Παρότι όλο και περισσότερα ανύπαντρα ζευγάρια επιλέγουν να συγκατοικήσουν χωρίς να έχουν ως άμεσο ή μελλοντικό στόχο το γάμο ή τη σύμβαση συμβίωσης, η διαχείριση των περιουσιακών τους στοιχείων και των οικονομικών τους παραμένει σε πολλές χώρες της Ε.Ε. απροστάτευτη σε νομοθετικό επίπεδο. Σύμφωνα με σχετική έρευνα του Εurofound, μέχρι το 2017 η συμβίωση ανύπαντρων ζευγαριών ήταν συχνότατη στη Γαλλία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία, ενώ η Λιθουανία, η Κροατία, η Μάλτα, καθώς και η Ελλάδα συγκαταλέγονταν στις χώρες με το χαμηλότερο ποσοστό τέτοιου είδους συμβίωσης.
Ωστόσο, ακόμη και εάν η συγκατοίκηση αποτελεί προθάλαμος για το γάμο, είναι απαραίτητο να τεθούν εξαρχής ορισμένοι κανόνες ως προς το διαμοιρασμό των οικονομικών υποχρεώσεων. Μιλώντας στο MR, ο Frederick Hertz, δικηγόρος και συγγραφέας του βιβλίου «Living Together: A Legal Guide for Unmarried Couples», εξηγεί ότι ορισμένα οικονομικής φύσεως ζητήματα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής κατά τη διάρκεια της συμβίωσης.
Ποιο είναι το πρώτο θέμα που οφείλουν να συζητούν τα ζευγάρια ως προς τη διαχείριση των οικονομικών τους προτού συγκατοικήσουν;
Οφείλουν να ξεκινήσουν μιλώντας ειλικρινά για την οικονομική τους κατάσταση: ποιο είναι το εισόδημά τους, τα έξοδά τους, οι αποταμιεύσεις τους, ακόμη και εάν πρόκειται για μία δυσάρεστη κατάσταση. Δεύτερον, πρέπει να συζητήσουν πώς διαχειρίζονται τα οικονομικά τους. Αποταμιεύουν ή ξοδεύουν; Συνηθίζουν να υπερχρεώνουν τις πιστωτικές του κάρτες; Μπορούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους; Δίνουν προσοχή στις οικονομικές τους υποχρεώσεις ή όχι; Και τέλος, οφείλουν να σκεφτούν εάν θέλουν να μοιραστούν τα περιουσιακά τους στοιχεία και τα έξοδά τους ή όχι, ή εν μέρει. Τα ανύπαντρα ζευγάρια διαθέτουν μεγάλο περιθώριο ελαστικότητας ως προς τον τρόπο διαχείρισης αυτών των ζητημάτων και τα περισσότερα δεν είναι προετοιμασμένα να αντιμετωπίσουν κάτι διαφορετικό από τις προσδοκίες τους. Τέτοιες συζητήσεις έχουν θεμελιώδη σημασία – καθώς μέχρι να τεθούν ανοιχτά στο τραπέζι, δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία σε κανένα επίπεδο.
Το πιο φλέγον ζήτημα είναι ο καθορισμός των κοινών εξόδων και ποιός θα συμβάλλει σε αυτά. Έπειτα, ένα ακόμη μεγάλο θέμα είναι το αν θα συμβάλλουν και οι δύο κατά ίσα μέρη ή άνισα, ιδίως εάν ο ένας από τους δύο έχει υψηλότερες αποδοχές ή μεγαλύτερη οικονομική άνεση. Το τρίτο καίριο ζήτημα είναι εάν οι αποταμιεύσεις θα βρίσκονται σε κοινό λογαριασμό στο μέλλον.
Ποιες είναι οι βασικές αρχές που θα έπρεπε να ακολουθούν τα ζευγάρια ως προς τη διαχείριση των οικονομικών τους;
Προτρέπω τους πελάτες μου να χρησιμοποιούν ένα μικτό σύστημα, με ορισμένα έξοδα από κοινού (με ίση ή άνιση συμβολή, ανάλογα με την περίσταση) και άλλα έξοδα ξεχωριστά. Συνήθως, τα έξοδα σπιτιού, φαγητού, αυτοκινήτων, κοινών ταξιδιών και καθημερινών υποχρεώσεων είναι μοιρασμένα – είτε στη μέση είτε ανάλογα με τις αποδοχές. Τα προσωπικά έξοδα, όπως τα ρούχα, τα δώρα, ταξίδια που γίνονται με άλλους ή προσωπική φροντίδα καταβάλλονται ξεχωριστά, από διαφορετικά εισοδήματα και αποταμιεύσεις. Είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό να αποτυπώνεται η πραγματικότητα και «στα χαρτιά». Εάν και οι δύο συνεισφέρουν για την αγορά ενός σπιτιού, τότε θα πρέπει και οι δύο να είναι στο συμβόλαιο. Εάν μόνον ένα άτομο πληρώνει για το αυτοκίνητό του, τότε θα πρέπει να βρίσκεται μόνον στο όνομά του. Εάν ο ένας δανείζει τον άλλο (αντί κάποιου δώρου), θα πρέπει να καταγραφεί σαν δάνειο. Και εάν κάποιος από τους δύο υποσχεθεί ρητά ότι θα στηρίζει οικονομικά τον άλλο, ή ότι θα πληρώνει τους λογαριασμούς του, τότε θα πρέπει επίσης να υπάρξει γραπτή συμφωνία.
