα ήταν ότι στα (πολλά) χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι να ολοκληρωθεί η διαγωνιστική διαδικασία (ο ανταγωνιστικός διάλογος ξεκίνησε το 2012) και λόγω των κακών χειρισμών της προηγούμενης ηγεσίας της Περιφέρειας (που απέκλεισε τους δήμους από τον σχεδιασμό του έργου, με αποτέλεσμα τη συνεχή αντίδραση των τελευταίων), η κοινοτική νομοθεσία άλλαξε.
Κατόπιν τούτου και με τον κίνδυνο το έργο να μη χρηματοδοτηθεί από την Ε.Ε., αποφασίστηκε να ζητηθεί η συνδρομή της ομάδας τεχνικής βοήθειας (Jaspers) κατ’ αρχάς στην εξέταση της σκοπιμότητας των παρεμβάσεων που προτείνονται σε σχέση και με τις κοινοτικές οδηγίες, και εφόσον η προσέγγιση είναι θετική, στην περαιτέρω ενδελεχή εξέταση του φακέλου εν τω συνόλω για την τελική υποβολή του προς έγκριση από τις υπηρεσίες της Ε.Ε.
Τελικώς, πριν από λίγες ημέρες, οι Jaspers έδωσαν το πράσινο φως. Στο κείμενο των 100 σελίδων, που παραδόθηκε στις 10 Νοεμβρίου, οι Jaspers δέχονται ότι πλέον ο φάκελος του έργου αντιμετωπίζει όλα –πλην ενός– τα θέματα που είχε θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το καλοκαίρι του 2020. Το μόνο πρόβλημα των Jaspers αφορά την ειδική οικολογική αξιολόγηση που διενεργήθηκε για να εκτιμήσει τις επιπτώσεις του έργου σε περιοχές Natura, που σύμφωνα με τη γνώμη των τεχνικών δεν ικανοποιεί τα κριτήρια της οδηγίας για τους οικοτόπους. «Συνολικά η τεκμηρίωση του έργου θεωρείται ότι βρίσκεται σε καλό επίπεδο, αποδεικνύοντας ότι το εγχείρημα είναι ευθυγραμμισμένο με την εθνική και κοινοτική νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένων των τροποποιήσεων του 2018», αναφέρει το έγγραφο των Jaspers.
Αμέσως μετά, την προηγούμενη εβδομάδα, η διαχειριστική αρχή του ΠΕΠ Πελοποννήσου υπέβαλε στις κοινοτικές αρχές τον φάκελο μεγάλου έργου. Παράλληλα, οι ελληνικές αρχές στέλνουν στο Ελεγκτικό Συνέδριο προς έγκριση όσο το δυνατόν περισσότερες από τις δαπάνες που σχετίζονται με το έργο. Το πρόβλημα είναι απλό: μέχρι στιγμής το Δημόσιο έχει πληρώσει «από την τσέπη του» (το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων) 48,9 εκατ. ευρώ (το ποσό προέρχεται από πρόσφατη ενημέρωση για την πορεία του ΕΣΠΑ). Ομως το ΕΣΠΑ 2014-2020 λήγει λογιστικά στο τέλος του έτους. Ετσι, ακόμη και στο καλό σενάριο (που φαίνεται πλέον πολύ πιθανό), δηλαδή να εγκριθεί από την Ε.Ε. η συγχρηματοδότηση, λόγω καθυστερήσεων στην κατασκευή του έργου έχουν πληρωθεί από το Δημόσιο μόνο τα 48,9 εκατ. ευρώ από τα 65 εκατ. ευρώ που θα μπορούσαν να καλυφθούν από την Ε.Ε.
Οι ελληνικές αρχές κατέθεσαν τον φάκελο του έργου στις 22 Απριλίου του 2020, όμως αυτός επεστράφη στις 15 Ιουνίου της ίδιας χρονιάς.
