Μια ανακάλυψη-ορόσημο στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας μπορεί να αλλάξει ριζικά την κατανόησή μας για την πρώιμη εξάπλωση του Χριστιανισμού.
Αρχαιολόγοι αποκάλυψαν έναν σκελετό θαμμένο με ένα ασημένιο φυλαχτό κάτω από το πηγούνι του, στο οποίο χαράχθηκαν 18 σειρές λατινικού κειμένου πάνω σε φύλλο μετάλλου μήκους μόλις 3,5 εκατοστών. Το εύρημα, που χρονολογείται από το 230 έως το 270 μ.Χ., αποτελεί πλέον την αρχαιότερη γνωστή χριστιανική επιγραφή βόρεια των Άλπεων.
Η επιγραφή —γνωστή πλέον ως «Η Επιγραφή της Φρανκφούρτης» (Frankfurt Inscription)— δείχνει ότι η πίστη στον Ιησού Χριστό είχε ήδη διαδοθεί στην περιοχή του ρωμαϊκού Νίντα, πολύ πριν από ό,τι πίστευαν μέχρι σήμερα οι ιστορικοί.
Η επιγραφή της Φρανκφούρτης, ωστόσο, φέρνει αυτή τη χρονολογία πίσω κατά 50 έως 100 χρόνια, υποδεικνύοντας ότι οι πρώτοι Χριστιανοί εμφανίστηκαν στη βόρεια Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήδη από τα μέσα του 3ου αιώνα.
Η Ίνα Χάρτβιχ, υπεύθυνη Πολιτισμού και Επιστήμης της Φρανκφούρτης, δήλωσε ότι «πρόκειται για μια ανακάλυψη που θα απασχολήσει για χρόνια την αρχαιολογία, τη θρησκειολογία, τη φιλολογία και την ανθρωπολογία».
Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε το 2018 στα ερείπια του ρωμαϊκού οικισμού Νίντα, κοντά στη σημερινή Φρανκφούρτη. Εκεί, οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν ολόκληρο νεκροταφείο· στον τάφο υπ’ αριθμόν 134, ένα μικρό ασημένιο φυλαχτό —γνωστό και ως φυλακτήριο — βρέθηκε ακριβώς κάτω από το πηγούνι του νεκρού, δείχνοντας ότι το φορούσε στο λαιμό του.
Το εύρημα στάλθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Φρανκφούρτης, όπου το ασημένιο έλασμα καθαρίστηκε και εξετάστηκε με μικροσκόπιο και ακτίνες Χ. Ήταν τόσο λεπτό και εύθραυστο που δεν μπορούσε να ξετυλιχτεί χωρίς να καταστραφεί.
Η μεγάλη πρόοδος ήρθε το 2024, όταν στο Κέντρο Αρχαιολογίας Leibniz του Μάιντς χρησιμοποιήθηκε υπερσύγχρονος αξονικός τομογράφος.
Ο ερευνητής Ίβαν Καλάντρα εξήγησε πως «το ασημένιο φύλλο ήταν τυλιγμένο, τσαλακωμένο και πιεσμένο μετά από 1.800 χρόνια· έπρεπε να δημιουργήσουμε ένα τρισδιάστατο ψηφιακό μοντέλο για να “ξετυλίξουμε” εικονικά την επιφάνεια».
Χάρη σε αυτή τη μέθοδο, οι επιστήμονες διάβασαν το κείμενο χωρίς να αγγίξουν το πρωτότυπο αντικείμενο.
Ο Μάρκους Σολτς του Πανεπιστημίου Γκαίτε της Φρανκφούρτης ανέλαβε την αποκρυπτογράφηση. «Κάθε λέξη απαιτούσε εβδομάδες, ακόμη και μήνες δουλειάς», είπε. «Συνεργαστήκαμε με θεολόγους, φιλόλογους και ιστορικούς μέχρι να ανασυνθέσουμε το πλήρες κείμενο».
Το κείμενο της Επιγραφής της Φρανκφούρτης
Η μετάφραση της 18γραμμής λατινικής επιγραφής αποκαλύπτει ξεκάθαρη χριστιανική προσευχή, χωρίς καμία αναφορά σε άλλες θρησκείες – κάτι σπάνιο για τον 3ο αιώνα μ.Χ.:
(Στο όνομα;) του Αγίου Τίτου.
Άγιος, άγιος, άγιος!
Στο όνομα του Ιησού Χριστού, Υιού του Θεού!
Ο Κύριος του κόσμου
αντιστέκεται με δύναμη
σε κάθε επίθεση.
Ο Θεός χαρίζει ευημερία.
Αυτό το φυλακτήριο προστατεύει
εκείνον που
παραδίδεται στο θέλημα
του Κυρίου Ιησού Χριστού, Υιού του Θεού,
διότι μπροστά στον Ιησού Χριστό
όλα τα γόνατα θα λυγίσουν: των ουρανίων,
των επιγείων και
των υπόγειων, και κάθε γλώσσα
θα ομολογήσει (τον Ιησού Χριστό).
Η επίκληση του Αγίου Τίτου (μαθητή του Αποστόλου Παύλου), το «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος» και η φράση «κάθε γόνατο θα λυγίσει» (από την προς Φιλιππησίους επιστολή του Παύλου) εμφανίζονται εδώ για πρώτη φορά σε τόσο πρώιμο εύρημα.
Την εποχή αυτή, η χριστιανική πίστη δεν ήταν μόνο μειοψηφική αλλά και επικίνδυνη.
Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, η δημόσια δήλωση χριστιανικής ταυτότητας μπορούσε να επιφέρει θανατική ποινή, βασανιστήρια ή θηριομαχία.
Το γεγονός ότι ο άνδρας αυτός ετάφη με το σύμβολο της πίστης του, αποδεικνύει ότι ο Χριστιανισμός είχε αρχίσει να ριζώνει βαθύτερα στον βόρειο ρωμαϊκό κόσμο, παρά τους διωγμούς.
Η νέα χρονολογία της πίστης
Ο δήμαρχος της Φρανκφούρτης, Μάικ Γιόζεφ, μίλησε για «επιστημονική αποκάλυψη που μας υποχρεώνει να αναθεωρήσουμε την ιστορία του Χριστιανισμού».
«Η πρώτη χριστιανική επιγραφή βόρεια των Άλπεων προέρχεται από την πόλη μας. Είναι κάτι που μας κάνει υπερήφανους, ιδιαίτερα τώρα, λίγο πριν τα Χριστούγεννα», δήλωσε.
Η “Επιγραφή της Φρανκφούρτης” δεν είναι απλώς ένα αρχαιολογικό εύρημα. Είναι ένα μήνυμα πίστης που ταξίδεψε 18 αιώνες μέσα στο μέταλλο, για να υπενθυμίσει πως ο Χριστιανισμός ξεκίνησε να εξαπλώνεται πιο νωρίς, πιο βόρεια και πιο αθόρυβα απ’ όσο φανταζόμασταν.
