Οι επιστήμονες εξηγούν πώς οι τροφές επηρεάζουν τη διάθεση και τις μεταξύ μας σχέσεις. Ποιες τροφές προκαλούν πονοκέφαλο και γιατί ο έρωτας περνάει τελικά από το στομάχι;
Ο άνθρωπος είναι αυτό που τρώει τελικά
Αυτή η κοινοτoπία που είπε πριν από κάποιους αιώνες ο Γερμανός φιλόσοφος-ανθρωπολόγος Ludwig Feuerbach είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Οι επιλογές της καθημερινής μας διατροφής διαμορφώνουν τη «νοητική ευεξία», δηλαδή την ενέργεια, τη συγκέντρωση, τη μάθηση, τη διάθεση, ακόμα και τη γήρανση. «Πλήθος στοιχείων αποδεικνύουν ότι μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά, με χαμηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και ζωικά λιπαρά, είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας υγιή και να μειώσουμε ή τουλάχιστον να επιβραδύνουμε τη γνωστική εξασθένηση που σχετίζεται με την ηλικία. Αποφύγετε όσο το δυνατόν περισσότερο τα συσκευασμένα και υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα, καθώς μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία του εγκεφάλου», αναφέρει ο Dr. Domenico Pratico, MD, FCPP, στην επιστημονική του ανάλυση σχετικά με τους «6 Πυλώνες της υγείας του εγκεφάλου», όπου ο ένας από αυτούς είναι η διατροφή.
Η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη της ηρεμίας
Η σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που βρίσκεται στον εγκέφαλο και ρυθμίζει τη διάθεσή μας. Παλαιότερα έλεγαν πως είναι «η ορμόνη της ευτυχίας», ενώ συχνά χαρακτηρίζεται ως η φυσικοχημική ουσία του σώματος που μας κάνει να αισθανόμαστε καλά. Όταν η σεροτονίνη βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα, αισθανόμαστε πιο συγκεντρωμένοι, συναισθηματικά σταθεροί, πιο ευτυχισμένοι και πιο ήρεμοι. «Η σεροτονίνη δρα και αγγειοδιασταλτικά. Προκαλεί το αίσθημα της ηρεμίας και της ευφορίας, ενώ τα χαμηλά επίπεδά της στον οργανισμό μας σχετίζονται με κατάθλιψη», εξηγεί ο κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Παναγιώτης Ζήσης. Από την άλλη, η ντοπαμίνη είναι περισσότερο γνωστή για τον ρόλο της στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου και ρυθμίζει επίσης τη διάθεση. Όταν τρώμε κάτι που ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται ως ευεργετικό, απελευθερώνεται ντοπαμίνη που μας δίνει ένα αίσθημα ευχαρίστησης και ικανοποίησης. Αυτή η απελευθέρωση ενισχύει τη συμπεριφορά, καθιστώντας πιο πιθανό να επαναλάβουμε την κατανάλωση τροφών που μας ευχαρίστησαν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ντοπαμίνη αναφέρεται συχνά ως ο νευροδιαβιβαστής «ευεξίας» και απελευθερώνεται όταν βιώνουμε κάτι ευχάριστο, όπως είναι η κατανάλωση ενός νόστιμου γεύματος.
Περνάει ο έρωτας από το στομάχι;
Αν η διάθεση επηρεάζει τη σχέση δύο ανθρώπων, τότε το μικροβίωμα του εντέρου θα μπορούσε έμμεσα να επηρεάσει και τον τρόπο που βιώνουμε τον έρωτα, προάγοντας θετικά συναισθήματα και ενισχύοντας την απόλαυση κοινών γευμάτων. Κατά τη διάρκεια του φαγητού, σιωπηλά, δρουν χημικές αντιδράσεις που επηρεάζουν την ψυχολογία μας. Οπως αναφέρεται και στο βιβλίο «The Psychobiotic Revolution» του Scott C. Anderson: «Οι τρισεκατομμύρια μικροοργανισμοί που ζουν στο πεπτικό μας σύστημα μπορούν στην πραγματικότητα να κυριεύσουν το μυαλό μας, να ελέγξουν τις προτιμήσεις και να μας αλλάξουν τη διάθεση». Ο κορυφαίος βιοεπιστήμονας Νίκος Κυρπίδης αναφέρει στο Cantina πως «έχει βρεθεί ότι το μικροβίωμα βοηθά στη ρύθμιση του άξονα υποθάλαμου – υπόφυσης – επινεφριδίων, κρατώντας τις αντιδράσεις στο στρες υπό έλεγχο. Έτσι, ένα μη ισορροπημένο μικροβίωμα μπορεί να ενεργοποιήσει υπερβολικά αυτόν τον άξονα, αυξάνοντας τα επίπεδα κορτιζόλης, που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη διάθεση».
