Για ένα ολόκληρο καλοκαίρι δεν μπορούσα να προγραμματίσω διακοπές και μπάνια, είχα συνέχεια περίοδο», «Για πρώτη φορά στη ζωή μου, δεν μπορούσα με τίποτα να κοιμηθώ», «Ο θυρεοειδής μου απορρυθμίστηκε στα 46 χρόνια μου»: Αυτές είναι μερικές από τις προσωπικές μαρτυρίες που ανταλλάσσουμε με φίλες και συγγενείς 40+ ετών, με αφορμή μια συζήτηση που παρακολούθησα για την εμμηνόπαυση, της πλατφόρμας γυναικείας υγείας Vivian Lab, η οποία εγκαινίασε ένα νέο πρόγραμμα για το δεύτερο μισό της ζωής κάθε γυναίκας.
Κάποιες στην παρέα μας έχουν ήδη μπει στην εμμηνόπαυση ενώ οι υπόλοιπες έχουμε να αναφέρουμε τουλάχιστον δύο-τρία συμπτώματα περιεμμηνόπαυσης. Σε μια σχετική ανάρτηση που κάνω στο Instagram, άλλες φίλες μού στέλνουν προσωπικά μηνύματα συμπαράστασης ή με ρωτούν πού μπορούν να βρουν περισσότερες πληροφορίες για όλα όσα «παράξενα» συμβαίνουν στο μυαλό και στο σώμα τους.
Επιτέλους, έχουμε αρχίσει να λέμε την εμμηνόπαυση και την περιεμμηνόπαυση με το όνομά τους, ωστόσο πρέπει να διανύσουμε πολύ δρόμο ακόμα μέχρι να απαλλαγούμε από την άγνοια και τις προκαταλήψεις. Μόλις χτες έμαθα, για παράδειγμα, από τον κ. Ιωάννη Ζέρβα, καθηγητή Ψυχιατρικής – Ψυχοσωματικής ιατρικής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, υπεύθυνο Ειδικού Ιατρείου Ψυχιατρικής της Αναπαραγωγής στο Νοσοκομείο Αιγινήτειο, για τη λεγόμενη περιεμμηνοπαυσιακή κατάθλιψη, η οποία συνοδεύεται από μια κλίμακα με τα παρακάτω κριτήρια: χαμηλή ενεργητικότητα, παρανοϊκή σκέψη, ευερεθιστότητα, αυτοεκτίμηση, απομόνωση, άγχος, σωματικά συμπτώματα, διαταραχή ύπνου, βάρος, σεξουαλικό ενδιαφέρον, μνήμη, συγκέντρωση. Σε πόσα από αυτά αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας;
Επιτέλους, έχουμε αρχίσει να λέμε την εμμηνόπαυση και την περιεμμηνόπαυση με το όνομά τους, ωστόσο πρέπει να διανύσουμε πολύ δρόμο ακόμα μέχρι να απαλλαγούμε από την άγνοια και τις προκαταλήψεις.
Η περιεμμηνόπαυση, η περίοδος πριν από την εμμηνόπαυση, διαρκεί από δύο έως τέσσερα χρόνια, ωστόσο τα συμπτώματά μπορεί να ξεκινήσουν έως και μία δεκαετία νωρίτερα. Οι ορμονικές μεταβολές που αρχίζουν να συμβαίνουν, στις περισσότερες γυναίκες λίγο μετά τα σαράντα, δεν συνδέονται μόνο με την αναπαραγωγική αλλά συνολικά με τη σωματική και ψυχική υγεία μας, ακόμα και με τις νοητικές λειτουργίες μας αφού, μεταξύ άλλων, εμπλέκονται στη δημιουργία και στη λειτουργία των νευρωνικών συνάψεων.
