Ο Γιώργος Παπαδαντωνάκης είναι διευθυντής στο 41ο Γυμνάσιο της Αθήνας. Ενα σχολείο στις λεγόμενες δύσκολες γειτονιές του κέντρου, στα Κάτω Πατήσια, κοντά στον Αγιο Παντελεήμονα. Οι περίπου 300 μαθητές του προέρχονται από 30 διαφορετικές εθνικότητες. Στις 26 Μαρτίου, όταν ένας 19χρονος εξωσχολικός κατάφερε να μπει στο σχολείο με σκοπό να χτυπήσει έναν μαθητή από τη Νιγηρία, ο 60χρονος καθηγητής δεν το σκέφτηκε λεπτό προκειμένου να τον σταματήσει. Οπως δεν δίστασε και ο 19χρονος από τη Γεωργία να του καρφώσει το μαχαίρι που κρατούσε στην κοιλιά.
Ο καθηγητής πρόλαβε και κράτησε τον αδελφό του δράστη, την ώρα που εκείνος έβρισκε κρυψώνα στο γκαράζ του σχολείου, όπου αργότερα τον εντόπισαν και τον συνέλαβαν οι αστυνομικοί. Πριν από λίγες μέρες, ο κ. Παπαδαντωνάκης επέστρεψε για διαδικαστικούς λόγους στο σχολείο. «Μια μαθήτριά μου, ένα κορίτσι με μαντίλα έμεινε να με κοιτάει για δύο-τρία λεπτά, σαν να μην πίστευε ότι με έβλεπε μπροστά της. Αλλα παιδιά μού ζήτησαν να μη βιαστώ να φύγω – διαπίστωσα ότι είχαν πάει και μου αγόρασαν λουλούδια. Ολα τα τμήματα είχαν γράψει κάρτες με ευχές, μου ζητούν να γυρίσω γρήγορα, να γίνω καλά, γράφουν ότι είμαι ήρωας. Δεν είμαι…», επαναλαμβάνει και κάνει την εκτίμηση ότι πίσω από την επίθεση του 19χρονου με καταγωγή από τη Γεωργία στο παιδί από τη Νιγηρία ίσως υπάρχει ρατσιστικό κίνητρο: μετανάστες μεν και οι δύο, αλλά «όχι ίδιοι».
Σχολεία μεταναστών
Ο εκπαιδευτικός έχει περάσει από την ιδιωτική στη δημόσια εκπαίδευση, από τις γειτονιές με πιο εύπορους σε γειτονιές που οι μαθητές πάλευαν πρώτα με τη φτώχεια. «Γύρω στο ’94 ήμουν στη Γλυφάδα – εκεί είχα τις τσαούσες», λέει χαριτολογώντας ενθυμούμενος τηλεοπτική εκπομπή εκείνης της περιόδου. «Λίγο αργότερα βρέθηκα στο Πέραμα. Τελείως άλλη εικόνα εκεί. Στο Πέραμα χρειαζόταν να κάνουμε εράνους για να κρατήσουμε μαθητές στο σχολείο και να μην το εγκαταλείψουν πρόωρα για να αναζητήσουν δουλειά». Στα σχεδόν 35 χρόνια που ζει την εκπαίδευση, έμαθε ότι όλα μπορούν να λειτουργήσουν αν τίθενται κανόνες – που να τηρούνται.
«Για μένα δεν υπάρχουν εύκολα και δύσκολα σχολεία. Υπάρχουν κανόνες και ειδικά στα λύκεια, όπου τα παιδιά είναι μεγάλα μπορείς να κάνεις συμφωνίες. Αυτό που ζητούσα πάντα ήταν να τηρούνται οι κανόνες».
