Στη δίνη της πανδημίας covid-19 —όταν τα νοσοκομεία σε όλο τον κόσμο ήταν υπερπλήρη, τα σχολεία και τα γραφεία έκλεισαν και οι οικονομίες κατέρρευσαν — πολλοί αναρωτήθηκαν πότε θα ανακάμψει ο κόσμος. Πέντε χρόνια αργότερα, τα στοιχεία για τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, δείχνουν ότι η οπισθοδρόμηση στο βιοτικό επίπεδο θα μπορούσε να διαρκέσει.
Ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης (HDI), που καταρτίζεται από τον ΟΗΕ, παρακολουθεί την πρόοδο στο προσδόκιμο ζωής, την εκπαίδευση και το εισόδημα. Μετά το ΑΕΠ, είναι ένας από τους πιο ευρέως χρησιμοποιούμενους δείκτες ανάπτυξης. Η παγκόσμια βαθμολογία μειώθηκε το 2020 και το 2021 —οι πρώτες μειώσεις από την έναρξη του δείκτη το 1990. Ανέκαμψε κάπως το 2022. Η τελευταία έκθεση, που δημοσιεύθηκε στις 6 Μαΐου, δείχνει ότι ο ρυθμός βελτίωσης το 2023 ήταν ο πιο αργός που έχει καταγραφεί (βλ. διάγραμμα).
Οι πλούσιες χώρες, όπως ήταν αναμενόμενο, τα καταφέρνουν καλύτερα. Το 97% από αυτές έχουν ανακάμψει πλήρως ή έχουν ξεπεράσει τις επιδόσεις που είχαν πριν από την πανδημία, δήλωσε ο Achim Steiner του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό ισχύει για λιγότερο από το 60% των φτωχών χωρών.
Μετά από δύο χρόνια στην κορυφή, η Ελβετία υποσκελίστηκε (οριακά) από την Ισλανδία. Οι σκανδιναβικές χώρες έχουν τις υψηλότερες θέσεις στις περισσότερες κατατάξεις που μετρούν την ποιότητα ζωής. Ένα μωρό που γεννιέται στην Ισλανδία σήμερα αναμένεται να ζήσει περισσότερο από 82 χρόνια και να λάβει περισσότερα από 18 χρόνια εκπαίδευσης. Το μέσο εισόδημα ανά άτομο είναι κοντά στα 70.000 δολάρια.
Η Ελλάδα καταλαμβάνει την 34η θέση στην παγκόσμια κατάταξη με τον δείκτη HDI να διαμορφώνεται σε 0,908 πίσω από την Κύπρο που βρέθηκε στην 32η θέση με δείκτη HDI 0,913.
Στη χώρα μας το προσδόκιμο ζωής υπολογίζεται σε 81,9 έτη (στην Κύπρο σε 81,6) τα εκτιμώμενα έτη φοίτησης σε 20,8 (16,2 στην Κύπρο) και το κατα κεφαλήν ΑΕΠ σε 35.761 δολάρια (45.394 στην Κύπρο).
Δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης και φτωχές χώρες
Ο δείκτης δεν λαμβάνει υπόψη την ανισότητα εντός των χωρών (ο ΟΗΕ δημοσιεύει ξεχωριστούς δείκτες για αυτό). Το βιοτικό επίπεδο για τους πλούσιους και τους φτωχούς πολίτες μπορεί να ποικίλλει σημαντικά. Οι πλούσιοι Αμερικανοί τείνουν να ζουν πολύ περισσότερο από τους φτωχούς.
Αλλά τα χρήματα δεν είναι το παν. Μια μελέτη με επικεφαλής ερευνητές του Πανεπιστημίου Brown, που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο, διαπίστωσε ότι οι πλουσιότεροι άνθρωποι στην Αμερική (η οποία κατατάσσεται 17η στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης) έχουν ποσοστό θνησιμότητας παρόμοιο με αυτό των φτωχότερων βόρειων και δυτικών Ευρωπαίων και με αυτό των περισσότερων Ανατολικοευρωπαίων.
Το κάτω μέρος του δείκτη κυριαρχείται από την υποσαχάρια Αφρική. Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση στο Νότιο Σουδάν, τη χώρα με τη χαμηλότερη κατάταξη, είναι λιγότερο από 58 έτη, η μέση σχολική φοίτηση είναι λιγότερο από έξι έτη και το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό εισόδημα είναι μόλις 688 δολάρια.
Μετά από δεκαετίες μείωσης, το χάσμα μεταξύ των χωρών στην κορυφή και στο κάτω μέρος του δείκτη έχει διευρυνθεί για τέσσερα συνεχόμενα έτη. Οι φτωχότερες χώρες του κόσμου έχουν επίσης κολλήσει και σε άλλους δείκτες. Η ακραία φτώχεια έχει μειωθεί ελάχιστα από το 2015.
Τα μέτρα δημόσιας υγείας έχουν μειωθεί από την πανδημία της Covid-19. Και από τα μέσα της δεκαετίας του 2010 οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης στις φτωχές οικονομίες ήταν κατά μέσο όρο βραδύτεροι από ό,τι στις πλουσιότερες. Οι περικοπές στους προϋπολογισμούς βοήθειας από τις κυβερνήσεις στην Αμερική και την Ευρώπη θα επιδεινώσουν τα πράγματα για τις φτωχές χώρες. Σύμφωνα με τον Δείκτη Ανθρώπινου Δυναμικού (HDI), οι χώρες του αραβικού κόσμου και της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής είχαν την πιο αργή ανάκαμψη του βιοτικού επιπέδου μετά την πανδημία.
Για δεκαετίες φαινόταν ότι κατά μέσο όρο ο κόσμος θα έφτανε σε πολύ υψηλά επίπεδα ανάπτυξης πριν από το 2030. Εάν η σημερινή αργή πρόοδος συνεχιστεί, θα μπορούσε να χρειαστούν δεκαετίες περισσότερο για να επιτευχθεί αυτό το ορόσημο.
