Ηταν το τελευταίο πράγµα που ο 52χρονος Γιώργος Οικονοµόπουλος περίµενε να ακούσει σηκώνοντας το τηλέφωνο εκείνο το πρωί. Οπως και να το κάνεις, δεν σε παίρνουν κάθε µέρα για να σου πουν ότι µπορείς να σώσεις µια ζωή. Οτι εσύ και μόνον εσύ έχεις τη δύναμη να σώσεις έναν άλλο άνθρωπο. Και όμως, αυτό άκουσε εκείνη την ημέρα στα τέλη Ιανουαρίου ο Γιώργος από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, μένοντας για λίγα δευτερόλεπτα άφωνος. Μόλις συνήλθε, είπε απλά: «Μάλιστα. Τι πρέπει να κάνω;».
Ο Γιώργος είχε γίνει δωρητής μυελού των οστών τον Ιούλιο του 2014 μετά την παρότρυνση του γιατρού πατέρα του και της νοσηλεύτριας μητέρας του, οι οποίοι είχαν δει μια ενημερωτική καμπάνια του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Οραμα Ελπίδας, που είχε ιδρυθεί λίγους μήνες νωρίτερα. «Δεν δίνεις κι εσύ;». Αιμοδότης από 18 ετών, άρα εξοικειωμένος με την εθελοντική προσφορά, δεν το σκέφτηκε δεύτερη φορά. «Πήγα, έδωσα επίχρισμα, μπήκα στην τράπεζα εθελοντών δοτών και το ξέχασα. Μέχρι που με θυμήθηκαν φέτος» λέει στην «Κ». Ηταν από τους πρώτους εθελοντές στην Ελλάδα. Σήμερα στο Οραμα Ελπίδας έχουν δώσει επίχρισμα 150.000 εθελοντές δότες. Ο Γιώργος ήταν ο Νο 272 δότης μυελού.
Από την πρώτη στιγμή ένιωσε μια σύνδεση με τον άγνωστο ασθενή στην άλλη άκρη αυτής της αλυσίδας. Πρόκειται για έναν άνδρα από την Ευρώπη –για λόγους προστασίας των ασθενών τηρείται ανωνυμία– ο οποίος πάσχει από κάποιο σοβαρό αιματολογικό νόσημα. Η συμβατότητά τους ήταν απόλυτη, 10 στα 10 αντιγόνα. Να εξηγήσουμε εδώ πόσο σπάνιο είναι αυτό, πόσο σημαντική η σχέση αυτών των δύο άγνωστων ανθρώπων: Τα HLA αντιγόνα είναι ειδικά μόρια που εκφράζονται πάνω στα κύτταρα, τα οποία είναι διαφορετικά σε κάθε άτομο και καθορίζουν τον «ιστικό τύπο» του. Επειδή είναι ιδιαίτερα ποικιλόμορφα, ο αριθμός των διαφορετικών ιστικών τύπων είναι τεράστιος με αποτέλεσμα να καθιστούν την εξεύρεση δύο ατόμων με τον ίδιο ιστικό τύπο ιδιαίτερα δύσκολη. Η πιθανότητα HLA-ομοιότητας δύο τυχαίων ατόμων κυμαίνεται από 1:20.000 έως και 1:1.000.000. Επειδή τα αντιγόνα HLA είναι κληρονομικά, η πρώτη αναζήτηση κατάλληλου δότη για έναν ασθενή με πιθανότητα 25% επιτυχίας γίνεται ανάμεσα στα αδέλφια του. Μόνο το 1/3 των ασθενών θα βρει συγγενή συμβατό δότη. Για τους υπόλοιπους, θα πρέπει να αναζητηθεί μη συγγενής δότης ανάμεσα σε εθελοντές δότες μυελού των οστών.