Τα πρώτα χρόνια από το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα, οι περισσότεροι μαθητές δεν ήξεραν ελληνικά. Πώς θα καταφέρεις όχι μόνο να συνεννοηθείς, αλλά και να διδάξεις; Αυτό δημιουργεί διαφορετικές ταχύτητες μέσα στην τάξη. Στα σχολεία άλλων περιοχών ξέρεις ότι το μάθημα κρατά 45 λεπτά σερί, ε, σε μας αυτό δεν γίνεται, αφού πρέπει να σταθείς και να εξηγήσεις ξανά ώστε να καταλάβει και το παιδί όχι μόνο τις έννοιες, αλλά και τις ίδιες τις λέξεις».
Ο κ. Παπαδαντωνάκης θυμάται ότι, ως εκπαιδευτικοί, είχαν προτείνει να δημιουργηθούν τμήματα αμιγώς με μετανάστες προκειμένου να διδάσκεται η γλώσσα. Απορρίφθηκε γιατί θεωρήθηκε ότι κάτι τέτοιο δεν θα βοηθούσε την ενσωμάτωση των παιδιών.
«Μα αν δεν μάθουν τη γλώσσα, πώς θα ενσωματωθούν, πώς θα μάθουν, εντέλει. Για να πας στη Γερμανία πρέπει να κάνεις μαθήματα γλώσσας για να μπορέσεις στοιχειωδώς να συνεννοείσαι και να δουλέψεις. Εδώ γιατί το αφήνουμε έτσι; Ούτε με τα παιδιά, ούτε με τους γονείς πολλές φορές μπορούμε να συνεννοηθούμε». Πάντως, όπως σημειώνει, πλέον οι μαθητές διδάσκονται τρεις ώρες την ημέρα ελληνικά, αλλά κατά κανόνα οι φιλόλογοι που αναλαμβάνουν αυτό το καθήκον είναι αναπληρωτές που δεν έρχονται από την αρχή της χρονιάς.
«Αρνιούνται να μιλήσουν ελληνικά»
Η γλώσσα για τον γυμνασιάρχη είναι κλειδί. «Οταν ήρθε στο σχολείο η μητέρα του Γεωργιανού μαθητή μετά τον διαπληκτισμό με τον Νιγηριανό και πριν από το αιματηρό επεισόδιο, σε μια προσπάθεια να βρεθεί λύση, αρνιόταν να μιλήσει ελληνικά. Επέμενα». Οπως εξηγεί, το να μην ξέρεις τη γλώσσα οδηγεί σε απομόνωση. «Δημιουργούνται νέες γειτονιές στο κέντρο της Αθήνας», λέει, αλλά επισημάνει ότι αυτές οι γειτονιές είναι γκέτο. Και η γλώσσα παίζει σημαντικό ρόλο. «Δεν είναι μόνο τα σχολεία που χρειάζονται υποστήριξη. Είναι οι γειτονιές, κυρίως», εξηγεί.
«Μεγάλος αριθμός μαθητών μας αντιμετωπίζει φτώχεια, ενώ πολλοί επίσης προέρχονται από μονογονεϊκές οικογένειες. Πώς να προσέξει επαρκώς το παιδί της μια μάνα που είναι αναγκασμένη να δουλεύει από το πρωί μέχρι το βράδυ για να το ταΐσει;».
Ο ίδιος, μάλιστα, θυμάται περίπτωση αλλοδαπού μαθητή του, ενός έξυπνου παιδιού, που όμως από την πρώτη κιόλας τάξη του Γυμνασίου είχε αρχίσει να έχει παραβατική συμπεριφορά. «Κάλεσα τη μητέρα του, της μίλησα, έδειχνε να φοβάται πιο πολύ μη χάσει την επιμέλεια του παιδιού, ώσπου την επόμενη χρονιά το παιδί έμπλεξε ακόμη περισσότερο και ουσιαστικά έχασε το ίδιο το παιδί. Ο κόσμος χρειάζεται βοήθεια, όχι μόνο τα σχολεία».
