Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που δικαιώνει πανηγυρικά τον δημοσιογράφο Στρατή Μπαλάσκα για τη δημόσια απόδοση του πολιτικού χαρακτηρισμού «νεοναζί» σε οπαδό του ναζισμού, είναι εξαιρετικά σημαντική και δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη περίπτωση. Αφορά την ίδια την ελευθερία του Τύπου και βάζει ταφόπλακα στην προσπάθεια των ναζιστών να εκφοβίσουν, υπό την απειλή μηνύσεων, όσους αποκαλύπτουν την αλήθεια γι’ αυτούς.
Πήγε να το κάνει με περίσσιο θράσος ακόμα και ο ίδιος ο Κασιδιάρης μετά τον χωρισμό του με τον Μιχαλολιάκο και λίγο πριν από τον επιθανάτιο ρόγχο της Χρυσής Αυγής ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων.
Ο, καταδικασμένος σήμερα, πρώην υπαρχηγός της ναζιστικής οργάνωσης προσπάθησε να απειλήσει ότι θα προσφεύγει στα δικαστήρια μόλις κάποιος τον συνδέσει με τον ναζισμό, λες και δεν είναι πια πασίγνωστα όλα τα πειστήρια για τη σύνδεση αυτή, με πρώτα τη σβάστικα στο ίδιο του το μπράτσο και τις πόζες του με τη σημαία της Βέρμαχτ.
Για τη δικαίωση του Στρ. Μπαλάσκα ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου έχει γράψει ο Γιώργος Παγούδης («Εφ.Συν.», 06.11.2020, «Δικαιώθηκε για τον χαρακτηρισμό “νεοναζί” σε γυμνασιάρχη»). Σήμερα παρουσιάζουμε το σκεπτικό της απόφασης αυτής που αποτελεί ασφαλώς επιτυχία τόσο για τον ίδιο το δημοσιογράφο όσο και για τον συνήγορό του Θόδωρο Θεοδωρόπουλο. Κι έχει και μια ξεχωριστή επικαιρότητα μετά τη φετινή επέτειο της 17ης Νοεμβρίου, καθώς η αφορμή για την υπόθεση αυτή ήταν μια ανάρτηση που αναπαρήγε τη γνωστή προπαγάνδα των χουντικών κατά του Πολυτεχνείου.
Την ανάρτηση, με τον προκλητικό τίτλο «Το απόλυτο ψεύδος είναι ένα: Αυτό του Πολυτεχνείου του 1973», δημοσίευσε στο προσωπικό του ιστολόγιο ο Βασίλειος Μακρυπούλιας, διευθυντής Γυμνασίου στη Μυτιλήνη και μάλιστα στις 16 Νοεμβρίου 2013, τις ημέρες δηλαδή της σχολικής γιορτής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον παιδαγωγικό του ρόλο. Τότε ο Στρ. Μπαλάσκας έγραψε, μεταξύ άλλων, στην εφημερίδα «Εμπρός» της Λέσβου ότι επανέρχεται «ο γνωστός δεδηλωμένος νεοναζί γυμνασιάρχης του 6ου Γυμνασίου Μυτιλήνης Βασίλης Μακρυπούλιας, ο θεωρητικός του μορφώματος της Χρυσής Αυγής στη Λέσβο».
Την αιτιολόγηση των πολιτικών αυτών χαρακτηρισμών έχει προσφέρει ο ίδιος ο γυμνασιάρχης, μέσα από τα προσωπικά του ιστολόγια, τις εθνικοσοσιαλιστικού περιεχομένου αναρτήσεις, τις αναφορές υπέρ της Χρυσής Αυγής, την εικονογράφηση των αναρτήσεων αυτών με την κυκλική σβάστικα, το σύμβολο και το μότο των SS, και βέβαια μέσα από την έγγραφη δήλωσή του ότι «είναι τιμή το να αποκαλούμαστε Εθνικοσοσιαλιστές». Ολα αυτά τα έχουμε παρουσιάσει αναλυτικά (βλ. «Εφ.Συν.», 12.06.2017, «Αρειος Πάγος: Ε, όχι και νεοναζί… οι οπαδοί του εθνικοσοσιαλισμού»).
«Πιο ευπρεπείς φράσεις»
Παρ’ όλα αυτά, το Τριμελές Εφετείο Βορείου Αιγαίου θεώρησε «εξυβριστικούς» τους χαρακτηρισμούς του δημοσιογράφου και τον καταδίκασε, μειώνοντας την πρωτόδικη ποινή από έξι σε τρεις μήνες, υποστηρίζοντας ότι «ο κατηγορούμενος θα μπορούσε να διαλάβει στο άρθρο του φράσεις πιο ευπρεπείς». Λες και ο όρος «εθνικοσοσιαλισμός» δεν είναι απλώς η ελληνική μετάφραση του διεθνούς όρου «ναζισμός» και λες και συνιστά ηπιότερο χαρακτηρισμό από τον δεύτερο.
Μάλιστα, το σκεπτικό του Εφετείου υιοθέτησε και ο Αρειος Πάγος, απορρίπτοντας την αίτηση αναίρεσης της καταδικαστικής απόφασης, ενώ πρόσθεσε ότι δεν απαιτείται κιόλας για την πληρότητα της αιτιολογίας της απόφασης να παρατίθενται και ποιες ακριβώς φράσεις μπορούσε ο δημοσιογράφος να αναφέρει.
