Αύριο Τέταρτη 10 Σεπτεμβρίου λήγει η προθεσμία για τον διεθνή διαγωνισμό παραχώρησης θαλάσσιων οικοπέδων νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου, σε μια στιγμή κομβική για την ελληνική ενεργειακή στρατηγική και τη γεωπολιτική ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ο διαγωνισμός δεν αφορά μόνο την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Αποτελεί ταυτόχρονα μήνυμα ισχύος και αξιοπιστίας προς διεθνείς επενδυτές και γειτονικές χώρες.
Η κυβέρνηση έχει επενδύσει πολιτικά στη συμμετοχή της Chevron, καθώς η παρουσία ενός ενεργειακού κολοσσού με αμερικανικό διαβατήριο θα αποτελέσει ισχυρό μήνυμα απέναντι τόσο στην Aγκυρα όσο και στην Τρίπολη, που συμπλέει σαν δεκανίκι με την Τουρκία.
Σε ένα τοπίο όπου Άγκυρα και Λιβύη συντονίζουν βήματα για να θέσουν υπό αμφισβήτηση τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, η εμπλοκή της Chevron θα λειτουργήσει ως ασπίδα νομιμοποίησης, θωρακίζοντας την Αθήνα από τα επιχειρήματα περί «διαφιλονικούμενων περιοχών».
Αντιθέτως, η απουσία της εταιρείας θα εκληφθεί ως αδυναμία της Ελλάδας να προσελκύσει σοβαρό επενδυτικό ενδιαφέρον και θα δώσει έδαφος στη ρητορική Τουρκίας – Λιβύης ότι οι περιοχές νότια της Κρήτης είναι «γκρίζες».
Το φάντασμα του καλωδίου
Το νέο στοιχείο που δυναμιτίζει περαιτέρω το τοπίο είναι η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης – Κύπρου. Ένα έργο-κομβικό για την ενεργειακή αυτονομία της Κύπρου, το οποίο όμως κινδυνεύει να παραπεμφθεί στις καλένδες. Η Τουρκία εμποδίζοντας τα ερευνητικά σκάφη να προχωρήσουν στις αναγκαίες έρευνες βυθού έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο την υλοποίησή του, ενώ εδώ και καιρό υπήρχαν σοβαρές ενστάσεις και από την κυπριακή πλευρά που τις προηγούμενες ημέρες πήραν μορφή χιονοστιβάδας. Στην πράξη, η Άγκυρα χρησιμοποιεί το ίδιο μοτίβο παρεμβάσεων που ακολουθεί και στις έρευνες υδρογονανθράκων: εμποδίζει έργα που ενισχύουν τον στρατηγικό ρόλο Ελλάδας και Κύπρου και τα καθιστά όμηρο των δικών της διεκδικήσεων.
Με τις εξελίξεις αυτές, η απουσία αμερικανικού ενδιαφέροντος για τους υδρογονάνθρακες της Κρήτης και της Πελοποννήσου θα αποτελέσει τη χειρότερη εξέλιξη στην παρούσα φάση. Θα δημιουργήσει ένα διπλό αρνητικό αφήγημα: από τη μια η αμφισβήτηση της Ελλάδας στις θαλάσσιες ζώνες της, από την άλλη η υπονόμευση των εναλλακτικών διαδρομών ενεργειακής ασφάλειας μέσω ηλεκτρικής διασύνδεσης.
Σε αυτή την κομβική στιγμή για τους εγχώριους υδρογονάνθρακες ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, βρίσκεται από σήμερα στο διεθνές ενεργειακό Gastech Forum στο Μιλάνο που αποτελεί την μεγαλύτερη διεθνή διοργάνωση για τον ενεργειακό κλάδο, όπου συγκεντρώνονται κυβερνητικοί αξιωματούχοι και κορυφαίοι εκπρόσωποι ενεργειακών ομίλων.
Στο περιθώριο του forum, ο κ. Παπασταύρου θα έχει σημαντικές διμερείς συναντήσεις με κορυφαίους Αμερικανούς αξιωματούχους και εκπροσώπους της ενεργειακής βιομηχανίας, μεταξύ των οποίων είναι ο Doug Burgum, Υπουργός Εσωτερικών των ΗΠΑ και επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας, ο Chris Wright, Υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ αλλά και οι επικεφαλείς κορυφαίων πετρελαϊκών ομίλων όπως ο Andy O’Brian, Executive Vice President και CFO της ConocoPhillips και ο Mike Sabel, CEO της Venture Capital.