Η ομίχλη εγκεφάλου (Brain Fog) χαρακτηρίζεται από πνευματική σύγχυση, λήθη, έλλειψη συγκέντρωσης και πνευματικής διαύγειας. Συμπτώματα που μπορούν να προκληθούν από την υπερκόπωση, την έλλειψη ύπνου, το άγχος και τη διατροφή. Όπως αναφέρει στο Cantina ο κλινικός ψυχοθεραπευτής BSc (Hons), MSc, MBACP Reg, MBPsS Στέλιος Κιοσσές: «Ορισμένες τροφές, όπως για παράδειγμα τα επεξεργασμένα τρόφιμα που είναι πλούσια σε ζάχαρη και κορεσμένα λιπαρά, μπορούν να συμβάλουν σε αυτό που ονομάζουμε “Brain Fog”, καθώς προκαλούν φλεγμονή και μεταβολικές διαταραχές στον εγκέφαλο. Αντίθετα, τρόφιμα όπως είναι τα λιπαρά ψάρια, τα καρύδια και τα φρούτα πλούσια σε αντιοξειδωτικά μπορούν να ενισχύσουν την πνευματική διαύγεια.
Γιατί αναζητάμε ζάχαρη ή αλκοόλ όταν νιώθουμε ευάλωτοι
«Αυτές οι επιθυμίες συνδέονται με την ανάγκη του εγκεφάλου για στιγμιαία απόλαυση και ανακούφιση από το άγχος. Η ζάχαρη και η σοκολάτα, για παράδειγμα, αυξάνουν την παραγωγή σεροτονίνης και ενδορφινών, προσφέροντας προσωρινή ευφορία, ενώ το αλκοόλ δρα ως κατασταλτικό, μειώνοντας το αίσθημα έντασης», διευκρινίζει ο κ. Κιοσσές.
Γιατί η ζάχαρη προκαλεί πονοκέφαλο;
«Όταν καταναλώνει κάποιος ζάχαρη τότε αυτή διασπάται σε γλυκόζη και φρουκτόζη (η οποία στο ήπαρ μετατρέπεται και αυτή σε γλυκόζη). Τα αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα διεγείρουν την αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης, η οποία βοηθά τη γλυκόζη να μπει μέσα στα κύτταρα. Όσο πιο απότομα απορροφηθεί η γλυκόζη, τόσο πιο απότομα θα εκκριθεί ινσουλίνη και στη συνέχεια, εξίσου απότομα, θα πέσει η γλυκόζη του αίματος. Όταν λοιπόν αυτές οι μεταβολές γλυκόζης και ινσουλίνης γίνονται απότομα και πολύ γρήγορα, τότε συνήθως μπορεί να προκληθούν πονοκέφαλοι. Επιπλέον, όταν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα πέφτουν, το σώμα μπορεί να απελευθερώσει ορμόνες του στρες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη. Αυτές οι ορμόνες μπορούν να προκαλέσουν συστολή των αιμοφόρων αγγείων του εγκεφάλου μας, κάτι που είναι επίσης μια κοινή αιτία πονοκεφάλων», εξηγεί ο κ. Παναγιώτης Ζήσης.
Και ο καφές έχει τα όριά του
Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας καφεΐνης, πάνω από 400 mg την ημέρα, που ισοδυναμεί περίπου με 4 φλιτζάνια του καφέ, μπορεί να προκαλέσει διάφορες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως εκνευρισμό, άγχος και πονοκεφάλους. Άλλες πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνουν αϋπνία, ταχυκαρδία, γαστρεντερικά προβλήματα και αυξημένη αρτηριακή πίεση. Κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά με την καφεΐνη, επομένως μερικοί μπορεί να εμφανίσουν αυτά τα συμπτώματα ακόμη και με κατανάλωση μικρότερης ποσότητας, επισημαίνει ο κ. Παναγιώτης Ζήσης.
Ναι, η καρμπονάρα προκαλεί υπνηλία
Τα πληθωρικά φαγητά που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, λιπαρά και πρωτεΐνες συχνά μας προκαλούν υπνηλία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της καρμπονάρα και η επιστήμη μπορεί να το εξηγήσει. Τα ζυμαρικά αυξάνουν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα, προκαλώντας μία αρχική ενεργειακή ώθηση που ακολουθείται από πτώση, οδηγώντας σε κόπωση. Επιπλέον, τα λιπαρά συστατικά, όπως το τυρί και το μπέικον, απαιτούν περισσότερη ενέργεια για την πέψη, κάτι που εντείνει το αίσθημα της κόπωσης. Το τυρί και το αυγό περιέχουν τρυπτοφάνη, ένα αμινοξύ που προάγει την παραγωγή σεροτονίνης και μεταλονίνης, οι οποίες συμβάλλουν στη χαλάρωση και τον ύπνο. Για τους ίδιους λόγους μπορούν να προκαλέσουν υπνηλία και φαγητά όπως η πίτσα, το ριζότο, ο πουρές πατάτας με κρέας καθώς και τα τηγανητά, όπως πχ. κοτόπουλο παναρισμένο με πατάτες τηγανητές.