Κι έρχεται τώρα το Eυρωπαϊκό Δικαστήριο και θυμίζει παλιότερες υποθέσεις που έχει χειριστεί, τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι «όροι όπως “νεοφασίστας” και “ναζί” δεν δικαιολογούν αυτόματα μια καταδίκη για δυσφήμιση λόγω του ιδιαίτερου στίγματος που τους συνοδεύει».
Οτι γενικά προσβλητικές εκφράσεις, όπως «φασίστας», μπορεί να θεωρούνται αποδεκτή κριτική σε ορισμένες περιπτώσεις. Και ότι σε υπόθεση (Gavrilovici v. Moldova, no. 25464/05, 15.12.2009) το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο «διαπίστωσε παραβίαση του Αρθρου 10 (σ.σ. ελευθερία της έκφρασης) μετά την καταδίκη του αιτούντος για φερόμενη χρήση της λέξης “φασίστας” κατά δημόσιου υπαλλήλου».
Οσον αφορά την ίδια την υπόθεση Μπαλάσκα κατά Ελλάδας, επισημαίνει πως «παρότι τα εγχώρια δικαστήρια σωστά χαρακτήρισαν τους όρους, που χρησιμοποιήθηκαν από τον αιτούντα, ως αξιολογικές κρίσεις», τελικά «απέτυχαν να εκτιμήσουν εάν αυτές οι αξιολογικές κρίσεις υποστηρίχθηκαν από τα πραγματικά περιστατικά, με βάση τα άρθρα που είχε δημοσιεύσει προηγουμένως ο B(ασίλειος) M(ακρυπούλιας) και τους γνωστοποίησε ο αιτών».
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο «δέχεται ότι η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε από τον αιτούντα θα μπορούσε να θεωρηθεί ερεθιστική και ότι το άρθρο ήταν καυστικό, περιλαμβάνοντας μάλλον αυστηρή κριτική. Ωστόσο σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης και τα συμπεράσματα των εγχώριων δικαστηρίων, δεν βλέπει εμφανή προσβλητική γλώσσα».
Σημειώνει ακόμα πως σε ό,τι αφορά την παρούσα υπόθεση, η οποία είναι «ένα κλασικό παράδειγμα κριτικής σε ένα πρόσωπο γνωστό στην τοπική κοινωνία, στο πλαίσιο μιας συζήτησης για ένα θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος, δεν παρουσιάστηκε καμία αιτιολόγηση για την επιβολή ποινής φυλάκισης. Μια τέτοια κύρωση, από τη φύση της, θα έχει αναπόφευκτα ανασταλτική επίδραση στη δημόσια συζήτηση».
Καταληκτικά, το Δικαστήριο θεωρεί πως «τα εγχώρια δικαστήρια περιορίστηκαν στη διαπίστωση ότι οι επίμαχες δηλώσεις ήταν αξιολογικές κρίσεις και ότι αμαύρωσαν την υπόληψη του Β(ασίλειου) Μ(ακρυπούλια). Απέτυχαν ωστόσο να κάνουν μια εκτίμηση σύμφωνα με τα κριτήρια της νομολογίας του Δικαστηρίου.
Ειδικότερα δεν έλαβαν υπόψη στην εκτίμησή τους: Το καθήκον του αιτούντος, ως δημοσιογράφου, να μεταδώσει πληροφορίες για ένα θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος και τη συνεισφορά του άρθρου του σε μια τέτοια συζήτηση. Τη θέση του Β(ασίλειου) Μ(ακρυπούλια) ως δημοσίου υπαλλήλου, περιβεβλημένου με δημόσιες λειτουργίες, που είχε νωρίτερα εκφράσει τις θέσεις του για πολιτικά ζητήματα.
Τα πραγματικά περιστατικά
Την παρουσία ή απουσία καλής πίστης από τον αιτούντα και κατά πόσον οι αξιολογικές κρίσεις του υποστηρίζονταν από σαφή πραγματικά περιστατικά. Και το περιεχόμενο και τη μορφή του άρθρου. Παραλείποντας κάθε ανάλυση αυτών των στοιχείων, τα εγχώρια δικαστήρια απέτυχαν να λάβουν υπόψη το ουσιώδες λειτούργημα που επιτελεί ο Τύπος σε μια δημοκρατική κοινωνία».
Μάλιστα το ΕΔΔΑ σημειώνει ότι «έχει ήδη διαπιστώσει παραβίαση του Αρθρου 10 της Σύμβασης σε αρκετές υποθέσεις κατά της Ελλάδας, λόγω της αποτυχίας των εγχώριων δικαστηρίων να συμμορφωθούν με τη νομολογία του σχετικά με την ελευθερία της έκφρασης, όταν αυτή σταθμίζεται με την προστασία της υπόληψης ενός ατόμου». Και καταλήγει ότι «η παρέμβαση στο δικαίωμα του αιτούντος στην ελευθερία της έκφρασης, δεν ήταν “απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία”» και άρα υπήρξε παραβίαση του Αρθρου 10 της Σύμβασης.
«Νίκη του μαχόμενου Τύπου»
«Η υπόθεση αυτή και η απόφαση του ΕΔΔΑ είναι μια νίκη της μαχόμενης και ερευνητικής δημοσιογραφίας και αποτελεί ισχυρή πίεση για να λειτουργήσει επιτέλους η ελληνική Δικαιοσύνη σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομολογία, κάτι το οποίο σαφέστατα αναφέρεται ως μομφή του ΕΔΔΑ προς την Ελλάδα», δηλώνει στην «Εφ.Συν.» ο Στρ. Μπαλάσκας
