Τις δεκαετίες μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, στην Ελλάδα άνθησαν επιχειρήσεις που έβαλαν στο επίκεντρο της στρατηγικής τους την κατάκτηση της αγοράς μέσω των παιδιών. Εταιρείες παραγωγής παιχνιδιών, σχολικών ειδών, βρεφικών και παιδικών ειδών διατροφής ήκμασαν σε αυτό το πλαίσιο, μεγαλώνοντας… γερά παιδιά.
Τα παιδιά του baby boom μεγάλωσαν, όμως, και έγιναν οι «boomers» που σήμερα είναι 60-80 ετών.
Κι αν μέχρι το 2011 ο ελληνικός πληθυσμός συνέχισε να αυξάνεται, βοηθώντας τις εν λόγω εταιρείες να αναπτυχθούν ακόμα και στο εξωτερικό, τα τελευταία 14 χρόνια ο αριθμός των κατοίκων της μειώνεται με ταχείς ρυθμούς, ως αποτέλεσμα του συνδυασμού υπογεννητικότητας και αρνητικού ισοζυγίου μετανάστευσης. Από τα περίπου 11,1 εκατ. του 2011, ο πληθυσμός αναμένεται να πέσει στα 8,8 εκατ. μέχρι το 2050, δηλαδή να συρρικνωθεί κατά το ένα πέμπτο (21%).
Σήμερα, 2,4 εκατ. κάτοικοι της Ελλάδας, ήτοι 25,4% του πληθυσμού, είναι άνω των 65 ετών.
Εξ αυτών, περίπου οι μισοί (1,2 εκατ.) είναι άνω των 75 ετών.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), το 2050 εκτιμάται ότι οι άνω των 65 θα είναι 700.000 περισσότεροι και θα ανέρχονται σε περίπου 3,1 εκατ., αντιστοιχώντας στο 35% του συνολικού πληθυσμού. Εξ αυτών, οι 1,8 εκατ. θα είναι άνω των 75 ετών. «Αυτή η τάση δεν αντιστρέφεται» υπογραμμίζει μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο Βύρων Κοτζαμάνης, διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ).
ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ.
Το αναπότρεπτο του πράγματος αντιλαμβάνονται ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις, οι οποίες αλλάζουν τον σχεδιασμό τους για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες ενός γερασμένου πληθυσμού. Πρωτοπόρος έχει υπάρξει μεγάλη αλυσίδα καταστημάτων που ξεκίνησε από τα παιδικά παιχνίδια και έχει πλέον επεκταθεί σε είδη διακόσμησης, έπιπλα, οικιακές συσκευές κ.ά.
Ακόμα και μικρότερες εταιρείες παραγωγής παιχνιδιών έχουν στρέψει την προσοχή τους στο ενήλικο κοινό τα τελευταία χρόνια. Διαφοροποιήσεις στα προϊόντα παρατηρούνται και από τις τράπεζες καθώς πρέπει να στοχεύσουν σε ένα πιο περιορισμένο νεαρό κοινό, το οποίο βαίνει μειούμενο.
«Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο παιδικό παιχνίδι έχουν συρρικνωθεί τα τελευταία χρόνια, ακόμα και παγκόσμιοι κολοσσοί όπως η Lego, η Hasbro και η Mattel» εξηγεί ο Απόστολος Πεταλάς, γενικός διευθυντής της Ενωσης Σουπερμάρκετ Ελλάδος (ΕΣΕ) και μέλος του ΔΣ της ελληνικής εταιρείας παιχνιδιών AS.
«Το δημογραφικό επηρεάζει αρνητικά όλη την οικονομία και την κατανάλωση» λέει, όμως σημειώνει πως προσώρας η κατανάλωση δεν έχει δεχθεί πλήγμα, καθώς η ζήτηση υπερκαλύπτεται και από τους επισκέπτες της χώρας.