Η άγνοια ξεκινάει από την ίδια την ιατρική κοινότητα που, όπως λέει μια ενδοκρινολόγος στη δημόσια συζήτηση «δεν έχει καμία εκπαίδευση για την εμμηνόπαυση». Η ίδια εξηγεί ότι ήταν προσωπική επιλογή της να εξειδικευτεί στην εμμηνόπαυση, κάνοντας την εκπαίδευσή της σε μια συγκεκριμένη κλινική, και ζητάει συγγνώμη από τις ασθενείς που την είχαν επισκεφτεί όταν ήταν νεότερη, οι οποίες «μου απαριθμούσαν χιλιάδες συμπτώματα αλλά εγώ τους έλεγα, δεν μπορώ να σας βοηθήσω».
Μόλις πρόσφατα το θέμα της περιεμμηνόπαυσης «μπήκε στην ποπ κουλτούρα με τη δριμύτητα μιας έξαψης» όπως γράφει χαρακτηριστικά η Washington Post σε ένα νέο άρθρο της, με τίτλο «Perimenopausal women are “enraged” — and no longer keeping quiet» («Οι γυναίκες στην περιεμμηνόπαυση είναι “έξω φρενών” – και δεν σιωπούν πλέον»).
Μόλις πρόσφατα το θέμα της περιεμμηνόπαυσης «μπήκε στην ποπ κουλτούρα με τη δριμύτητα μιας έξαψης» όπως γράφει χαρακτηριστικά η Washington Post σε ένα νέο άρθρο της.
Η αρθρογράφος Rachelle Bergstein επιβεβαιώνει: «Ναι, μας λένε εδώ και χρόνια, αν και με μεγάλη ασάφεια και ανεπάρκεια, για την εμμηνόπαυση, αλλά τι γίνεται με το ταραχώδες ταξίδι μέχρι εκεί; Κανένας δεν προετοιμάζει πραγματικά τις γυναίκες για αυτό το σοκ. Τώρα λοιπόν έχουν αρχίσει να αναζητούν απαντήσεις οπουδήποτε μπορούν να τις βρουν. Οι αναζητήσεις του όρου “περιεμμηνόπαυση” στην Google άρχισαν να αυξάνονται στο τέλος του 2022 και εκτοξεύτηκαν ξανά στις αρχές του 2024».
Οι επώνυμες γυναίκες που έχουν αρχίσει να μιλούν για την εμμηνόπαυση και την περιεμμηνόπαυση παρακινούν και τις υπόλοιπες να μοιραστούμε ό,τι μάς απασχολεί. «Είμαι στην εμμηνόπαυση» έχει πει η Halle Berry, προσθέτοντας ότι «οι γιατροί μας δεν μπορούν καν να ξεστομίσουν τη λέξη, πόσο μάλλον να μας καθοδηγήσουν». «Συνειδητοποίησα ότι είχα μπει στην περιεμμηνόπαυση όταν άρχισα να έχω περίοδο κάθε δύο εβδομάδες. Είχα βαριά ροή, σαν έφηβη. Δεν θα αντέξω έτσι για 10 χρόνια» έχει σχολιάσει, με τη σειρά της, η Drew Barrymore. Η Naomi Watts αφηγείται ότι «αμέσως μετά το δεύτερο παιδί μου, στις αρχές των σαράντα, ξεκίνησαν πολύ σοβαρά συμπτώματα εμμηνόπαυσης, και ακόμα και τότε ένιωθα μεγάλη ντροπή, ότι αν τολμούσα έστω να αναφέρω αυτή τη λέξη θα με στιγμάτιζαν ως άχρηστη πλέον, έτοιμη για απόσυρση, για τα μετόπισθεν». Ενώ η Brooke Shields, δημιουργός της πλατφόρμας Beginning is Now, που απευθύνεται κυρίως σε γυναίκες άνω των σαράντα ετών, στην ομιλία της στο 4ο Marie Claire Power Trip είχε αστειευτεί για τις εξάψεις της.
Η Brooke Shields, δημιουργός της πλατφόρμας Beginning is Now, που απευθύνεται κυρίως σε γυναίκες άνω των σαράντα ετών, στην ομιλία της στο 4ο Marie Claire Power Trip είχε αστειευτεί για τις εξάψεις της.
