Αυτά είναι τα 10 πιο παράξενα τιμόνια στην ιστορία

Υπήρξε αναμφίβολα ένα κομβικό σημείο στην εξέλιξη του homo sapiens. Η στιγμή που ο άνθρωπος άφησε τα γκέμια του αλόγου και της άμαξας, και πήρε στα χέρια του ένα στρογγυλό στεφάνι, σήμανε και την είσοδό του σε έναν τελείως διαφορετικό κόσμο. Η αυτοκίνηση υπήρξε αναμφίβολα η μεγαλύτερη κατάκτηση του 20ού αιώνα, δίνοντας την πρωτοφανή στην Ιστορία δυνατότητα στις μεγάλες μάζες να έχουν την ελευθερία της αυτόνομης μετακίνησης. Σ’ αυτό το μεγάλο ταξίδι του αυτοκινήτου, υπήρχε πάντα μία σταθερά, ένα σημείο όπου η άψυχη μηχανή και το ανθρώπινο συναίσθημα συναντιούνταν και «συνομιλούσαν». Το τιμόνι, πέρα και πάνω από όλα, είναι η γέφυρα που ενώνει τον οδηγό με τον δρόμο, την ταχύτητα, την κίνηση.

Για να φθάσουμε εκεί, χρειάστηκε να περάσουμε από ένα μεταβατικό στάδιο, εκείνο της… λαγουδέρας. Το 1886, ο Carl Benz στο πρώτο τρίκυκλο αυτοκίνητό του, χρησιμοποίησε ένα μοχλό που έστρεφε τον εμπρός τροχό, θυμίζοντας αρκετά τον τρόπο που ελέγχονταν οι βάρκες. Πολύ σύντομα όμως αυτό αποδείχτηκε ότι δεν ήταν λειτουργικό. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1894, ένας Γάλλος μηχανικός ονόματι Alfred Vacheron, έφερε για πρώτη φορά το πρώτο τιμόνι στην ιστορία σε ένα αυτοκίνητο της Panhard & Levassor, στον πρώτο επίσημο αγώνα αυτοκινήτων, ανάμεσα στο Παρίσι και την Ρουέν. Από εκεί και πέρα έγινε ξεκάθαρο ότι ο τρόπος για να έχεις πιο άμεσο και ακριβή έλεγχο του αυτοκινήτου ήταν το -δικαιωματικά γαλλικό- «βολάν» όπως επικράτησε να το λέμε.

Στα χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι τις μέρες μας, το τιμόνι αποτέλεσε και αυτό κομμάτι των αναζητήσεων των σχεδιαστών και των μηχανικών. Αν και η βασική ιδέα πίσω από τη μορφή του παρέμεινε αδιαπραγμάτευτη, υπήρξαν κάποιες περιπτώσεις που αντιμετωπίστηκε ως αισθητικό στοιχείο του αυτοκινήτου, ένα κομμάτι όπου το design μπορούσε να έχει τον πρώτο λόγο. Στις γραμμές που ακολουθούν ξεχωρίσαμε τα 10 πιο εντυπωσιακά και παράξενα τιμόνια που εμφανίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες. Δέκα στιγμές όπου το κλασικό τιμόνι άφησε πίσω του την πεζότητα ενός απλού στεφανιού από ξύλο ή δέρμα και εντάχθηκε στις υψηλές στιγμές του βιομηχανικού σχεδιασμού.

Maserati Boomerang, 1971
Ένα αυτοκίνητο από τις χρυσές εποχές του Ιταλικού design, σχεδιασμένο από τον θρύλο Giorgetto Giugiaro. Κατασκευάστηκε σε ένα και μοναδικό κομμάτι, με ιδιαίτερα εντυπωσιακό αμάξωμα που απέσπασε πολλά βραβεία, το οποίο μετά από πολλές περιπέτειες και αλλαγές ιδιοκτητών, πωλήθηκε στον άνθρωπο που την κατέχει σήμερα στις 5 Οκτωβρίου του 2015, προς 3.350.000 ευρώ. Το σχεδιαστικό του highlight ήταν το τιμόνι, μία έμπνευση που ακόμα και σήμερα μοιάζει πολύ μπροστά από την εποχή της. Το λεπτό, σχεδόν εξωπραγματικό στεφάνι φιλοξενεί μέσα του όλα τα ψηφιακά όργανα του αυτοκινήτου. Πρόκειται για ένα «κεντρικό νευρικό σύστημα» σε μορφή κύκλου, που αγκαλιάζει τον οδηγό όχι μόνο αισθητικά αλλά και λειτουργικά. Μετά από 55 χρόνια, το τιμόνι της Boomerang είναι αυτό που βγαίνει πρώτο στις αναζητήσεις της Google για τα πιο παράξενα τιμόνια που έχουν κατασκευαστεί ποτέ.

