Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της χώρας, καθώς χαρακτηρίζεται από μείωση του πληθυσμού, γήρανση και χαμηλή γονιμότητα.
Σήμερα ζουν στην Ελλάδα λίγο πάνω από 10 εκατομμύρια άνθρωποι. Συγκεκριμένα, ο μόνιμος πληθυσμός, σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), εκτιμάται σε 10.413.982 άτομα την 1η Ιανουαρίου 2023 (5.090.591 άνδρες και 5.323.391 γυναίκες), μειωμένος κατά 0,5% σε σχέση με το 2022 (10.461.627).
Σύμφωνα με τις πρόσφατες προβολές των Ηνωμένων Εθνών (2024) και της Eurostat (EUROPOP-2023) για την περίοδο 2025-2050, διαπιστώνεται μια σύγκλιση στην εκτίμηση ότι το αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων στην Ελλάδα είναι μη αναστρέψιμο.
Ο πληθυσμός της Ελλάδας έφτασε στο μάξιμουμ το 2011, με 11,1 εκατομμύρια κατοίκους. Έπειτα, άρχισε να μειώνεται και σήμερα ζουν στην Ελλάδα λίγο πάνω από 10 εκατομμύρια άνθρωποι (βάσει των στοιχείων του 2023).
Η χώρα μας, επί του παρόντος, «μετράει» το 23% του πληθυσμού της σε ηλικίες άνω των 65 ετών και εντάσσεται στις πλέον γερασμένες της ΕΕ. Τις επόμενες δεκαετίες αυτή η τάση όχι μόνο δεν θα υποχωρήσει αλλά θα ενταθεί. Μέχρι το 2050, ο πληθυσμός των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, θα αποτελεί τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού (35%).
Αν ανατρέξουμε στα επίσημα διαθέσιμα στατιστικά, της τελευταίας τριετίας (2022-2024), το αρνητικό ισοζύγιο κατά μέσο όρο, ανά έτος, φτάνει σχεδόν τις 60.000, μια πόλη, πληθυσμιακά, όσο περίπου η Καβάλα. Το 2022 και 2023 η διαφορά γεννήσεων-θανάτων ήταν ιδιαίτερα έντονη, με απώλειες 54.000-64.000 ετησίως, εν μέρει λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της επίδρασης της πανδημίας COVID-19.
Στο μεταξύ, ο δείκτης γονιμότητας (1,3 παιδιά ανά γυναίκα) παραμένει πολύ κάτω από το όριο αναπλήρωσης (2,1), οδηγώντας σε σταθερά χαμηλό αριθμό γεννήσεων (κάτω από 77.000 το 2023, ο χαμηλότερος σε σχεδόν έναν αιώνα).
Ανησυχητικό είναι το γεγονός πως η φυσική μείωση είναι πιο έντονη σε αγροτικές και ορεινές περιοχές (π.χ. Ήπειρος, Δυτική Μακεδονία), όπου ο πληθυσμός είναι πιο ηλικιωμένος και οι γεννήσεις ελάχιστες, οδηγώντας σε συρρίκνωση τον πληθυσμό και μαρασμό της περιφέρειας. Στα αστικά κέντρα όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη παρουσιάζουν μικρότερη φυσική μείωση λόγω νεότερου πληθυσμού.
Οι επιπτώσεις του δημογραφικού
Υπό την υπόθεση μηδενικών μεταναστευτικών ροών, ο συνολικός πληθυσμός της χώρας αναμένεται να μειωθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια.
Το δημογραφικό αυτό πλαίσιο αναμένεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία της χώρας. Η μείωση του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας μπορεί να οδηγήσει σε συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και ενδεχομένως σε χαμηλότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και σημαντικά προβλήματα στη χρηματοδότηση του κράτους πρόνοιας, της υγείας, της παιδείας και της εθνικής άμυνας.
Δυστυχώς, σύμφωνα με όλες τους δείκτες και χωρίς μέτρα ενίσχυσης της γονιμότητας (π.χ. επιδόματα, υποδομές υγείας), η φυσική μείωση θα παραμείνει βασικός παράγοντας δημογραφικής συρρίκνωσης για τη χώρα.
