«Είναι πολύ ωραία τα μοντέλα σου Χανς, αλλά αν τα χρηματοδοτήσουμε, θα χρεοκοπήσουμε. Γιατί δεν σκέφτεσαι κάτι άλλο»; Μετά απ’ αυτή τη φράση, που ακροβατεί ανάμεσα στην εμπιστοσύνη και την απελπισία, γεννήθηκε μια από τις πιο επιτυχημένες σειρές παιχνιδιών στην παγκόσμια ιστορία: Τα Playmobil.
Η συζήτηση αυτή έγινε το 1971. Ο Χορστ Μπράντστατερ, ο ιδιοκτήτης της Geobra Brandstätter GmbH, υποδέχτηκε στο γραφείο του στο Ζίρντορφ, μια μικρή πόλη 25.000 κατοίκων στη Βαυαρία, τον Χανς Μπεκ. Πετυχημένος επιπλοποιός, αλλά και ερασιτέχνης μοντελιστής με ειδίκευση στα αεροπλανάκια, ο Μπεκ είχε σχεδιάσει κάποια καινούργια μοντέλα και σχεδίαζε να τα πουλήσει στην εταιρεία του Μπράντστατερ, που σε λίγο συμπλήρωνε έναν αιώνα ζωής.
Τα θρυλικά ανθρωπάκια
Από το 1876, όταν ο παππούς του Χορτστ Μπραντστάτερ, ο Αντρέας, είχε ιδρύσει την εταιρία, είχε πειραματιστεί με διάφορα παιχνίδια, στην αρχή από ξύλο και μετά από πλαστικό. Από χούλα χουπ μέχρι πλαστικά λουλούδια, αλλά και παραδοσιακούς κουμπαράδες-γουρουνάκια, ζυγαριές, μέχρι και τηλέφωνα. Τα αεροπλάνα-μοντέλα ήταν κάτι πολύ όμορφο, αλλά πολύ ακριβό. Γι’ αυτό και ζήτησε από τον Μπεκ να σχεδιάσει κάτι άλλο, πολύ φθηνότερο, με την επίσης κομβική φράση: «Θέλω κάτι που να στοιχίζει 5 μάρκα, όχι παραπάνω».
Ο Μπεκ σχεδίαζε και έσβηνε επί τρία χρόνια για να καταλήξει στην πασίγνωστη σήμερα βασική φιγούρα των Playmobil. Τα μικροσκοπικά ανθρωπάκια με τα χαμογελαστά πρόσωπα, τα στιβαρά χέρια και τα απλοποιημένα χαρακτηριστικά. Η πρώτη επίσημη σειρά Playmobil έκανε την εμφάνισή της στην έκθεση Spielwarenmesse της Νυρεμβέργης. Οι πρώτες φιγούρες -ένας ιππότης, ένας Ινδιάνος και ένας εργάτης οικοδομών- ήταν ύψους μόλις 7,5 εκατοστών.
To σημαντικό ήταν πως ο προϋπολογισμός μιας βασικής φιγούρας Playmobil (το μικρό κουτάκι που περιέχει ένα μόνο ανθρωπάκι) δεν ξεπερνούσε τα 1,7 γερμανικά μάρκα της εποχής. Έτσι, λοιπόν, η εταιρεία είχε περιθώριο κέρδους από τις αρχικές πωλήσεις που πλησίαζε το 300%! Η αρχική επιφυλακτικότητα ξεπεράστηκε αμέσως. Τα πρώτα σχόλια στην έκθεση ήταν μέχρι και χιουμοριστικά, επειδή ο Μπεκ αποφάσισε να παρουσιάσει μια ανθρώπινη φιγούρα χωρίς μύτη! Σύντομα, όμως, το τηλέφωνο της εταιρείας δεν σταματούσε να χτυπάει για παραγγελίες. Ο Μπεκ κατάλαβε ότι είχε δημιουργήσει κάτι μοναδικό. Τόσο ο Μπεκ, όσο και ο Μπραντστάτερ εγκατέλειψαν από νωρίς την αρχική τους ιδέα να κυκλοφορούν τα Playmobil μόνο μεμονωμένα και να συμπληρώνονται οι συλλογές σιγά-σιγά. Μόλις τον επόμενο χρόνο παρουσίασαν σειρές με μεγαλύτερα κουτιά και περισσότερες φιγούρες.
