Τη δεύτερη υψηλότερη αύξηση κατά 29 ποσοστιαίες μονάδες σε ό,τι αφορά τη διαθεσιμότητα της υπηρεσίας των άμεσων πληρωμών (instant payments) από τις τράπεζες και τους παρόχους πληρωμών, καταγράφει η χώρα μας το 2024. Πρόκειται για τη δυνατότητα της μεταφοράς χρημάτων μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα από τον λογαριασμό μας είτε για την ανταλλαγή χρημάτων μεταξύ φίλων, είτε για την πληρωμή υποχρεώσεων, όπως το ενοίκιο ή μια υπηρεσία που λάβαμε π.χ. από έναν ελεύθερο επαγγελματία ή την αγορά προϊόντων online.
Με βάση την έρευνα SPACE που δημοσίευσε την περασμένη εβδομάδα η ΕΚΤ, η οποία καταγράφει τις τάσεις στις πληρωμές των καταναλωτών στη Ζώνη του Ευρώ το 2024, η διαθεσιμότητα των άμεσων πληρωμών έχει αυξηθεί ραγδαία σε όλες τις χώρες σε σχέση με το 2022, με τις υψηλότερες αυξήσεις να καταγράφονται στην Ολλανδία (33 ποσοστιαίες μονάδες), στην Ελλάδα (29 ποσοστιαίες μονάδες) και στη Λιθουανία (22 ποσοστιαίες μονάδες).
Εντούτοις, όπως προκύπτει από την ίδια έρευνα, παρά την αύξηση της διαθεσιμότητας των άμεσων πληρωμών στη χώρα μας, μόλις το 36% –ποσοστό από τα χαμηλότερα στην Ευρωζώνη– χρησιμοποίησε αυτή την υπηρεσία, ενώ ένα ποσοστό της τάξης του 11% δήλωσε πως παρότι γνωρίζει ότι είναι διαθέσιμη, δεν την χρησιμοποίησε. Περίπου τρεις στους δέκα καταναλωτές (ποσοστό 27% που είναι το υψηλότερο στην Ευρωζώνη) δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν ότι η υπηρεσία είναι διαθέσιμη, ενώ από τα υψηλότερα είναι το ποσοστό εκείνων που δηλώνουν ότι έχουν ακούσει για την υπηρεσία των άμεσων πληρωμών, αλλά δεν γνωρίζουν εάν είναι διαθέσιμη.
Η υπηρεσία των instant payments προβάλλει ως ο εναλλακτικός τρόπος μεταφοράς χρημάτων για τις καθημερινές μας συναλλαγές στα σημεία πώλησης (POS), μεταξύ φίλων (person 2 person) ή για τις online αγορές αγαθών και υπηρεσιών στην Ε.Ε. έναντι της κυριαρχίας των καρτών που λόγω του κατακερματισμού της ευρωπαϊκής αγοράς, αποτελούν το πιο διαδεδομένο μέσο σε όλα τα κράτη-μέλη.
Η εξάπλωσή τους αναμένεται να ενισχυθεί μετά την κυβερνητική παρέμβαση που καθιερώνει ανώτατο ύψος προμήθειας 0,5 ευρώ για όλες τις μεταφορές χρημάτων έως του ποσού των 5.000 ευρώ. Η παρέμβαση είναι σημαντική όχι μόνο γιατί μειώνει δραστικά την προμήθεια που πληρώνει ο συναλλασσόμενος, αλλά επιπλέον γιατί πάει ένα βήμα πιο μπροστά από τον νέο κανονισμό της Ε.Ε. που μπαίνει σε εφαρμογή από τις αρχές του νέου χρόνου και ο οποίος εξομοιώνει το κόστος των άμεσων πληρωμών με το απλό, και ακριβό έως σήμερα, έμβασμα στη χώρα μας. Ετσι από τον νέο χρόνο όλες ουσιαστικά οι μεταφορές χρημάτων θα γίνουν σταδιακά άμεσες και θα έχουν ενιαία τιμή, αυτή των 0,5 ευρώ για ποσά έως 5.000 ευρώ.
Η παρέμβαση συμπαρασύρει ουσιαστικά όλες τις μεταφορές χρημάτων όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. που καθίστανται πλέον άμεσες και φθηνές έως το όριο των 5.000 ευρώ. Η τάση αυτή σε συνδυασμό με την προοπτική καθιέρωσης της δυνατότητας να μπορεί κάποιος να πληρώνει με IRIS και στο POS –αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή τον Οκτώβριο– θα βάλει τη χώρα μας στο κλαμπ των ευρωπαϊκών κρατών που διαθέτουν ανεπτυγμένα εργαλεία για πληρωμές. Να σημειωθεί ότι το IRIS είναι ένα προϊόν για άμεσες πληρωμές με όριο τα 500 ευρώ την ημέρα και μόνο για το εσωτερικό.