Το πρώτο βήμα ήταν να ελεγχθεί ξανά η συμβατότητα, να επιβεβαιωθεί το πρώτο αποτέλεσμα. Του πήραν αίμα, το οποίο εστάλη στη χώρα όπου θα γίνει η μεταμόσχευση για να γίνει ο έλεγχος. Ενα μήνα περίμενε τα αποτελέσματα, ήταν σαν να κρινόταν η δική του υγεία, τόση η αγωνία. Στο μεταξύ είχε ρωτήσει, είχε ενημερωθεί. Οσο καλύτερη η συμβατότητα, τόσο μικρότερος ο κίνδυνος ο λήπτης να απορρίψει το μόσχευμα ή να εμφανιστεί κάποια ανεπιθύμητη παρενέργεια. Οταν ήρθαν οι απαντήσεις –«10 στα 10 ξανά!»– ήρθε η ώρα να κάνει ένα γύρο εξετάσεων, ένα πλήρες τσεκάπ, για να βεβαιωθεί ότι δεν υπάρχει κάποιο υποκείμενο νόσημα, από το πιο απλό όπως υπέρταση μέχρι κάποια πιο σοβαρή πάθηση. Με το σήμα ότι ο Γιώργος είναι απολύτως υγιής, ξεκινά σιγά σιγά η προετοιμασία του ασθενούς προκειμένου να υποβληθεί σε μεταμόσχευση. Πρόκειται για την πιο ιερή στιγμή αυτής της διαδικασίας. Ο ασθενής ξεκινά κύκλο ισχυρής χημειοθεραπείας. Πρέπει ο δικός του παθογόνος μυελός να καταστραφεί ώστε να υποδεχθεί αυτόν του δότη. Ο υποψήφιος λήπτης θα πρέπει να βρίσκεται σε ανοσοκαταστολή για να μην απορρίψει το μόσχευμα. Είναι ένας συντονισμένος χορός μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, μια κρίσιμη, ευαίσθητη διαδικασία, στην οποία δεν υπάρχει περιθώριο λάθους.
Από αυτό το σημείο και μετά, ο δότης δεν πρέπει να κάνει πίσω. Μπορεί να κάνει, είναι ελεύθερος να το μετανιώσει, αλλά δεν πρέπει. «Οταν είχαμε ξεκινήσει φοβόμαστε ότι οι δότες θα άλλαζαν γνώμη, όμως οι φόβοι μας διαψεύστηκαν» λέει στην «Κ» ο πρόεδρος του Συλλόγου Οραμα Ελπίδας, παιδίατρος-αιματολόγος, αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Στέλιος Γραφάκος. «Μόλις 6% των δοτών αρνείται να προχωρήσει στη διαδικασία, ένα πολύ μικρό ποσοστό. Κανένας ποτέ δεν έχει κάνει πίσω το τελευταίο δεκαήμερο πριν από τη μεταμόσχευση, κάτι που θα ήταν τραγικό».
Στον Γιώργο δεν είχε περάσει από το μυαλό να μην προχωρήσει στη διαδικασία. «Για τυπικούς λόγους, όταν με πήραν τηλέφωνο ρώτησα την Ελένη, τη γυναίκα μου. Εκείνη συγκινήθηκε, το θεώρησε πολύ σπάνιο, πολύ “ακριβό” αυτό που είχε συμβεί και προφανώς με παρότρυνε να προχωρήσω». Από εκείνη τη στιγμή και για τους επόμενους τρεις μήνες, όσο διήρκεσε η προετοιμασία, υπήρξαν και οι δύο ιδιαίτερα προσεκτικοί. Οι γιατροί τούς είχαν συστήσει να προφυλάσσονται ώστε να μην κολλήσουν COVID ή κάποιον άλλο ιό, κάτι που γι’ αυτούς ήταν αυτονόητο. «Μας καλούσαν για ποτό και καθόμασταν έξω στο δρόμο. Ενιωθα ευθύνη γι’ αυτόν τον άγνωστο άνθρωπο. Μια απερισκεψία και θα τίναζε στον αέρα όλη τη διαδικασία». Την ίδια τη ζωή του.
«Οταν με πήραν τηλέφωνο ρώτησα την Ελένη, τη γυναίκα μου. Συγκινήθηκε, το θεώρησε πολύ σπάνιο, πολύ “ακριβό” αυτό που είχε συμβεί και με παρότρυνε να προχωρήσω».