Lancia Sibilo, 1978
Το όνομά του, Sibilo, σημαίνει στα ιταλικά «σφύριγμα», o ήχος της ταχύτητας που σχίζει τον αέρα. Και πράγματι, το φουτουριστικό πρωτότυπο της Bertone του 1978, βασισμένο στη Lancia Stratos, έμοιαζε να έρχεται από έναν άλλο κόσμο. Αλλά το στοιχείο που σημάδεψε τη μνήμη όσων το αντίκρισαν ήταν το τιμόνι: ένα έργο τέχνης, εργονομίας και τεχνολογικού πειραματισμού. Πρόκειται για μία ριζοσπαστική προσέγγιση στην λογική του τιμονιού, με προχωρημένες ανατομικές ιδιότητες στην στεφάνη και έναν πολύ φουτουριστικό πυρήνα, ο οποίος περιελάμβανε διάφορους διακόπτες και ενδείξεις καθώς και ένα ηχείο. Το τιμόνι του Sibilo δεν ήταν απλώς επαναστατικό. Ήταν προφητικό. Επηρέασε τον σχεδιασμό κινηματογραφικών οχημάτων όπως εκείνα του Total Recall, πάνω από μια δεκαετία μετά την εμφάνισή του. Και παραμένει, έως σήμερα, ένα μνημείο ριζοσπαστικής σκέψης που δεν οδηγούσες, απλά το κρατούσες σαν να χειρίζεσαι διαστημόπλοιο.

Citroen DS, 1955
Αναμφίβολα ένα από τα πιο καινοτόμα και επιδραστικά αυτοκίνητα στην ιστορία, γνήσιο τέκνο του ανήσυχου πνεύματος του ιδρυτή της εταιρείας, του Andre Citroen. Όταν η γαλλική εταιρία παρουσίασε τη DS το 1955, ο κόσμος έβλεπε ένα αυτοκίνητο από το μέλλον. Όχι μόνο λόγω της αεροδυναμικής σιλουέτας, της υδροπνευματικής ανάρτησης ή των περιστρεφόμενων προβολέων. Αλλά κυρίως για ένα στοιχείο που σπανίως αναφέρεται στα αφιερώματα: το μονόμπρατσο τιμόνι. Ένα «εξωγήινο» αντικείμενο με μοναδική αρχιτεκτονική και μία από τις πρώτες σχεδιαστικές απόπειρες ενσωμάτωσης παθητικής ασφάλειας πριν καν εφευρεθεί ο όρος. Σε μια εποχή που οι ζώνες ασφαλείας δεν υπήρχαν καν, οι μηχανικοί της Citroën σκέφτηκαν πάνω στο τι συμβαίνει σε μια μετωπική σύγκρουση όταν το στήθος σου χτυπάει πάνω στο τιμόνι. Η απάντηση ήταν το «σπασμένο κύκλωμα» του μονόμπρατσου τιμονιού. Μόνο μία ακτίνα, τοποθετημένη στη θέση 7:30, αντί για δύο ή τρεις που οδηγούν κατευθείαν την ενέργεια της πρόσκρουσης στο στέρνο. Στη DS, η στεφάνη του τιμονιού είναι ελαστική, σχεδιασμένη να λυγίζει και να κατευθύνει το σώμα μακριά από τη μοναδική αυτή ακτίνα, η οποία είναι επίσης κοίλη και λεία, για να μην «σκαλώσει» στο σώμα του επιβάτη. Το τιμόνι της DS δεν ήταν απλώς «διαφορετικό». Ήταν σχεδιασμένο με λογική, επιστήμη και ενστικτώδη φροντίδα για τον επιβάτη. Ήταν επίσης-και παραμένει- ένα μνημείο εργονομίας και ασυμβίβαστης καινοτομίας.