Σε συνδυασμό ωστόσο με την απόφαση της κυβέρνησης να επεκταθεί και στα POS έως τον Οκτώβριο του 2025, αλλά και την απόφαση των ελληνικών τραπεζών να αναβαθμίσουν το σχετικό εργαλείο προκειμένου να μπορεί να υποστηρίξει αμφισβητήσεις στις συναλλαγές ή θέματα που έχουν να κάνουν με απάτες, όπως συμβαίνει σήμερα με τη χρεωστική ή την πιστωτική κάρτα, αναμένεται να εξελιχθεί σε βασικό εργαλείο για άμεσες πληρωμές σε όλα τα σημεία. Το όριο των 500 ευρώ αναμένεται να αυξηθεί στα 1.000 ευρώ με διακριτή χρήση για συναλλαγές μεταξύ φίλων και πληρωμές σε ελεύθερους επαγγελματίες έως τα τέλη του α΄ τριμήνου του 2025.
Η υπηρεσία των άμεσων πληρωμών καταγράφεται για πρώτη φορά στην έρευνα SPACE ως ξεχωριστή δυνατότητα στην Ευρωζώνη τόσο για τη μεταφορά χρημάτων μεταξύ φίλων όσο και για τις πληρωμές online, επιβεβαιώνοντας τη σημασία που δίνει η ΕΚΤ στην προώθηση αυτού του εργαλείου.
Μαζί με τις απλές μεταφορές πίστωσης (credit transfer) αντιπροσωπεύουν το 18% του αριθμού των συναλλαγών και το 34% της αξίας των P2P συναλλαγών, ενώ στις online πληρωμές αντιπροσωπεύουν μόλις το 8% (13% μαζί με τις μεταφορές πίστωσης), με τη μεγαλύτερη κατηγορία να αποτελούν οι πληρωμές με ψηφιακά πορτοφόλια (wallets, Paypal κ.ά.) με ποσοστό 29%, που είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σε χώρες όπως η Ολλανδία, όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι 76%.
Στην Ελλάδα τα ψηφιακά πορτοφόλια αντιπροσωπεύουν το 25% του αριθμού των online πληρωμών και η πλειοψηφία των πληρωμών (ποσοστό 53%) γίνεται με κάρτα, ενώ οι άμεσες πληρωμές κατέχουν το 6% και οι μεταφορές πίστωσης άλλο ένα 6% επίσης.
Στα POS μακράν ο δημοφιλέστερος τρόπος πληρωμής είναι τα μετρητά σε ποσοστό 52% στην Ευρωζώνη και αμέσως μετά έρχονται οι κάρτες με 39% κατά μέσον όρο και ποσοστά που ποικίλλουν ανά χώρα. Στην Ελλάδα τα μετρητά αντιπροσωπεύουν το 54% των συναλλαγών, με τάση ωστόσο μείωσης κατά 8% σε σχέση με την αντίστοιχη έρευνα του 2022 και ακολουθούν οι κάρτες με 37% και οι πληρωμές μέσω mobile app με 5%.
«Κολλημένοι» με τα μετρητά οι Ευρωπαίοι
Παρά τη γενικευμένη χρήση των ψηφιακών μέσων πληρωμών, οι Ευρωπαίοι πολίτες απαντούν ότι η δυνατότητα πληρωμής με μετρητά παραμένει πολύ ή αρκετά σημαντική για το 62% του πληθυσμού της Ζώνης του Ευρώ. Αυτός ο αριθμός έχει αυξηθεί κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα SPACE το 2022, η οποία δείχνει ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες συνεχίζουν να βλέπουν τα μετρητά ως σημαντικό τρόπο πληρωμής παρόλο που τα χρησιμοποιούν λιγότερο.
Περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες σε κάθε χώρα της Ζώνης του Ευρώ, όπως το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Φινλανδία –εξαίρεση αποτελεί η Ολλανδία–, θεώρησαν πολύ ή αρκετά σημαντική την επιλογή πληρωμής με μετρητά, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για χώρες όπου οι καταναλωτές χρησιμοποιούν περισσότερο άλλες επιλογές πληρωμής. Αυτό το ποσοστό παρέμεινε λίγο-πολύ σταθερό από την προηγούμενη έρευνα του 2022 με εξαίρεση την Κύπρο, όπου παρατηρείται μείωση 7 ποσοστιαίων μονάδων, ενώ το Λουξεμβούργο κατέγραψε την υψηλότερη αύξηση 8 ποσοστιαίων μονάδων. Ενας στους τρεις Ελληνες, πολύ κοντά στον μέσο ευρωπαϊκό όρο, προκρίνει τα μετρητά ως πολύ σημαντική επιλογή.