Το διπλό παιχνίδι της Λιβύης
Στον τομέα του upstream η Λιβύη, έχει ξεδιπλώσει το τελευταίο διάστημα μια διπλή στρατηγική. Στο εσωτερικό της προκηρύσσει διαγωνισμούς σε θαλάσσια οικόπεδα που ακολουθούν την αρχή της μέσης γραμμής με την Κρήτη, ώστε να καθησυχάσει τους επενδυτές-μεγάλα ονόματα του upstream όπως η ΕxxonMobil, η Chevron, η BP και η Shell, ενώ στο διεθνές πεδίο αποστέλλει χάρτες στον ΟΗΕ που «κουμπώνουν» με το τουρκολιβυκό μνημόνιο δημιουργώντας τεχνητές διεκδικήσεις σε βάρος της Ελλάδας.
Ετσι, κερδίζει ταυτόχρονα πρόσβαση σε πετρελαϊκές εταιρείες και πολιτικά ερείσματα στην Άγκυρα. Η Τουρκία, μέσω της κρατικής TPAO, μπαίνει στον ανταγωνισμό των σεισμικών ερευνών σε λιβυκά ύδατα. Ουσιαστικά λένε παράγοντες της αγοράς αποκτά πρόσχημα να πλέει νότια της Κρήτης, διατηρώντας το δικαίωμα να παρεμβαίνει αν θεωρήσει ότι απειλούνται οι δραστηριότητές της.
Η στάση Παπασταύρου
Σε αυτό το θερμό γεωπολιτικό περιβάλλον ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου, ο οποίος έχει ταυτίσει την παρουσία του στην κυβέρνηση με την έλευση της Chevron, εμφανίζεται πολύ προσεκτικός, μιλώντας για «συγκρατημένη αισιοδοξία».
Από τις πρώτες ημέρες στο γραφείο του, τον Μάρτιο, η κυβέρνηση έκανε αποδεκτό το ενδιαφέρον της αμερικανικής εταιρείας για την Κρήτη καθώς είχε προηγηθεί αρχές του έτους το αίτημα της Chevron για την περιοχή νότια της Πελοποννήσου (χωρίς να γίνουν μέχρι τότε γνωστές οι ευρύτερες βλέψεις της).
Ο Μάρτιος ήταν πυκνός σε γεγονότα, αφού στις αρχές του ίδιου μήνα προκηρύχθηκε και ο διαγωνισμός για την παραχώρηση 22 οικοπέδων από τη Λιβύη 17 χρόνια μετά την τελευταία πρόσκληση σε πετρελαϊκούς κολοσσούς να εξερευνήσουν τον διαπιστωμένα μεγάλο ορυκτό της πλούτο. Ο κ. Παπασταύρου ξέρει καλά ότι οι μεγάλες εταιρείες δεν δεσμεύονται με λόγια, αλλά με πράξεις στο διαγωνιστικό πεδίο και μόνο όταν θεωρούν ότι υπάρχουν εμπορικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα. Υπενθυμίζει ότι «θα ήταν προτιμότερο να μην υπήρχαν τα γεωπολιτικά σύννεφα» και θυμίζει πως όταν η Κύπρος προκήρυξε διαγωνισμό πριν από 15 χρόνια η παρουσία τουρκικών πλοίων δεν εμπόδισε μεγάλες εταιρείες να μπουν στο παιχνίδι.
Η μεγάλη προσδοκία
Στην Αθήνα δεν κρύβουν ότι η συμμετοχή της Chevron θα αποτελέσει στρατηγική νίκη. Ενας αμερικανικός ενεργειακός κολοσσός δεν θα επένδυε σε περιοχή «αμφισβητούμενη». Η παρουσία της θα ακυρώσει στην πράξη το τουρκολιβυκό μνημόνιο και θα ενισχύσει την ελληνική επιχειρηματολογία στον ΟΗΕ.
Με την Chevron παρούσα, η Ελλάδα θα αποκτήσει στρατηγικό βάθος και διαπραγματευτικό αέρα. Σε κάθε περίπτωση, στο Μαξίμου γνωρίζουν ότι αύριο Τετάρτη το απόγευμα στις 5.00 μ.μ. όταν λήγει η προθεσμία του διαγωνισμού (που σημειωτέον προκάλεσε η ίδια η Chevron με το ενδιαφέρον της) θα φανεί πόσοι είναι οι ενδιαφερόμενοι και μεθαύριο Πέμπτη αν η Ελλάδα θα διαθέτει στο χαρτοφυλάκιό της έναν αμερικανικό κολοσσό που θεωρεί ότι ο πλούτος νότια της Κρήτης είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμος ή θα βρεθεί αντιμέτωπη με το βάρος μιας «σιωπηλής αποδοκιμασίας». Θα ακολουθήσει αξιολόγηση εντός δύο μηνών και σύμβαση κατακύρωσης επίσης σε δύο μήνες από την ολοκλήρωση της αξιολόγησης.