Mazda MX-03, 1985
Ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της σχεδιαστικής και τεχνολογικής δημιουργικότητας των Ιαπώνων -και δη της Mazda- στις γόνιμες δεκαετίες του ’80 και ’90. Το ΜΧ-03 ήταν ένα πρωτότυπο, μέσω του οποίου η ιαπωνική εταιρεία έδινε τις ιδέες της για ένα μελλοντικό σπορ κουπέ. Το αυτοκίνητο έμεινε στην ιστορία κυρίως για το ταμπλό και το πολύ ιδιαίτερο τιμόνι του, το οποίο θύμιζε έντονα τα χειριστήρια ενός μαχητικού τζετ. Το σχήμα του ήταν τόσο μπροστά από την εποχή του, που σήμερα, το 2025, θεωρείται ότι πιο προχωρημένο έχει να παρουσιάσει ο συγκεκριμένος τομέας, ιδίως μέσα από την προσέγγιση της Tesla και το λεγόμενο yoke τιμόνι. Εκείνη την εποχή όμως, στο Σαλόνι Αυτοκινήτου του Τόκιο του 1985, το MX-03 έμοιαζε ακραία φουτουριστικό και είχε προκαλέσει έντονες συζητήσεις. Παράλληλα ήταν και ένα ιδιαίτερα εξελιγμένο σπορ μοντέλο, με κορυφαία τεχνολογικά χαρακτηριστικά, που δυστυχώς όμως δεν βρήκαν τον δρόμο για την παραγωγή, λόγω της οικονομικής στενότητας στην οποία μπήκε η ιαπωνική οικονομία.

Oldsmobile Incas, 1986
Πολύ πριν την κυριαρχία της Tesla και την καθιέρωση των οθονών αφής στα αυτοκίνητά μας σήμερα, το σχεδιαστικό στούντιο της Italdesign είχε συνεργαστεί με την αμερικανική Oldsmobile για να φτιάξουν ένα πρωτότυπο που ακόμα και σήμερα δείχνει εξωπραγματικό. Ιδίως το ταμπλό και το τιμόνι, τα οποία μοιάζουν σαν να έχουν ξεπηδήσει από το Blade Runner. Και σε αυτή την περίπτωση υπάρχει εμφανής η επίδραση από την αεροπλοΐα, με δύο μοχλούς να έχουν αντικαταστήσει το στρογγυλό στεφάνι του κλασικού τιμονιού. Πάνω σε αυτά τα δύο χωριστά τμήματα έχουν ενσωματωθεί δεκάδες διακόπτες, κάτι που σήμερα είναι δεδομένο, αλλά για εκείνη την εποχή ήταν άκρως πρωτοποριακό και καινοτόμο. Η ψηφιακή λαίλαπα του 21^ου αιώνα κάνει εκεί την πρώτη της εμφάνιση, έστω με 8μπιτα γραφικά και χωρίς 4K αναλύσεις και Snapdragon επιδόσεις. Το Incas όπως ήταν αναμενόμενο δεν πέρασε ποτέ στην παραγωγή. Αλλά το τιμόνι του έμεινε στην ιστορία ως ο πρόλογος μιας εποχής που ήρθε δύο και πλέον δεκαετίες αργότερα.