Η έρευνα SPACE κατέγραψε, επίσης, τις τάσεις για τις «επαναλαμβανόμενες πληρωμές» των Ευρωπαίων πολιτών, που περιλαμβάνουν ενοίκιο, στεγαστικά δάνεια, λογαριασμούς κοινής ωφελείας, ασφάλειες, λογαριασμούς τηλεφώνου, φόρους και δημόσιες επιβαρύνσεις, συνδρομές, αποπληρωμή καταναλωτικών δανείων, δίδακτρα σχολείων ή δαπάνες παιδικής μέριμνας κ.ά. Οι «επαναλαμβανόμενες πληρωμές» με τα υψηλότερα μέσα ποσά ήταν τα στεγαστικά δάνεια (590 ευρώ), τα ενοίκια (499 ευρώ) και οι αποπληρωμές άλλων δανείων (244 ευρώ). Τα χαμηλότερα μέσα ποσά καταγράφηκαν για τις συνδρομές (39 ευρώ) και τους λογαριασμούς τηλεφώνου και Internet (51 ευρώ).
Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος πληρωμής για όλους τους τύπους «επαναλαμβανόμενων πληρωμών» ήταν η πάγια εντολή. Οι καταναλωτές της Ζώνης του Ευρώ χρησιμοποίησαν αυτή τη μέθοδο για περισσότερα από τα δύο τρίτα των πληρωμών λογαριασμών τηλεφώνου και Διαδικτύου (70%), ασφαλιστικών πληρωμών (68%) και αποπληρωμών δανείων (67%).
Τη χρησιμοποιούσαν λιγότερο συχνά για δίδακτρα σχολείου (30%), αλλά ακόμη και για αυτές τις πληρωμές χρησιμοποιούνταν πιο συχνά από οποιαδήποτε άλλη μέθοδο πληρωμής. Η πάγια εντολή έχει γίνει πιο δημοφιλής από το 2022, καθώς το μερίδιό της έχει αυξηθεί ιδίως για τους λογαριασμούς τηλεφώνου και Διαδικτύου (από 51%) και τις πληρωμές ασφάλισης (από 45%).
Οι μεταφορές πίστωσης –μεταφορές από λογαριασμό σε λογαριασμό– ήταν η δεύτερη πιο δημοφιλής μέθοδος πληρωμής τόσο σε αριθμό όσο και σε αξία για τα περισσότερα είδη επαναλαμβανόμενων πληρωμών, εκτός από τις συνδρομές, για τις οποίες οι πληρωμές με κάρτα χρησιμοποιούνταν πιο συχνά και για υψηλότερες αξίες. Οι επαναλαμβανόμενες πληρωμές δεν γίνονταν συχνά με μετρητά, αν και αυτή η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε συχνότερα για πληρωμές για το σχολείο, τη φροντίδα των παιδιών και τα δίδακτρα.
Για πρώτη φορά, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές ρωτήθηκαν ποιοι παράγοντες θα τους έπειθαν να δοκιμάσουν εναλλακτικές λύσεις πληρωμής. Από τις απαντήσεις προέκυψε ότι οι παράγοντες αυτοί έχουν να κάνουν με τα υψηλότερα πρότυπα ασφαλείας και την ευκολία χρήσης (37% και 34% αντίστοιχα). Το κόστος αναφέρθηκε από το 29%, υποδηλώνοντας ότι οι φθηνότερες λύσεις πληρωμής θα ήταν βασικός παράγοντας για να τους πείσουν να δοκιμάσουν κάτι νέο.
Το απόρρητο της συναλλαγής αναφέρθηκε από το 27% των ερωτηθέντων και η ταχύτητα από το 21%. Τα κίνητρα όπως τα προγράμματα bonus και οι καινοτόμες λειτουργίες προτιμήθηκαν από σχετικά χαμηλό ποσοστό (17% και 11% αντίστοιχα), και η δυνατότητα χρήσης εκτός σύνδεσης και οι συστάσεις από φίλους και συγγενείς ήταν οι λιγότερο σχετικοί λόγοι για να δοκιμάσουν νέες λύσεις πληρωμών (10% και 6% αντίστοιχα).