«Επιπλέον, εταιρείες με παιδικά ρούχα έχουν συρρικνωθεί και περιορίζουν το δίκτυό τους» προσθέτει ο Απόστολος Πεταλάς. Παρόμοια είναι η εικόνα και στην αγορά σχολικών ειδών, με μεγάλη εταιρεία που δραστηριοποιείται σε αυτήν να προχωρά σε μια μεγάλη επιχείρηση rebranding τα τελευταία χρόνια προετοιμάζοντας την επόμενη ημέρα που περιλαμβάνει την επέκτασή της σε νέες δραστηριότητες, με το ίδιο κοινό – στόχο (μαθητές).
Ταυτόχρονα, εταιρείες που έχουν γίνει γνωστές για τα βρεφικά τους είδη, όπως είναι οι πάνες μωρών, επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους σε άλλους τομείς. Εδώ και αρκετά χρόνια έχει μεγεθυνθεί σημαντικά η αγορά παρόμοιων προϊόντων για ηλικιωμένους.
Παράλληλα, γνωστή επιχείρηση με είδη υγιεινής για βρέφη πρόσφατα λανσάρισε νέα προϊόντα υγιεινής (υγρά μαντιλάκια, επιδαπέδια στρωματάκια – πάνες κ.ά.) για κατοικίδια.
Τα κατοικίδια, μάλιστα, αποτελούν μία κατηγορία από μόνα τους, ακόμα κι αν δεν συνδέονται – τουλάχιστον όχι άμεσα – με το δημογραφικό ζήτημα.
Ο κύκλος εργασιών της οικονομίας των κατοικίδιων εκτιμάται περίπου στα 550 εκατ. ευρώ ετησίως, ενώ λανσάρονται και ασφαλιστικά προγράμματα για κατοικίδια.
Οπως λέει στα «ΝΕΑ» επαγγελματίας που ασχολείται με τα μικρά ζώα συντροφιάς, «τα τελευταία χρόνια, και ειδικά μετά την πανδημία, έχει αυξηθεί σημαντικά η κηδεμονία ζώων στην Ελλάδα, παρατηρείται ένα φαινόμενο pet booming. Στο σουπερμάρκετ πλέον υπάρχουν ολόκληροι διάδρομοι με είδη για κατοικίδια, ενώ παλαιότερα ήταν μόνο ένα – δύο ράφια». Σε αυτό το πλαίσιο, κάνει τα πρώτα της βήματα στην Ελλάδα και η αγορά ασφαλίσεων για κατοικίδια, με ορισμένες τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες να προσφέρουν σχετικά προϊόντα.
ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΟΧΙ ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ.
Εντούτοις, οι δημογραφικές τάσεις δεν δημιουργούν θέσφατα στην οικονομία. «Δεν είναι φυσικό φαινόμενο η οικονομική επιβράδυνση, δεν είναι ένα τσουνάμι όπως συχνά περιγράφεται» αναφέρει ο Βύρων Κοτζαμάνης.
«Το δημογραφικό φέρνει μια σειρά από οικονομικές προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε» τονίζει.
Οπως λένε τόσο ο ίδιος, όσο και θεσμικοί φορείς της οικονομίας (π.χ. ΤτΕ) και στελέχη της αγοράς, για την αντιμετώπιση των προκλήσεων είναι απαραίτητη η χάραξη πολιτικής για την αύξηση της απασχόλησης (ειδικά των γυναικών και των νέων), για τη μετανάστευση και για την αύξηση της παραγωγικότητας του εργατικού δυναμικού.
Μάλιστα, ο Βύρων Κοτζαμάνης δίνει το παράδειγμα της Ιαπωνίας, που παρά την ταχεία γήρανση του πληθυσμού της έχει καταφέρει σημαντική αύξηση του ΑΕΠ της. Αλλωστε, η Ελλάδα έχει ξεκινήσει την εξερεύνηση των δυνατοτήτων της λεγόμενης «ασημένιας οικονομίας» (silver economy), δηλαδή της συμμετοχής των ατόμων άνω των 65 ετών στην οικονομία. Ωστόσο, οι κινήσεις είναι αποσπασματικές για την ώρα. Πετυχημένο παράδειγμα θεωρείται η Ιταλία, όπου η «ασημένια οικονομία» υπολογίζεται ότι εισφέρει 43,4 δισ. ευρώ ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 30% του ΑΕΠ.
