Όπως αναφέρει σε ανάλυσή του το BBC, από τις 27 Νοεμβρίου, μια συμμαχία τζιχαντιστικών ανταρτικών ομάδων, υπό την ηγεσία της Hayat Tahrir al-Sham (HTS), ξεκίνησε μια ευρείας κλίμακας επίθεση εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων του καθεστώτος Άσαντ. Η προέλασή τους χαρακτηρίζεται από διεθνείς παρατηρητές ως «εντυπωσιακή», ενώ αναφορές από την περιοχή κάνουν λόγο για κατάρρευση των αμυντικών γραμμών του καθεστώτος σε καίριες περιοχές.
Η HTS, η οποία έχει αποσχισθεί από την Αλ Κάιντα από το 2016, επιχειρεί να αποστασιοποιηθεί από το τζιχαντιστικό της παρελθόν, παρουσιάζοντας την επίθεση ως κοινή προσπάθεια ανταρτών ενάντια στο καθεστώς.
Η επιχείρηση, που ονομάζεται “Operation Repelling the Aggression”, έχει ήδη οδηγήσει στην κατάληψη του κάστρου του Χαλεπίου, ένα οχυρό-σύμβολο που κρατούσαν οι κυβερνητικές δυνάμεις από το 2015. Η ονομασία αυτή και οι επίσημες ανακοινώσεις της αποφεύγουν τη τζιχαντιστική γλώσσα και τις ισλαμιστικές αναφορές. Οι αντάρτες έχουν προωθηθεί επίσης προς την πόλη Χάμα, ενώ αναφέρεται ότι έχουν καταλάβει σημαντικά στρατιωτικά αποθέματα, όπως ελικόπτερα και εξοπλισμό.
Οι Σύροι γενικά απωθούνται από την ακραία θρησκευτική ρητορική. Καθώς οι τζιχαντιστικές ομάδες κυριάρχησαν στην εξέγερση μετά τη συντριβή των διαδηλώσεων υπέρ της δημοκρατίας μετά τον πρώτο περίπου χρόνο του πολέμου μετά το 2011, πολλοί Σύροι είτε παρέμειναν ουδέτεροι είτε τάχθηκαν απρόθυμα στο πλευρό του καθεστώτος επειδή φοβούνταν τη δολοφονική τζιχαντιστική ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους.
Εικόνες από τα κοινωνικά δίκτυα δείχνουν αντάρτες να περιφέρονται στις περιοχές που κατακτήθηκαν, ενώ εντύπωση προκαλεί η παρουσία μαχητών που κάνουν ουρά για φαγητό σε εστιατόρια του Χαλεπίου, σε μια ένδειξη προσωρινής ηρεμίας στην περιοχή.
Η ανασφάλεια του καθεστώτος και οι διεθνείς ανησυχίες
Παρά την κατάρρευση στρατηγικών σημείων, το καθεστώς Άσαντ και οι σύμμαχοί του, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, αναμένεται να αντιδράσουν.
Η Ρωσία έχει ήδη πραγματοποιήσει αεροπορικές επιδρομές εναντίον των ανταρτών, ενώ η ικανότητα των δυνάμεων του καθεστώτος να διατηρήσουν τον έλεγχο τίθεται υπό σοβαρή αμφισβήτηση. Παράλληλα, το Ιράν, βασικός σύμμαχος του Άσαντ, αντιμετωπίζει σοβαρά πλήγματα στην επιρροή του στην περιοχή, λόγω ισραηλινών επιθέσεων που έχουν αποδυναμώσει τη στρατιωτική του παρουσία.
Ο ΟΗΕ εξέφρασε έντονη ανησυχία για τις εξελίξεις. Ο Geir Pedersen, ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ στη Συρία, δήλωσε ότι οι τελευταίες συγκρούσεις «θέτουν σοβαρούς κινδύνους για τους πολίτες και έχουν σοβαρές επιπτώσεις για την περιφερειακή και διεθνή ασφάλεια». Υπενθύμισε επίσης τη συλλογική αποτυχία της διεθνούς κοινότητας να εφαρμόσει το Ψήφισμα 2254 του ΟΗΕ, που προβλέπει πολιτική λύση μέσω εκλογών και νέου συντάγματος.
Χωρίς αμφιβολία, το καθεστώς και οι σύμμαχοί του θα προσπαθήσουν να σταθεροποιηθούν και να αντεπιτεθούν, ιδίως με αεροπορική ισχύ. Οι αντάρτες δεν διαθέτουν πολεμική αεροπορία, αν και, σε μια άλλη ένδειξη του τρόπου με τον οποίο τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη φέρνουν επανάσταση στον πόλεμο, υπάρχουν αναφορές ότι χρησιμοποίησαν ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος για να σκοτώσουν έναν ανώτερο αξιωματούχο των μυστικών υπηρεσιών του καθεστώτος.
