«Γερασμένο» είναι το ανθρώπινο δυναμικό του ελληνικού Δημοσίου, με ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των υπαλλήλων του να είναι άνω των 55 ετών.
Μάλιστα, βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, το ελληνικό Δημόσιο βρίσκεται μεταξύ των πιο… γερασμένων στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Η ηλικιακή πορεία η οποία οδηγεί στη… δύση το προσωπικό του Δημοσίου, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, οφείλεται στο γεγονός των μειωμένων προσλήψεων τα τελευταία χρόνια.
Τα στοιχεία του Πολυδύναμου Κέντρου της ΑΔΕΔΥ (γ’ τρίμηνο 2023) είναι αποκαλυπτικά: τα μεγαλύτερα ποσοστά του προσωπικού στους κλάδους της Δημόσιας Διοίκησης, της Αμυνας και των ασφαλισμένων στην υποχρεωτική Κοινωνική Ασφάλιση (ΕΦΚΑ) συγκεντρώνονται στην ηλικιακή κατηγορία 45 με 49 ετών (20,6%).
Συγκριτικά, δε, με τα στοιχεία του 2016, το ηλικιακό εύρος έχει ανέβει κατά μία πενταετία (το μεγαλύτερο ποσοστό συγκέντρωνε η κατηγορία 40 με 44 ετών, 19,3%).
Ετσι, λοιπόν, η μέση ηλικία είναι τα 47 έτη, ενώ η μέση ηλικία των γυναικών (48,49) είναι κατά δύο χρόνια μεγαλύτερη από των ανδρών (46,19).
Σύμφωνα με την επεξεργασία των στοιχείων που έχουν κάνει οι υπεύθυνοι του ερευνητικού Ινστιτούτου της ΑΔΕΔΥ, η μεταβολή προς τα πάνω ισχύει για όλες τις κατηγορίες του προσωπικού ανεξάρτητα από το φύλο, το επάγγελμα ή το είδος της εργασιακής σχέσης.
Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι ακόμη και για την επαγγελματική κατηγορία των ενστόλων η μέση ηλικία ανέβηκε από τα 37 έτη το 2016 στα 40,58 το τρίτο τρίμηνο του 2023.
Βάσει των τελευταίων διαθέσιμων στοιχείων, οι υπάλληλοι γραφείου και οι ανειδίκευτοι εργάτες έχουν τους μεγαλύτερους ηλικιακούς μέσους όρους (51,6 και 51,2 αντίστοιχα). Την ίδια στιγμή, οι μερικώς απασχολούμενοι και οι εργαζόμενοι στους δήμους, κοινότητες έχουν τη μεγαλύτερη μέση ηλικία συγκριτικά με άλλες κατηγορίες εργαζομένων.
Ενδιαφέρον, ωστόσο, παρουσιάζει η μετατόπιση προς τα κάτω της μέσης ηλικίας των ανώτερων διευθυντικών και διοικητικών στελεχών (50,35 έτη) από τα 54,3 που ήταν το 2016.
Αύξηση ποσοστού
Υπενθυμίζεται ότι τον Οκτώβριο του 2024, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Μητρώου Ανθρώπινου Δυναμικού Ελληνικού Δημοσίου (apografi.gov.gr) αποτυπώνουν την εικόνα του Δημοσίου: 568.922 το τακτικό προσωπικό (εκτός ΝΠΙΔ), με τις αποχωρήσεις για συνταξιοδοτήσεις-παραιτήσεις μεταξύ Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου να ανέρχονται σε 1.543.
Σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ, που δημοσιεύθηκε το 2021, το ποσοστό των εργαζομένων στην κεντρική Δημόσια Διοίκηση των χωρών του ΟΟΣΑ, ηλικίας 55 ετών και άνω, αυξήθηκε ελάχιστα μεταξύ του 2015 και του 2020 και πιο συγκεκριμένα από 25% σε 26%.
Ωστόσο, αυτός ο μέσος όρος κρύβει μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των χωρών.
Ετσι, για παράδειγμα, το ποσοστό των υπαλλήλων της ισπανικής κεντρικής διακυβέρνησης ηλικίας 55 ετών και άνω αυξήθηκε σημαντικά από 35% σε 46%, ενώ στην Ελλάδα από 27% αυξήθηκε σε 37%.
Η Ιταλία, δε, παραμένει η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας: το 48% του εργατικού δυναμικού το 2020 ήταν 55 ετών και άνω.
Διαχρονικό πρόβλημα
Η… γήρανση του ελληνικού Δημοσίου, ωστόσο, δεν είναι καινούργια.