Ford-Mercury “Wrist Twist”, 1965
Έξι δεκαετίες πριν, στο μακρινό πλέον 1965, η Ford υπήρξε η πρώτη εταιρεία που έκανε το πιο σοβαρό βήμα για την εκ βάθρων αναθεώρηση του τιμονιού όπως το ξέραμε (και όπως παραμένει ακόμα και σήμερα). Η θυγατρική της Mercury παρουσίασε ένα πρωτότυπο, όπου η κλασική στεφάνη έχει αντικατασταθεί με ένα σύστημα που ονομαζόταν Wrist-Twist. Το σύστημα αυτό, όπως λέει και το όνομά του, είχε ως στόχο να ελέγχει το αυτοκίνητο και την πορεία του με πολύ μικρότερες κινήσεις των χεριών, σχεδόν με την απλή περιστροφή του καρπού. Αποτελείτο από δύο μικρούς περιστρεφόμενους δίσκους στις άκρες μίας μπάρας, και λειτουργούσε περίπου σαν το τιμόνι μιας μοτοσικλέτας. Οι μηχανικοί είχαν καταφέρει να δώσουν μία εντελώς φυσική διάσταση στην λειτουργία του και δεν απαιτούνταν παρά ελάχιστα λεπτά εξοικείωσης. Τα πλεονεκτήματα ήταν πολλά, κυρίως σε ότι είχε να κάνει με την μεγαλύτερη ευχέρεια κινήσεων, την καλύτερη ορατότητα εμπρός και προς τον πίνακα οργάνων, αλλά και τη μεγαλύτερη ασφάλεια σε περίπτωση σύγκρουσης. Το σύστημα έμεινε στα χαρτιά και στις φωτογραφίες, όντας πολύ μπροστά από την εποχή του. Και μάλλον και από την εποχή μας.

Honda EV Ster, 2011
Μία από τις πιο «ανήσυχες» και τεχνολογικά καινοτόμες εταιρείες του κόσμου, η Honda, παρουσίασε στο Σαλόνι Αυτοκινήτου του Τόκιο το 2011, ένα πολύ ενδιαφέρον μικρό σπορ μοντέλο. Όμως, πέρα από το τολμηρό design και το φουτουριστικό όνομα, το στοιχείο που πραγματικά ξεχωρίζει είναι η ριζικά διαφορετική προσέγγιση στο εσωτερικό, και ειδικά στο τιμόνι και το ταμπλό. Αντί για το κλασικό κυκλικό τιμόνι, το EV-STER διαθέτει το λεγόμενο “Twin Lever Steering”: δύο μοχλούς τύπου joystick που ο οδηγός χειρίζεται σπρώχνοντας και τραβώντας τους εναλλάξ, σε συγχρονισμό με τις δυνάμεις που δέχεται το σώμα στις στροφές. Η Honda υποστηρίζει ότι αυτή η προσέγγιση προσφέρει πιο φυσική και άμεση αίσθηση οδήγησης, ακολουθώντας την κατεύθυνση των πλευρικών G αντί να τις αντιμάχεται, όπως συμβαίνει με ένα παραδοσιακό τιμόνι. Η θέση οδήγησης είναι εντελώς προσανατολισμένη στον οδηγό, ενισχύοντας το συναίσθημα συμμετοχής και τον σπορ χαρακτήρα. Επιπλέον, η επιφάνεια του ταμπλό είναι καλυμμένη με ηλιακά πάνελ, προσδίδοντας έναν πιο οικολογικό (και… λογικό!) χαρακτήρα σε ένα τόσο ριζοσπαστικό στην λειτουργία του τιμόνι.

Citroen Karin, 1980
H λίστα δεν θα μπορούσε να είναι ολοκληρωμένη χωρίς μία δεύτερη παρουσία της Citroen. Και αυτή την θέση κερδίζει δικαιωματικά το Karin, ένα πρωτότυπο που παρουσιάστηκε στο Σαλόνι Αυτοκινήτου του Παρισιού, το 1980. Το κοινό είχε μείνει έκπληκτο από το σχέδιο του Trevor Fiore, με το χαρακτηριστικό πυραμοειδές σχήμα, και την σχεδόν ολοκληρωτική επικράτηση του γυαλιού σε όλο το αμάξωμα. Το σαλόνι είχε θέσεις για τρεις επιβάτες, με τον οδηγό στο κέντρο. Εξίσου εντυπωσιακό με το αμάξωμα ήταν και το ταμπλό, ιδίως το σύμπλεγμα του τιμονιού, το οποίο είχε κρατήσει μεν το στρογγυλό σχήμα της στεφάνης, αλλά περιβαλλόταν από όλους τους απαραίτητους διακόπτες για τις διάφορες λειτουργίες του οχήματος. Ήδη από τότε η Citroen είχε προβλέψει ότι το τιμόνι θα γινόταν το κέντρο ελέγχου όλων των λειτουργιών του αυτοκινήτου και δεν θα εξυπηρετούσε απλά και μόνο το σύστημα διεύθυνσης. Και για άλλη μια φορά η Citroen είχε καταφέρει να συνδυάσει την λειτουργικότητα με ό,τι πιο ευφάνταστο και αισθητικά άρτιο έχει να επιδείξει διαχρονικά το interior design των αυτοκινήτων.