Ο στόχος ήταν ένα μέλλον που θα διαμορφωνόταν από ελεύθερες εκλογές και ένα νέο σύνταγμα. Αλλά αυτό σήμαινε ότι ο Άσαντ και η οικογένειά του θα εγκατέλειπαν μια χώρα που για χρόνια αντιμετώπιζαν ως προσωπικό τους φέουδο. Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο νεκροί μαρτυρούν την αποφασιστικότητά τους να μην αφήσουν να συμβεί αυτό.
Είναι πολύ νωρίς για να ξεγράψουμε το καθεστώς Άσαντ. Έχει έναν πυρήνα γνήσιας υποστήριξης. Ορισμένοι Σύροι το βλέπουν ως τη λιγότερο κακή επιλογή – καλύτερη από τους τζιχαντιστές που κυριάρχησαν στην εξέγερση. Όμως, αν άλλες ομάδες κατά του Άσαντ – και είναι πολλές – ξεσηκωθούν, το καθεστώς του θα βρεθεί και πάλι σε θανάσιμο κίνδυνο.
Τοπικό και διεθνές τοπίο
Αξίζει να σημειωθεί ότι η HTS προσπαθεί να αναδιαμορφώσει την εικόνα της, αποφεύγοντας θρησκευτικές αναφορές στην επικοινωνιακή της στρατηγική. Σύμφωνα με την ειδικό του BBC, Mina al-Lami, αυτή η αλλαγή γλώσσας στοχεύει στην αποστασιοποίηση από το τζιχαντιστικό παρελθόν και στην προσέλκυση ευρύτερης υποστήριξης.
Ο ηγέτης της HTS, Αμπού Μοχάμαντ αλ Τζαουλάνι, έχει μακρά ιστορία ως ηγέτης των τζιχαντιστών στο Ιράκ και τη Συρία. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, απομακρύνθηκε από την αυστηρή τζιχαντιστική ιδεολογία για να προσπαθήσει να διευρύνει την απήχηση της ομάδας του. Το rebranding χρησιμοποιείται επίσης για να προσελκύσει υποστήριξη για την επίθεση.
Το μέλλον της Συρίας
Η επανέναρξη των συγκρούσεων υπενθυμίζει ότι η σύγκρουση στη Συρία δεν έληξε ποτέ, αλλά απλώς πέρασε σε φάση «παγώματος» τα τελευταία χρόνια.
Το καθεστώς Άσαντ παραμένει αποδυναμωμένο και η ανικανότητά του να διατηρήσει τον έλεγχο καθιστά την κατάσταση ακόμη πιο ασταθή. Κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας πολέμου μετά το 2011, η κυριαρχία του Μπασάρ αλ Άσαντ επιβίωσε επειδή ήταν έτοιμος να διαλύσει τη Συρία για να σώσει το καθεστώς που κληρονόμησε από τον πατέρα του. Για να το πετύχει αυτό στηρίχθηκε σε ισχυρούς συμμάχους, τη Ρωσία, το Ιράν και τη λιβανέζικη Χεζμπολάχ. Αυτοί επενέβησαν στο πλευρό του εναντίον επαναστατικών ομάδων που αποτελούνταν από τζιχαντιστές εξτρεμιστές του Ισλαμικού Κράτους μέχρι πολιτοφυλακές που υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ και τις πλούσιες μοναρχίες του Κόλπου.
Ο Geir Pedersen επανέλαβε την ανάγκη για πολιτική λύση, αλλά η πορεία προς αυτήν φαίνεται μακρινή, καθώς η χώρα βυθίζεται ξανά στη βία.
Το καθεστώς Άσαντ δεν ανέκτησε ποτέ τη δύναμη που χρησιμοποιούσε για να ελέγχει τη Συρία πριν από το 2011, έτος των αραβικών εξεγέρσεων, αν και εξακολουθεί να διατηρεί στις φυλακές του ένα σωρό Σύρους κρατούμενους. Ακόμα κι έτσι, μέχρι τις τελευταίες ημέρες, το καθεστώς του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ ήλεγχε τις μεγάλες πόλεις, τη γύρω ύπαιθρό τους και τους κύριους αυτοκινητόδρομους που τις συνέδεαν.
Η αναζωπύρωση του πολέμου θέτει σοβαρά ερωτήματα για το μέλλον της περιοχής, καθώς και για τον ρόλο της διεθνούς κοινότητας στη σταθεροποίηση της Συρίας, που παραμένει μία από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις του αιώνα.