Αισιοδοξία
Πηγές της Περιφέρειας Πελοποννήσου εκφράζουν στην «Κ» την ικανοποίηση και την αισιοδοξία τους για την ολοκλήρωση της διαδικασίας υποβολής του φακέλου, με δεδομένη τη δύσκολη κατάσταση που η σημερινή αρχή παρέλαβε το 2019 αναφορικά με το έργο. Οπως αναφέρουν, το προηγούμενο διάστημα υποβλήθηκαν προς έγκριση ακόμη 6-7 εκατ. ευρώ δαπανών, θα ακολουθήσουν μερικά ακόμη πριν από το τέλος του έτους και τελικώς εκτιμάται ότι θα απομείνουν έργα περίπου 5-6 εκατ. ευρώ, τα οποία δεν θα προλάβουν να πληρωθούν μέσα στο 2023, άρα θα πρέπει να καλυφθούν από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων.
Συστήματα χωριστής διαλογής αποβλήτων
Η ομάδα τεχνικής βοήθειας κάνει μια σειρά από ενδιαφέρουσες συστάσεις σχετικά με το έργο. Κατ’ αρχάς επισημαίνουν ότι πρέπει να παρακολουθούνται συνεχώς τα στοιχεία για την παραγωγή και τη σύσταση των αποβλήτων, καθώς και οι προσπάθειες για χωριστή διαλογή. Επίσης υποστηρίζουν ότι πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα διαπραγματεύσεις με τον παραχωρησιούχο για τη διαφοροποίηση της «τιμής εισόδου» (79,98 ευρώ/τόνο για ποσότητες έως 150.000 τόνους ετησίως και 34,89 ευρώ/τόνο για ποσότητες άνω των 150.000 τόνων). Το κόστος (gate fee) θα πρέπει να διαφοροποιείται και ανάλογα με το ρεύμα αποβλήτων (οικιακά, βιοαπόβλητα, ανακυκλώσιμα) ώστε να δημιουργούνται κίνητρα για τη χωριστή συλλογή, αναφέρουν. Ακόμη, θα πρέπει να συζητηθεί με τον παραχωρησιούχο το ενδεχόμενο να αναλάβει μέρος του έργου που εκτελούν σήμερα τέσσερα ανεξάρτητα κέντρα διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών (ΚΔΑΥ) που υπάρχουν στην Πελοπόννησο.
Οι τρεις μονάδες του ΣΔΙΤ δεν επαρκούν για να επιτύχει η Πελοπόννησος τους στόχους που τίθενται από την κοινοτική νομοθεσία, παρατηρούν οι Jaspers. Επομένως, οι δήμοι θα πρέπει να στηρίξουν την προσπάθεια δημιουργώντας αποτελεσματικά συστήματα χωριστής διαλογής και να ενισχύσουν τον καφέ κάδο. Θα πρέπει παράλληλα να εξασφαλιστεί η συμμετοχή αλλά και η επαρκής ενημέρωση των πολιτών.
Τέλος, επισημαίνουν την ανάγκη να ενισχυθεί (ως δομή) ο ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου (ο φορέας των δήμων για τα απορρίμματα), ενόψει της ανάληψης της πλήρους ευθύνης (από πλευράς Δημοσίου), η οποία σύμφωνα με τη σύμβαση θα γίνει όταν ολοκληρωθεί η κατασκευαστική περίοδος. Να σημειωθεί ότι, όπως αποκάλυψε η «Κ», αρκετοί δήμοι, με «πρωταθλητές» τους Δήμους Αργους-Μυκηνών και Ναυπλιέων, έχουν «φεσώσει» την «Περιβαλλοντική Πελοποννήσου», με αποτέλεσμα να περάσει πρόσφατα νομοθετική ρύθμιση για την παρακράτηση των οφειλών απευθείας από τους κεντρικούς αυτοτελείς πόρους, δηλαδή την τακτική τους χρηματοδότηση από το υπουργείο Εσωτερικών.