Το σχολείο μπορεί να προσφέρει σ’ αυτές τις γειτονιές; «Προσπαθούμε να μιλάμε στα παιδιά. Να ξέρουμε τι τα απασχολεί. Αλλά με ψυχολόγο μία φορά την εβδομάδα, ειδικά σε σχολεία σε περιοχές σαν τις δικές μας, δεν κάνεις τίποτα. Δεν προλαβαίνεις». Μετά το αιματηρό επεισόδιο, δύο ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι έσπευσαν στο Γυμνάσιο της οδού Πάτμου. Ο γυμνασιάρχης εύχεται να παραμείνουν.
«Η περιοχή έχει πρόβλημα»
«Εγώ δεν διστάζω να καλέσω την Αστυνομία όταν διαπιστώνω παραβατικές συμπεριφορές γύρω από το σχολείο μου. Στην αρχή μαζεύαμε τα πρωινά σύριγγες από τη χρήση ναρκωτικών, ανθρώπους σε άθλια κατάσταση να κοιμούνται μέσα από την αυλή. Διεκδικήσαμε, μαζί με τον σύλλογο των καθηγητών, και μπήκαν κάγκελα και το σχολείο βάφτηκε. Τα παιδιά το σέβονται. Ξέρουν ότι αν χρειάζεται, θα κληθεί η Αστυνομία. Η περιοχή έχει πρόβλημα και αυτό δεν μπορώ να το παραγνωρίσω, αλλά δεν φοβάμαι. Είναι κομμάτι της δουλειάς μου».
Για πολλούς, ο κ. Παπαδαντωνάκης είναι ένας δημόσιος λειτουργός που υπερέβαλε εαυτόν. Κι αν αρνείται τον χαρακτηρισμό του ήρωα, στην κοινή συνείδηση, υπερασπιζόμενος τον μαθητή του με τον τρόπο που το έκανε, λειτούργησε έξω από το πλαίσιο του δημοσίου υπαλλήλου και πάνω από το καθήκον του.
PISA και αξιολόγηση
Ενώ ο κ. Παπαδαντωνάκης νοσηλευόταν, η 28χρονη Κυριακή Γρίβα έπεφτε νεκρή από το χέρι του δολοφόνου της, έξω από το Αστυνομικό Τμήμα των Αγίων Αναργύρων.
Οι δημόσιοι λειτουργοί στους οποίους είχε στραφεί για βοήθεια όχι μόνο δεν έκαναν το «κάτι παραπάνω», αλλά ούτε καν τα προβλεπόμενα. «Μη με ρωτάτε γι’ αυτά», θα πει για να προσθέσει αμέσως: «Το ερώτημα είναι αν νιώθεις μέσα σου ότι κάνεις καλά τη δουλειά σου. Αν εγώ νιώθω ότι κάνω καλά τη δουλειά μου και προσφέρω στα παιδιά, τότε δεν έχω τίποτα να φοβηθώ. Τι θα πει αξιολόγηση και αρνούμαι την αξιολόγηση; Στο σχολείο μου κάνουμε ένα σωρό δράσεις.
Οι καθηγητές αφιερώνουν δικό τους χρόνο – αξιοποίησαν ακόμη και τα υπόγεια του σχολείου. Λέω τι σε πειράζει να αξιολογηθείς για κάτι που κάνεις ούτως ή άλλως; Ας με αξιολογήσουν υπηρεσιακά, ας με αξιολογήσουν οι μαθητές μου. Υπάρχουν αντιδράσεις για τον διαγωνισμό PISA. Μου λένε, μα θα πάτε; Είστε αδύναμοι. Μα πρέπει να δείξω ότι είμαστε αδύναμοι, να φανεί το πρόβλημα, γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να διεκδικήσουμε λύσεις».