Aston Martin Lagonda, 1974
Αν και η Βρετανοί δεν φημίζονται για τις προχωρημένες αντιλήψεις τους στο design (όντας περισσότερο της παράδοσης), στην δύσκολη γι’ αυτούς δεκαετία του ’70 είχαν μία πρωτοφανή αναλαμπή. Η Aston Martin Lagonda ήταν περισσότερο concept παρά αυτοκίνητο παραγωγής και σίγουρα η πιο out-of-this-world λιμουζίνα της εποχής της. Παρουσιάστηκε το 1974, σε μια περίοδο όπου η Aston Martin πάλευε οικονομικά, αυτό όμως δεν την εμπόδισε να είναι καθηλωτικά εντυπωσιακή στο αμάξωμα και άκρως φουτουριστική στο σαλόνι. Το εσωτερικό του Lagonda ήταν κάτι ανάμεσα σε cockpit αεροσκάφους και το control room του Star Trek. Η κεντρική κονσόλα με ψηφιακές LED ενδείξεις -δεκαετίες πριν αυτές μπουν στο λεξιλόγιο της αυτοκινητοβιομηχανίας- ήταν εξωγήινη. Το τιμόνι, μονόμπρατσο και σούπερ ντιζαϊνάτο, δεν έμοιαζε με οτιδήποτε άλλο. Οι διακόπτες ήταν αφής, ενώ τα όργανα πληροφοριών ελέγχονταν από ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Το σύστημα ήταν τόσο περίπλοκο, που μόνο για τα ηλεκτρονικά του δαπανήθηκε τετραπλάσιος προϋπολογισμός απ’ ό,τι για ολόκληρο το υπόλοιπο αυτοκίνητο. Όλα αυτά όμως ήταν αρκετά πρώιμα για την εποχή τους, με αποτέλεσμα οι ώρες των βλαβών να ήταν πολλαπλάσιες από εκείνες που το αυτοκίνητο λειτουργούσε κανονικά. Το τίμημα να είσαι τρεις και τέσσερις δεκαετίες μπροστά από τους καιρούς σου…

Mercedes-Benz F200 Imagination, 1996
Αν κάτι χαρακτηρίζει την Mercedes-Benz και την έχει αναδείξει ως την κορυφαία εταιρία του κόσμου, είναι η ικανότητά της να προβλέπει (και εν τέλει να δημιουργεί) το μέλλον. Αυτό έγινε και το 1996, όταν ένα πρωτότυπο με την ονομασία F200 Imagination, προκάλεσε απίστευτη αίσθηση. Και όχι άδικα, μιας και τα τεχνολογικά επιτεύγματα που παρουσιάστηκαν σε «πρώτη προβολή» είναι ακόμα και σήμερα, 30 χρόνια αργότερα, πολύ επίκαιρα. Ανάμεσα στα στοιχεία που έκαναν τεράστια εντύπωση ήταν το «τιμόνι», ή μάλλον η απουσία του. Αντί για το κλασικό στρογγυλό χειριστήριο, το αυτοκίνητο διέθετε δύo sidesticks, δηλαδή χειριστήρια τύπου joystick: το ένα ενσωματωμένο στην πόρτα του οδηγού και το άλλο στην κεντρική κονσόλα. Ο χειρισμός γινόταν με το ένα ή και τα δύο ταυτόχρονα, ανοίγοντας τον δρόμο για την τεχνολογία drive-by-wire που σήμερα αναπτύσσεται ξανά από εταιρείες όπως η ίδια η Mercedes ή η Tesla και πολλές ακόμα. Το F200 δεν ήταν απλώς φουτουριστικό, αλλά ήταν πλήρως λειτουργικό, με τεχνολογίες που πολλές από αυτές πέρασαν μετέπειτα στην παραγωγή. Ένα πρωτότυπο που δεν επανακαθόρισε απλώς την οδήγηση, αλλά φαντάστηκε έναν κόσμο χωρίς τιμόνι. Τον κόσμο που είναι ήδη εδώ και μας περιμένει.