Οι υπόλοιποι παίκτες
Πέραν της Chevron, βέβαιη θεωρείται η συμμετοχή της HELLENiQ ENERGY (HE) στον διαγωνισμό, με το αρχικό της ενδιαφέρον να έχει εκδηλωθεί για το οικόπεδο Α2 δυτικά της Πελοποννήσου. Η εταιρεία έχει συμπράξει με την ExxonMobil δυτικά και ΝΔ της Κρήτης και παράλληλα συμμετέχει αυτόνομα στα μπλοκ «Ιόνιο» και στο οικόπεδο 10 στον Κυπαρισσιακό κόλπο, αλλά και με την Energean στο «Ιόνιο 2».
Η διοίκηση της εταιρείας αποκάλυψε τις προηγούμενες μέρες ότι στο ώριμο από πλευράς ερευνών μπλοκ «Νοτιοδυτικά της Κρήτης», η ExxonMobil, με την οποία είναι μαζί στην κοινοπραξία έχει αποφασίσει να μεταθέσει την γεώτρηση με το επικρατέστερο σενάριο να την τοποθετεί μέσα στο 2027.
Η νέα μετάθεση των ερευνών φαίνεται να οφείλεται στο γεγονός ότι η ExxonMobil βρίσκεται πλέον σε σειρά σημαντικών ανακαλύψεων σε Κύπρο και Αίγυπτο, και επιλέγει να επικεντρώσει εκεί το βάρος της, αντί σε μια περιοχή όπου τα πρώτα αποτελέσματα θα φανούν με βάση το σχεδιασμό μετά από πέντε χρόνια, ενώ απαιτείται και επανεπεξεργασία των δεδομένων.
Κύκλοι της αγοράς δεν αποκλείουν ότι η στάση της μπορεί να σχετίζεται και με τις κινήσεις της Chevron, οι οποίες επί του παρόντος παραμένουν αχαρτογράφητες. Τα στοιχήματα που πέφτουν στην αγορά είναι αν η ΗΕ θα κατέβει μόνη της στον διαγωνισμό ή σε κοινοπρακτικό σχήμα (χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί η συμπόρευση με τη Chevron). Άλλωστε η διοίκηση της HE δεν έχει κρύψει τον σχεδιασμό της για αναζήτηση ισχυρών συμμαχιών όχι μόνο στα νέα προς παραχώρηση θαλάσσια οικόπεδα αλλά και στις υπόλοιπες παραχωρήσεις, με τις πληροφορίες να θέλουν την εταιρεία να συνομιλεί το προηγούμενο διάστημα με ισχυρούς μνηστήρες, όπως η BP και η ΕΝΙ.
Η πιθανότητα πάντως να εμφανιστεί τρίτος παίκτης στην παρούσα φάση κρίνεται περιορισμένη.
Για να υπάρχει ελπίδα να καταθέσουν προσφορά οι εταιρείες αυτές αναγκαία προϋπόθεση είναι να έχουν αγοράσει τα δεδομένα από το data room του διεθνούς διαγωνισμού.
Τα σεισμικά δεδομένα τουλάχιστον σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα πληροφορίες εμφανίζονται να έχουν αγοραστεί μόνο από δύο εταιρείες (Chevron, HELLENiQ ENERGY), ένδειξη ότι το ενδιαφέρον είναι εστιασμένο και όχι μαζικό. Oλα δείχνουν ότι τη 10η Σεπτεμβρίου θα γραφεί το πρώτο κεφάλαιο στον νέο γύρο παραχωρήσεων, που είναι η κατάθεση ή μη ενδιαφέροντος. Το επόμενο, ακόμη πιο δύσκολο, θα είναι οι ίδιες οι γεωτρήσεις.
Εκεί θα φανεί αν οι προσδοκίες για πλούσιο ορυκτό δυναμικό επιβεβαιώνονται στην πράξη. Μέχρι τότε, λοιπόν, το στοίχημα είναι η συμμετοχή.
