Το ημερολόγιο έδειχνε Δεκέμβριο του 1984. Η υπερ-μπάντα διάσημων μουσικών, κυρίως από τη Βρετανία και την Ιρλανδία, Band Aid ερμήνευσε το τραγούδι Do They Know It’s Christmas? με στόχο να συγκεντρώσει χρήματα κατά του λιμού στην Αιθιοπία.
Η απήχηση του φιλανθρωπικού single ήταν τόσο μεγάλη παγκοσμίως, που, για χρόνια ο κόσμος έστελνε στην πρωτεύουσα της Αιθιοπίας Αντίς Αμπέμπα βοήθεια, μπισκότα, γλυκά και κέικ ακόμα και χρυσό. Η επιτυχία του τραγουδιού εκείνη την εποχή ήταν τεράστια, καθώς αμφισβήτησε ακόμα και την προπαγάνδα της τότε στρατιωτικής δικτατορίας, ότι ο κόσμος δεν ενδιαφερόταν για τα προβλήματα της Αφρικής.
«Εκείνη την εποχή ήταν πραγματικά θετικό», λέει ο αιθιοπικής καταγωγής Yared Markos, ο οποίος διατηρεί καταστήματα εστίασης στο Λονδίνο. «Ήταν μια από τις καλύτερες στιγμές της ζωής μου, σκεπτόμενος ότι πολλοί διάσημοι άνθρωποι – ο Michael Jackson [που τραγούδησε στο We Are the World, αντίστοιχης φιλοσοφίας ένα χρόνο αργότερα], ο George Michael, ο Bob Geldof – τραγουδούν για εμάς. Ένιωσα ότι ο κόσμος ενώθηκε και βοήθησε στον εκσυγχρονισμό της χώρας», εξομολογείται.
Η επίγευση, ωστόσο, της όλης προσπάθειας, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από τους ντόπιους ως γλυκόπικρη.
«Όλοι ήταν χαρούμενοι, αλλά έγινε ενοχλητικό» – Η άλλη όψη
Σαράντα χρόνια μετά, οι αναμνήσεις του Yared Markos από την πείνα στην αγροτική Αιθιοπία είναι ζωντανές. Ως πρώιμη προειδοποίηση για την κλιματική κρίση, ο 48χρονος Yared ανέφερε ότι είδε ανθρώπους να περιορίζονται στο να τρώνε χόρτα ή να πεθαίνουν από την πείνα μαζί με τα ζώα τους, αντί να σπάσουν τα ταμπού που υπήρχαν, σε ορισμένες περιοχές και πλαίσια, για τη θανάτωση των αγελάδων.
Θυμάται επίσης την επίδραση του Band Aid, του φιλανθρωπικού single και την «ενόχληση» που ένιωσε, παρά το καλό που πιστεύει ότι έκανε ο έρανος, ότι ένα έθνος που γνώρισε ταχεία οικονομική ανάπτυξη μετά τον λιμό, ένα λίκνο του πολιτισμού, οριζόταν από τα προβλήματά του. «Όλοι ήταν χαρούμενοι. Αλλά έγινε ενοχλητικό, πέντε ή δέκα χρόνια αργότερα. Οι ειδήσεις το έδειχναν συνέχεια και οι άνθρωποι έρχονταν σε δύσκολη θέση», σχολιάζει στον Guardian.
Ο καλλιτέχνης Afrobeats Fuse ODG δήλωσε επίσης ότι οι αρνητικές αντιλήψεις που δημιούργησε το τραγούδι έκαναν περισσότερο κακό παρά καλό για την Αφρική, ενώ ο Ed Sheeran δήλωσε ότι δεν ζητήθηκε η άδειά του για να εμφανιστούν τα φωνητικά του στη νέα έκδοση της Band Aid και ότι θα αρνιόταν αν του το ζητούσαν, επειδή «η αφήγηση έχει αλλάξει».
«Το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό, όταν κάποιος λέει ότι είναι Αιθίοπας, είναι για τους περισσότερους κάποιος που προέρχεται από τη φτώχεια. Όμως, δεν ήταν όλοι στην Αιθιοπία πεινασμένοι. Ακόμα και σήμερα, κάποιοι άνθρωποι προτιμούν να λένε ότι είναι Habeshan παρά Αιθίοπας», εξομολογείται ο Zed Berhe, 40 ετών που πήγε στη Βρετανία από την Ερυθραία.
Οι φιλανθρωπικές εκστρατείες που χρησιμοποιούν εικόνες αποστεωμένων παιδιών είναι μέρος του προβλήματος, λέει ο, Filemon Kesete, 44 ετών. «Αισθάνομαι άσχημα για τις διαφημίσεις», προσθέτει.
«Η καλή οικονομία – προϋπόθεση της δημοκρατίας»
Ενώ ο Zed Berhe αμφισβητεί το κατά πόσο η βοήθεια φτάνει στους απλούς ανθρώπους, ο Harur, 63 ετών, είναι ανένδοτος ότι το Band Aid και το αντίστοιχο συναυλιακό πρόγραμμα Live Aid, είχαν καλές προθέσεις.
«Η πρωτοβουλία είναι καλή, το να βοηθάς τους ανθρώπους είναι καλό πράγμα», λέει ο Harur, προσθέτει ωστόσο ότι «η βοήθεια δεν αποτελεί μακροπρόθεσμη λύση», λέγοντας ότι η Αφρική χρειάζεται μια «τεχνολογική επανάσταση» εκ των έσω.
«Η καλή οικονομία είναι η προϋπόθεση της δημοκρατίας», τονίζει. «Αυτό που θέλουν οι άνθρωποι είναι η βιώσιμη ανάπτυξη. Αν υπάρχει πολιτική δικαιοσύνη, οικονομική δικαιοσύνη και κοινωνική δικαιοσύνη, μπορείς να διατηρήσεις την ειρήνη», υπογραμμίζει.