Τέσσερις ήμερες πριν από τη μεγάλη μέρα ξεκίνησε και η προετοιμασία του Γιώργου. Είχε επιλέξει η λήψη του μοσχεύματος να γίνει με τη συλλογή αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων από το αίμα του, τα οποία στη συνέχεια θα μεταμοσχευθούν τον ασθενή με ενδοφλέβια έγχυση σαν μετάγγιση αίματος. Είναι σήμερα η πιο διαδεδομένη μέθοδος (επιλέγεται στο 80% των περιπτώσεων). Παλιότερα, η συλλογή γινόταν στο χειρουργείο με ολική αναισθησία και παρακέντηση των οστών της λεκάνης και αναρρόφηση μυελού των οστών.
Προκειμένου να είναι αποτελεσματική η συλλογή από το αίμα, ο δότης χρειάζεται να λαμβάνει για τέσσερις ημέρες μια ουσία (αυξητικό αιμοποιητικά παράγοντα) με ένεση, η οποία θα κινητοποιήσει τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα από το μυελό στο αίμα. Πρόκειται για απολύτως ασφαλή διαδικασία με μόνη παρενέργεια ελαφρύ πονοκέφαλο και ήπιο πόνο στα οστά και τους μυς, ο οποίος υποχωρεί με κοινό παυσίπονο. «Ηταν πολύ απλή διαδικασία, για τέσσερις ημέρες πήγαινα και μου έκαναν αυτή την ένεση. Μου είχαν πει ότι ενδεχομένως να αισθανθώ λίγη αδιαθεσία γιατί ενεργοποιείται ο μυελός να παραγάγει κύτταρα. Και πράγματι έτσι έγινε, πόνεσα λίγο στα ισχία και στο στέρνο, εκεί όπου παράγεται ο μυελός».
Και ήρθε η ώρα της συλλογής. Ο Γιώργος πήγε στο νοσοκομείο που θα γινόταν η διαδικασία εντελώς άυπνος. «Δεν ξέρω γιατί, αλλά είχα άγχος. Ηθελα να πάνε όλα καλά. Αν ήξερα πόσο απλό θα ήταν, θα κοιμόμουν». Η διαδικασία είναι παρόμοια με τη δωρεά αιμοπεταλίων. Γίνεται σε ειδικό μηχάνημα με το οποίο «ψαρεύονται» από το αίμα τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα. Με λίγα λόγια, το αίμα αναρροφείται με συνεχόμενο τρόπο από το ένα χέρι (στην περίπτωση του Γιώργου από τη μηριαία αρτηρία, γιατί στο αριστερό χέρι η φλέβα του ήταν σπασμένη από τις πολλές αιμοδοσίες), φυγοκεντρείται ώστε να διαχωριστούν και να συγκεντρωθούν τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα σε έναν ασκό, ενώ τα υπόλοιπα κύτταρα του αίματος επιστρέφονται διαρκώς πίσω στον δότη από το άλλο χέρι. Η διαδικασία αυτή διαρκεί περίπου 2-4 ώρες.
Ο κ. Οικονομόπουλος πήγε σπίτι του, αλλά ο ασκός με τα 150-200 ml αίματος ταξίδεψε προς τη χώρα όπου νοσηλεύεται ο ασθενής. Μετά τη μεταμόσχευση, στις φλέβες του θα ρέει το αίμα του Γιώργου. Αν όλα πάνε καλά και αν το επιθυμούν και οι δύο πλευρές, ύστερα από δύο χρόνια μπορούν να επικοινωνήσουν και να γνωριστούν.
• Κέντρα μεταμόσχευσης μυελού των οστών λειτουργούν στα νοσοκομεία Παπανικολάου (Θεσσαλονίκη), Ευαγγελισμός, Αττικό, Παίδων «Αγία Σοφία» και Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ρίου. Για να εγγραφείς ως εθελοντής δότης αιμοποιητικών κυττάρων/μυελού των οστών στο Εθνικό και Παγκόσμιο Αρχείο μυελού των οστών αρκεί να είσαι 18-45 ετών και υγιής.
