Οσο πλησιάζει η λήξη του τελευταίου συμβολαίου με τη Ρωσία για προμήθεια φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας, οι περισσότερες χώρες του μπλοκ έχουν βρει εναλλακτικές ενεργειακές λύσεις και φαίνεται λίγο-πολύ ότι η πολύ δύσκολη περίοδος της μετάβασης έχει περάσει. Ωστόσο, για μερικές χώρες, όπως η Αυστρία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία, η διακοπή του εμπορίου αυτού με τη Ρωσία στο τέλος του έτους προκαλεί αναστάτωση, η οποία μπορεί να επηρεάσει τον ενεργειακό κλάδο ολόκληρης της Ευρώπης.
Σε αντίθεση με το υπόλοιπο μπλοκ, οι τρεις αυτές χώρες έχουν δεν έχουν κάνει σχεδόν καμία κίνηση για την απεξάρτησή τους από το ρωσικό φυσικό αέριο για λόγους πολιτικούς και πρακτικούς. Στα δυόμισι χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, έχουν ευνοηθεί οικονομικά χάρη στον αγωγό που διατρέχει την Ουκρανία. Και τώρα που το δίκτυο αυτό πρόκειται να διαταραχθεί μόνιμα, οφείλουν να αναζητήσουν εναλλακτικές, οι οποίες υπάρχουν μεν, αλλά απαιτούν επιπλέον έξοδα.
Σύμφωνα με ανάλυση του Politico, η πλήρης απεξάρτηση από τη Ρωσία φαίνεται πως είναι πια ένα σενάριο πλήρως εφικτό, αλλά η Ευρώπη δεν μπορεί να γλιτώσει την οικονομική επιβάρυνση που θα προκαλέσει.
Αυτό αποδεικνύει και η πρόοδος που έχει γίνει στο ενεργειακό τοπίο της Ευρώπης την τελευταία διετία. Ειδικότερα, μετά τη ρωσική εισβολή, η εξάρτηση της Ευρώπης από τους ενεργειακούς πόρους της Ρωσίας φάνηκε πολύ νωρίς ότι θα αποτελέσει σημαντικό πρόβλημα, καθώς η Μόσχα διέκοψε τις ροές σε δύο βασικούς αγωγούς, τον Nord Stream και τον Yamal-Europe. Ωστόσο, εντός μερικών μηνών, οι παραθαλάσσιες πόλεις κατασκεύασαν υποδομές για εισαγωγή LNG από άλλα μέρη, όπως τις ΗΠΑ, ενώ δημιουργήθηκαν νέα εμπορικά συμβόλαια. Μέχρι το 2023, το ρωσικό φυσικό αέριο αποτελούσε μόλις 8% των εισαγωγών της Ε.Ε. από 40% το 2021.
Ορισμένοι αγωγοί, όμως, συνέχισαν να λειτουργούν έστω με μειωμένες ροές, συμπεριλαμβανομένου αυτού που διατρέχει την Ουκρανία. Για το σύνολο της Ε.Ε. η δίοδος αυτή θεωρείτο συμπληρωματική, προμηθεύοντας περίπου το 5% των συνολικών εισαγωγών αερίου το 2023. Ωστόσο, για την κεντρική και την ανατολική Ευρώπη ο αγωγός αυτός είναι κρίσιμης σημασίας, αφού για συγκεκριμένες χώρες που δεν έχουν πρόσβαση σε θάλασσα, οι εναλλακτικές απαιτούσαν ριζικές αλλαγές.
Η Αυστρία παραδέχθηκε φέτος ότι εξαρτάται κατά 98% από το ρωσικό φυσικό αέριο, μεγάλο μέρος του οποίου εισάγεται μέσω του αγωγού στην Ουκρανία. Η Σλοβακία προμηθεύεται μερικά δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από αυτό τον αγωγό, ενώ η Ουγγαρία δεν εξαρτάται μεν τόσο από το συγκεκριμένο δίκτυο, αλλά παραμένει βαθιά εξαρτημένη από τη ρωσική ενέργεια γενικά.
Οικονομική επιβάρυνση
Αυτή τη στιγμή οι χώρες που βασίζονται στον αγωγό μέσω Ουκρανίας ουσιαστικά προμηθεύονται το ρωσικό αέριο στη φθηνότερη δυνατή τιμή χωρίς να βασίζονται σε μεσάζοντες που μεταπωλούν σε υψηλότερες τιμές. «Εάν αυτές οι ροές διακοπούν, οι χώρες είναι συνδεδεμένες με την υπόλοιπη Ευρώπη, άρα θα μπορούν να βρουν προμήθειες. Αντί όμως να είναι στην αρχή του δικτύου θα είναι στο τέλος τους», δήλωσε στο Politico η Samantha Gross, διευθύντρια Ενεργειακής Ασφάλειας και Κλιματικής Πρωτοβουλίας στο Brookings Institution.
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να δημιουργηθούν νέα συμβόλαια, να σχεδιαστούν νέες δίοδοι και σε κάθε περίπτωση το κόστος θα αυξηθεί, ενδεχομένως σημαντικά. «Εάν αυτό το αέριο έρχεται στην Ευρώπη ως LNG, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κοστίζει περισσότερο από το ρωσικό αέριο μέσω του αγωγού», τόνισε η ίδια, επισημαίνοντας άλλωστε ότι αυτός ήταν και ο λόγος που η Ευρώπη εν συνόλω ήταν τόσο εξαρτημένη από τη Ρωσία στην ενέργεια.
Παράλληλα, ενώ το κλείσιμο του αγωγού αυτού θα επηρεάσει περισσότερο την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη είναι πιθανό να προκληθούν τριγμοί σε ολόκληρη την ήπειρο. Δεδομένου ότι οι υφιστάμενες υποδομές φυσικού αερίου δέχονται αυξημένη πίεση, οι αγορές θα «σφίξουν» και θα υπάρχει μικρότερο περιθώριο λάθους για θέματα προμήθειας.
Πάντως, παρότι το Κίεβο αρνείται να διαπραγματευτεί ανανέωση των συμβολαίων απευθείας με τη Μόσχα, αυτή τη στιγμή συζητάται το ενδεχόμενο ανάληψης των συμβολαίων από το Αζερμπαϊτζάν. Το ερώτημα είναι εάν το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να προμηθεύσει αρκετή ποσότητα φυσικού αερίου. Και βέβαια εάν απλώς θα λειτουργήσει ως μεσάζοντας, ονομάζοντας το αέριο αντί για ρωσικό ως αζέρικο. Ακόμα όμως και σε αυτή την περίπτωση, το κόστος είναι πιθανό να αυξηθεί και η Ρωσία θα συνεχίσει να ευνοείται.