Ηδη, από το 2012 σε έκθεση για τη λειτουργική αξιολόγηση της Δημόσιας Διοίκησης που έγινε για λογαριασμό της τρόικας από έλληνες δημοσίους υπαλλήλους, είχε διαφανεί η τάση αυτή που ακόμη και σήμερα παραμένει έντονη.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τα στοιχεία εκείνης της εποχής, σχεδόν 1 στους 2 δημοσίους υπαλλήλους της κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης ήταν μεταξύ 51 και 65 ετών.
Τα υπουργεία δε, που είχαν τη μεγαλύτερη αναλογία «γερασμένου» προσωπικού ήταν το υπουργείο Οικονομικών, το υπουργείο Εθνικής Αμυνας, το Προστασίας του Πολίτη και το υπουργείο Ανάπτυξης. Τότε, μάλιστα, είχε κατατεθεί και η πρόταση για το mentoring, υπάλληλοι, δηλαδή, που έφταναν τα 55 έτη να αποσύρονταν από τα έως τότε καθήκοντά τους και να αποκτήσουν ρόλο μέντορα, βοηθώντας τους νεότερους εργαζομένους.
Αλλά και αργότερα, βάσει στοιχείων της ΑΔΕΔΥ για το 2018, περίπου οι μισοί δημόσιοι υπάλληλοι ξεπερνούσαν σε ηλικία τα 56 χρόνια, ενώ στον χώρο της παιδείας μόλις το 1% των εκπαιδευτικών είναι μικρότεροι των 30 ετών.
Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με δεδομένα που επεξεργάστηκε το Κοινωνικό Πολύκεντρο της ΑΔΕΔΥ, η μέση ηλικία των εκπαιδευτικών (τακτικό προσωπικό) είναι τα 52 έτη, ενώ οι κάτω των 41 ετών αποτελούν μόλις το 10%. Οι εκπαιδευτικοί, δε, της Δευτεροβάθμιας είναι ελαφρώς μεγαλύτεροι ηλικιακά, με μέση ηλικία τα 54 έτη.
Οι λόγοι που δεν προσελκύει νέους
Οπως επισημαίνει στα «ΝΕΑ» ο πρόεδρος του Κοινωνικού Πολύκεντρου της ΑΔΕΔΥ, Γιώργος Γιούλος, το ελληνικό Δημόσιο φαίνεται πως δεν είναι ελκυστικό για τις νεότερες γενιές καθώς τα δομικά χαρακτηριστικά των προσλήψεων δεν… επιτρέπουν σε νέους ηλικιακά ανθρώπους να διεκδικήσουν μία θέση.
«Πρόκειται για ένα σύστημα που λειτουργεί είτε με προσθήκη τίτλων σπουδών και χρόνια εμπειρίας είτε με εξειδικευμένους διαγωνισμούς. Ολα αυτά απαιτούν χρόνο για έναν νέο 22 ετών».
Αυτό, άλλωστε, φάνηκε και στον 1ο πανελλαδικό γραπτό διαγωνισμό που διεξήχθη τον Μάρτιο του 2023, όπου συνολικά 35.321 αιτήσεις ήταν από υποψηφίους 41 ετών και άνω, όταν οι υποψήφιοι έως 30 ετών που δήλωσαν συμμετοχή ήταν 24.569.
Την ίδια στιγμή, προσθέτει ο Γ. Γιούλος, υπάρχουν δύο βασικά ζητήματα που αφορούν το γερασμένο ανθρώπινο δυναμικό στον δημόσιο τομέα: «Από τη μία όσο πιο αργά μπαίνει κανείς στο Δημόσιο, τόσο πιο λίγα τα χρόνια στην κοινωνική ασφάλιση και από την άλλη ο μικρός αριθμός διαθέσιμων θέσεων στο Δημόσιο σε συνδυασμό με τις πολύ χαμηλές αμοιβές για τους νεοδιοριστέους λειτουργούν αποτρεπτικά για νέους ανθρώπους, ιδίως εκείνους που διορίζονται εκτός του τόπου μόνιμης κατοικίας».
Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο το γεγονός ότι το ποσοστό εκείνων που δεν αποδέχονται τελικά τον διορισμό τους αγγίζει το 50%, σύμφωνα με στοιχεία του ΑΣΕΠ.
«Αυτός είναι και ο λόγος που η κυβέρνηση βάζει κριτήρια εντοπιότητας, τα οποία θα πρέπει να ενισχυθούν, για να κρατήσει τον πληθυσμό στον τόπο καταγωγής και να δώσει στους νέους την ευκαιρία να μπουν στο Δημόσιο».