Η αλλαγή στην κοινωνία αντικατοπτρίζεται και στην τέχνη. Πριν από μερικούς μήνες η συγγραφέας Miranda July κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που έμελλε να γίνει μπεστ σέλερ, το «All Fours», για μια ημι-διάσημη καλλιτέχνιδα που, στα σαράντα πέντε της, αποφασίζει να εγκαταλείψει την ασφάλεια της οικογενειακής ζωής της – οι New York Times το αποκάλεσαν «το πρώτο μεγάλο μυθιστόρημα για την περιεμμηνόπαυση». Στην εγχώρια βιβλιοπαραγωγή, η Μανίνα Ζουμπουλάκη αποφάσισε να προσεγγίσει μια άλλη πτυχή της λεγόμενης μέσης ηλικίας της γυναίκας, βάζοντας την ηρωίδα της να χωρίζει στα πενήντα χρόνια της, καθώς ο άντρας της την εγκαταλείπει για μια πολύ νεότερη. Ένα από τα πράγματα που ανέκαθεν ενοχλούσαν την Ελληνίδα συγγραφέα και δημοσιογράφο στη λογοτεχνία ήταν ότι «δεν διάβαζα για γυναίκες που έχουν περίοδο, δεν διάβαζα για γυναίκες που είναι στην κλιμακτήριο. Άρχισα να τις εντάσσω στα βιβλία μου».
Πολλές περιεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, πέρα από τα συμπτώματα που αντιμετωπίζουν, καλούνται να διαχειριστούν και τις προκλήσεις της ζωής σε αυτή την ηλικιακή φάση, κάπου μεταξύ των σαράντα και των πενήντα, όπως η ανατροφή παιδιών στην εφηβεία, η φροντίδα υπερήλικων γονιών, αλλά και οι αυξημένες επαγγελματικές ευθύνες που μπορεί να συνοδεύουν μια προαγωγή στη δουλειά τους – αν δηλαδή καταφέρουν να πάρουν αυτή την προαγωγή.
Πολλές περιεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, πέρα από τα συμπτώματα που αντιμετωπίζουν, καλούνται να διαχειριστούν και τις προκλήσεις της ζωής σε αυτή την ηλικιακή φάση, κάπου μεταξύ των σαράντα και των πενήντα, όπως η ανατροφή παιδιών στην εφηβεία, η φροντίδα υπερήλικων γονιών, αλλά και οι αυξημένες επαγγελματικές ευθύνες.
Γιατί οι Αμερικανίδες είναι «έξω φρενών», σύμφωνα με το άρθρο; Επειδή μια μεγάλη μελέτη για τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης τέθηκε σε παύση, αφήνοντας μετέωρες όσες είχαν επιλέξει, με τη σύσταση του γιατρού τους, να υποβληθούν σε αυτήν. Ή επειδή, απλά, ο γιατρός τους, ελλείψει ειδικής εκπαίδευσης, παρερμηνεύει ή υποτιμά τα συμπτώματά τους, ζητώντας τους απλά να «κάνουν υπομονή». Ενώ όμως έχουμε αρχίσει να ενημερωνόμαστε και να διψάμε για περισσότερες και πιο έγκυρες πληροφορίες για το σώμα μας, μπορούμε να ελπίζουμε ότι εμείς, και ακόμα περισσότερο οι κόρες μας, θα περάσουμε αυτή τη μεγάλη περίοδο της ζωής μας πιο ανώδυνα από τις προηγούμενες γενιές γυναικών στην οικογένειά μας.
«Από τη στιγμή που θα δεις την αδικία που έχει διαπραχθεί σε βάρος των γυναικών με το να μη μιλάει κανένας για αυτό το θέμα, δεν μπορείς να την ξεχάσεις» σχολιάζει η Heather Hirsch, συνεργάτιδα της Κλινικής Εμμηνόπαυσης και Μέσης Ηλικίας στο Brigham and Women’s Hospital στη Βοστόνη. «Πιστεύω ότι η ανάδυση του συγκεκριμένου πολιτισμικού φαινομένου θυμίζει κάπως το κίνημα #MeToo. Δεν σκοπεύουμε να συνεχίσουμε να καθόμαστε και να υποφέρουμε».