Ποιά είναι τα συχνότερα οικονομικά προβλήματα κατά την συμβίωση;
Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η διαχείριση διαφορετικού ύψους απολαβών ή/και περιουσιακών στοιχείων: είναι κοινά ή όχι; Και εφόσον οι απολαβές είναι διαφορετικού ύψους, τότε προκύπτει το μέγεθος της συμβολής στα έξοδα. Θα ζειτε σε ένα «μοιρασμένο νοικοκυριό», όπου όλα είναι κοινά (όπως συμβαίνει στα περισσότερα παντρεμένα ζευγάρια), ή θα ζείτε σε νοικοκυριό «ξεχωριστών συντρόφων», όπου ο καθένας είναι υπεύθυνος για τα χρέη του και για τις υποχρεώσεις του; Συχνά, η απάντηση εξαρτάται από το λόγο, για τον οποίο οι αποδοχές είναι άνισες. Μήπως ένας από τους δύο φροντίζει τα παιδιά ή άλλα μέλη της οικογένειας; Μήπως ένας από τους δύο είναι καλλιτέχνης ή συγγραφέας, ενώ ο άλλος δουλεύει σε μία μεγάλη επιχείρηση;
Το άλλο πρόβλημα, είναι η προσέγγιση αυτών των ζητημάτων. Μερικές φορές, ο ένας μπορεί με μεγάλη άνεση να συζητά για τα χρήματα και αντιλαμβάνεται καλά την έννοια της διαχείρισης, ενώ ο άλλος ντρέπεται ή αποφεύγει να μοιραστεί σχετικές λεπτομέρειες. Ίσως κάποιος αποφεύγει να αποκαλύψει θετικές πτυχές (όπως κληρονομιές) ή αρνητικές πτυχές (όπως παλαιότερες χρεοκοπίες). Επίσης, όλοι κάνουμε σκέψεις σχετικά με τα χρήματα και την αγάπη – ίσως προσδοκούμε ότι ο σύντροφός μας θα μας σώσει από τη δυσχερή οικονομική μας κατάσταση, αλλά φοβόμαστε να εκφράσουμε αυτή την επιθυμία. Κάποια ζευγάρια θεωρούν ότι δεν οφείλουν να συζητούν τέτοια θέματα, ελπίζοντας ότι η αγάπη και η στοργή θα λύσουν κάθε διαφορά.
Πώς θα έπρεπε να μοιράζουν τα ζευγάρια τις κοινές οικονομικές τους υποχρεώσεις εάν έχουν διαφορετικές απολαβές;
Είμαι υπέρ του μερικού διαμοιρασμού και της αύξησης των κοινών υποχρεώσεων με το πέρασμα του χρόνου. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να δείξει κανείς την αγάπη και το ενδιαφέρον για το σύντροφό του, χωρίς να χάνει την ανεξαρτησία του. Επίσης, είναι σημανικό να υπάρξει διαχωρισμός μεταξύ των αναγκαίων, που θα πρέπει να είναι κοινά, και όσων αποτελούν πολυτέλειες, για τις οποίες μόνον αυτός με τις υψηλότερες αποδοχές έχει την οικονομική δυνατότητα. Με αυτή την προσέγγιση, θα ξεκινούσα από την κατανομή των συμφωνημένων αναγκών σε αναλογία με τις απολαβές. Επίσης, σε γενικές γραμμές αυτός με τον υψηλότερο μισθό να καταβάλλει ένα ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό για τις πολυτέλειες. Κατ’αυτόν τον τρόπο, ο σύντροφος με τον υψηλότερο μισθό πληρώνει περισσότερο, αλλά και ο άλλος συμβάλλει.
Αλλιώς, τα ζευγάρια μπορούν να συμβάλλουν κατά ίσα μέρη στα απολύτως αναγκαία και αυτός με τις υψηλότερες απολαβές να πληρώνει για τα «έξτρα». Πιστέυω επίσης πως και οι δύο πρέπει να έχουν λόγο στη διαχείριση των οικονομικών.
* Ο Frederick Hertz είναι δικηγόρος και διαμεσολαβητής στην Oakland των ΗΠΑ με μεγάλη εμπειρία στις διαφορές ακινήτων, στις λύσεις γάμων, συμφώνων συμβίωσης και σε ζητήματα οικονομικής και περιουσιακής φύσης όσον αφορά ομοφυλόφιλα και ετεροφυλόφιλα ζευγάρια. Είναι συγγραφέας των βιβλίων Legal Affairs: Essential Advice for Same- Sex Couples, Legal Affairs: Essential Advice for Same- Sex Couples, Legal Guide for Lesbian and Gay Couples και Making it Legal: A Guide to Same-sex Marriage, Domestic Partnerships & Civil Unions.