Επειτα από δύο εβδομάδες νοσηλείας ο κ. Παπαδαντωνάκης περιγράφει στο «ΘΕΜΑ» τις δραματικές στιγμές εκείνου του πρωινού της 26ης Μαρτίου. «Ακουσα τις φωνές των παιδιών και έτρεξα. Είδα τον μαθητή μου από τη Νιγηρία, που είναι ένας αγαθός γίγαντας, ένα παιδί που δεν έχει προκαλέσει ποτέ το παραμικρό ζήτημα, στο πλατύσκαλο, μέσα στα αίματα. Τρέχω να βοηθήσω το παιδί. Βλέπω τον Γεωργιανό μαθητή μου με τον μεγαλύτερο αδελφό του που ήταν ο δράστης. Εκείνος, ψυχρά, γύρισε, με κοίταξε, με κάρφωσε με το μαχαίρι στην κοιλιά. Κατάλαβα τι είχε γίνει όταν ένιωσα το μαχαίρι να βγαίνει. Ο δράστης έτρεξε προς την αυλή».
Ο κ. Παπαδαντωνάκης από την υπερένταση, την αδρεναλίνη, όπως του είπαν αργότερα, σχεδόν δεν είχε αντιληφθεί τον τραυματισμό του. «Μόνο ότι είχε σκιστεί ένα αγαπημένο πουκάμισο που είχα φορέσει εκείνη τη μέρα», λέει. Φρόντισε τον τραυματισμένο μαθητή, ειδοποιήθηκαν Αστυνομία και ΕΚΑΒ που, όπως σημειώνει, έφτασαν γρήγορα.
Αλλαξε η ζωή του
Ο δράστης, που έχει προφυλακιστεί για την πράξη του, επιτέθηκε και στους αστυνομικούς που τελικά τον συνέλαβαν. Το πρώτο ασθενοφόρο παρέλαβε τον μαθητή και λίγη ώρα αργότερα, το δεύτερο μετέφερε και τον γυμνασιάρχη στο «Γεώργιος Γεννηματάς».
Παρά την αρχική εκτίμηση ότι το τραύμα δεν ήταν σοβαρό, η επιμέλεια του χειρουργού Μανώλη Τζιράκη και η δεύτερη αξονική στην οποία υποβλήθηκε οδήγησαν τον 60χρονο εκπαιδευτικό στο χειρουργείο. Οι πόνοι αφόρητοι, η καθημερινότητα του κ. Παπαδαντωνάκη διαφορετική στο εξής – για τρεις μήνες θα έχει παρά φύσιν έδρα και πρακτικά εφ’ όρου ζωής θα πρέπει να αλλάξει τη διατροφή του, όπως κάθε ασθενής που έχει χειρουργηθεί στο έντερο.
Μιλά με ενθουσιασμό και ευγνωμοσύνη για την αντιμετώπιση που είχαν εκείνος και ο μαθητής του (που πήρε πολύ νωρίτερα εξιτήριο) από το νοσοκομείο, αλλά και για το ενδιαφέρον που επέδειξαν οι φορείς της εκπαίδευσης και η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας. Μάλιστα, όπως λέει, ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης τον άκουσε με προσοχή και μετέφερε στον κ. Μιχάλη Χρυσοχοΐδη το αίτημα του εκπαιδευτικού για περιπολίες της Aστυνομίας γύρω από το σχολείο. «Ελπίζω να διατηρηθούν και να μη σταματήσουν. Η παρουσία της Aστυνομίας λειτουργεί αποτρεπτικά».
Η οικογένειά του και ειδικά οι δύο γιοι του πώς αντέδρασαν όταν έμαθαν για το μαχαίρωμα, ρωτάμε τον κ. Παπαδαντωνάκη. «Τρελάθηκαν μέχρι να μάθουν πώς ήμουν, αλλά δεν ξαφνιάστηκαν. Ηξεραν ότι αυτό θα έκανα, όπως το είχα κάνει και όποτε χρειάστηκε στο παρελθόν να μπω στη μέση για να σταματήσω επεισόδια ανάμεσα σε μαθητές μου», λέει και προσθέτει γελώντας: «Μπορεί να φταίει ότι είμαι από την Κρήτη και τη Μάνη, δεν φοβάμαι…».