Η καινοτομία των Playmobil
Αυτό που τα έκανε τα ξεχωρίζουν δεν ήταν η εντυπωσιακή τεχνολογία, αλλά η απλότητα. Οι φιγούρες ήταν εύκολες στη χρήση, με κινητά μέλη και δεν είχαν καθορισμένα πρόσωπα ή εκφράσεις, κάτι που επέτρεπε στα παιδιά να τις ενσωματώνουν στις δικές τους φανταστικές ιστορίες. Από τις πρώτες κιόλας σειρές, το παιχνίδι έγινε αφήγηση, και η αφήγηση δημιουργικότητα. Κι αυτό είναι το πιο σημαντικό στοιχείο του παιχνιδιού, ότι συνδυάζει τη χαρά της δημιουργικότητας με το παιχνίδι φαντασίας. Η βασική φιγούρα μπορεί να γίνει ό,τι θέλει αυτός που τη χειρίζεται, ανάλογα με τα ρούχα που θα της φορέσει, τα αξεσουάρ που θα τη βάλει να κρατάει. Επίσης τα πιο μεγάλα αντικείμενα (κτίρια, πλοία, διαστημόπλοια κτλ.) πρέπει να συναρμολογηθούν για να ξεκινήσει το παιχνίδι. Η εταιρεία φρόντισε να επεκτείνει τις θεματικές σειρές, από ιππότες, καουμπόηδες και πειρατές, μέχρι σύγχρονες πόλεις, νοσοκομεία, αστυνομικά τμήματα και χώρους εξερεύνησης. Οι φιγούρες απέκτησαν οικογένειες, οχήματα, ζώα, αξεσουάρ και δημιούργησαν έναν ολοκληρωμένο μικρόκοσμο.
Τα Playmobil εξαπλώθηκαν γρήγορα παγκοσμίως. Έγιναν ανάρπαστα στην Ευρώπη και κατέκτησαν τις αγορές της Αμερικής, της Ασίας και της Αυστραλίας. Η διαχρονική τους απήχηση φαίνεται και από την ίδρυση θεματικών πάρκων, όπως το Playmobil FunPark στη Γερμανία, όπου παιδιά και ενήλικες μπορούν να ζήσουν την εμπειρία του Playmobil από κοντά. Η εταιρεία διατήρησε πεισματικά μια βασική αρχή: να εστιάζει στο φυσικό παιχνίδι, χωρίς να ενδίδει απόλυτα στην ψηφιακή εποχή. Αν και έχει κάνει βήματα στον τομέα του animation και των apps, το βασικό προϊόν παραμένει αναλλοίωτο στον χρόνο, κάτι σπάνιο για τον κόσμο των παιχνιδιών.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της εταιρείας, στον μισό αιώνα που υπάρχουν τα Playmobil έχουν παραχθεί περισσότερες από 3 δισεκατομμύρια φιγούρες και πάνω από 40 θεματικές σειρές. Το 2024 η εταιρεία είχε παρουσία και πωλήσεις σε πάνω από 100 χώρες. Αποδεικνύει πως τα παραδοσιακά παιχνίδια μπορούν ακόμα να διεκδικούν μερίδιο στην πίτα της αγοράς παιχνιδιών, που έχει κατακλυστεί πια από ηλεκτρονικές συσκευές και κονσόλες βιντεοπαιχνιδιών. Η εταιρεία έχει αναγνωρίσει τη σημασία της πολιτισμικής κληρονομιάς, συνεργαζόμενη με μουσεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα για την ανάπτυξη ειδικών σειρών που αναδεικνύουν ιστορικά και πολιτιστικά θέματα. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει τη σύνδεση των Playmobil με την εκπαίδευση και την πολιτιστική κληρονομιά.
Οι πρώτες γυναικείες φιγούρες
Αρχικά, τα Playmobil επικεντρώνονταν σε θεματικές σειρές που απευθύνονταν κυρίως σε αγόρια, όπως ιππότες, καουμπόηδες και πειρατές. Ωστόσο, με την πάροδο των χρόνων, η εταιρεία αναγνώρισε την ανάγκη για διαφοροποίηση και συμπερίληψη, επεκτείνοντας τις σειρές της για να αντανακλούν μια πιο ισότιμη και ποικιλόμορφη κοινωνία.
Από το 1976, οι πρώτες γυναικείες φιγούρες εμφανίστηκαν, αρχικά με χαρακτηριστικά που υποδήλωναν παραδοσιακούς ρόλους, όπως νοσοκόμες ή βασίλισσες. Στη συνέχεια, η Playmobil προχώρησε σε σημαντικές αλλαγές, παρουσιάζοντας γυναίκες σε επαγγελματικούς ρόλους που παραδοσιακά θεωρούνταν ανδρικοί, όπως αστυνομικοί, πυροσβέστες και επιστήμονες.
Αυτή η στρατηγική αλλαγή αντανακλούσε την πρόθεση της εταιρείας να ενθαρρύνει τα κορίτσια να ονειρεύονται και να επιδιώκουν επαγγελματικούς στόχους χωρίς περιορισμούς. Παράλληλα, η Playmobil εισήγαγε θεματικές σειρές που απευθύνονταν εξίσου σε αγόρια και κορίτσια, όπως η σειρά «My Figures». Αυτές οι στρατηγικές εξελίξεις όχι μόνο επέκτειναν το κοινό της Playmobil, αλλά και προώθησαν μηνύματα ισότητας, ενδυνάμωσης και δημιουργικότητας, κάνοντάς την μια μάρκα που αγκαλιάζει και ενθαρρύνει όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως φύλου, να εξερευνήσουν και να εκφράσουν τον κόσμο τους.
Η μαγεία των Playmobil έγκειται ακριβώς σε αυτή την ελευθερία: σε έναν κόσμο όπου το παιδί, ανάλογα με τη φαντασία του, καθορίζει τι θα συμβεί. Και αυτή η ελευθερία είναι ίσως το σημαντικότερο δώρο που μπορεί να προσφέρει ένα παιχνίδι.
