Μια περιφέρεια που «γερνάει» αποτυπώνουν τα στοιχεία της πιο πρόσφατης έρευνας του Ιδρύματος Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Αρκεί μια ματιά στα βασικά ευρήματα της Έκθεσης κοινωνικών και οικονομικών τάσεων στις ελληνικές περιφέρειες για να διαπιστώσει κανείς ότι το δημογραφικό πρόβλημα πραγματικά ταλανίζει τους νομούς Αχαΐας, Ηλείας και Αιτωλοακαρνανίας.
Υποχώρηση φυσικού ισοζυγίου
Αρχικά, η μελέτη που εκπονήθηκε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής, λαμβάνοντας υπόψη τους εθνικούς στόχους περιφερειακής ανάπτυξης και σύγκλισης, διαπιστώνει ότι η μείωση του πληθυσμού οφείλεται κυρίως στην μεγάλη υποχώρηση του φυσικού ισοζυγίου.
Πρόκειται, με άλλα λόγια για τη διαφορά μεταξύ θανάτων και γεννήσεων. Συγκεκριμένα, ανά τα χρόνια, παρατηρείται αύξηση των θανάτων και μείωση των γεννήσεων ανά ελληνική περιφέρεια, με τη Δυτική Ελλάδα να μην αποτελεί εξαίρεση.
Το «απόγειο» της μεταξύ τους διαφοράς εντοπίζεται στο 2022 (αν και ο συντελεστής γονιμότητας δεν βρίσκεται στην χαμηλότερη τιμή του το 2022), με πολλούς να εξετάζουν ακόμη και το ενδεχόμενο να επηρεάστηκαν τα ποσοστά αυτά από την πανδημία της covid-19.
Φυσικά, η αρνητική τάση στην εξέλιξη του φυσικού ισοζυγίου είχε αρχίσει να παρατηρείται ήδη από το 2008, όταν και «χτύπησε» για τα καλά η οικονομική κρίση. Αξίζει να αναφερθεί ότι η μείωση των γεννήσεων, συνοδεύεται και με αναβολή των γεννήσεων σε μεγαλύτερη ηλικία, μιας και λόγω οικονομικών δυσκολιών, πολλοί εξακολουθούν να κατοικούν στο πατρικό τους σπίτι ακόμη και πολύ μετά την ενηλικίωσή τους. Ειδικά όσον αφορά την αναβολή δημιουργίας οικογένειας, πρόκειται για φαινόμενο που πλήττει ιδιαίτερα και τη Δυτική Ελλάδα.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η πλειονότητα των γεννήσεων συγκεντρώνεται στην ηλικιακή ομάδα 18-39 ετών. «Το υπάρχον οξύ δημογραφικό πρόβλημα συνίσταται στην ταχύτατη πτώση των γεννήσεων και στην υπογεννητικότητα, αλλά και στην μακροχρόνια ελάττωση του πληθυσμού και την αύξηση της αναλογίας των ηλικιωμένων, με άμεση επίπτωση στο κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα, αλλά και στο σύστημα συνταξιοδοτήσεως με σοβαρότατες αρνητικές συνέπειες του ζητήματος» επισημαίνει ο πρόεδρος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Βορειοδυτικής Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας, Γιώργος Παππάς.
Μείωση μεταναστευτικού ισοζυγίου
Αξίζει τώρα να αναφερθούμε και στον άλλο παράγοντα του δημογραφικού προβλήματος, ο οποίος σχετίζεται με το μεταναστευτικό ισοζύγιο, δηλαδή τη διαφορά μεταξύ μεταναστευτικών εκροών και εισροών. Με άλλα λόγια πόσοι επιλέγουν να μεταναστεύσουν στη Δυτική Ελλάδα, αλλά και πόσοι κάτοικοί της επιλέγουν να μεταναστεύσουν κάπου αλλού. Αυτό που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι, ενώ όλες οι περιφέρειες σημειώνουν θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο, υπάρχουν τρεις εξαιρέσεις.
Σε αυτές εντάσσεται η Δυτική Ελλάδα, η Αττική και η Δυτική Μακεδονία. Ειδικά για τη Δυτική Ελλάδα, τα τελευταία έτη κατέγραψε το δεύτερο πιο αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο σε σχέση με τις υπόλοιπες ελληνικές περιφέρειες, με καθαρές εκροές κατά 1014 άτομα το 2022. Το αρνητικό ισοζύγιο οφείλεται κυρίως στην καθαρή εκροή του ενήλικου πληθυσμού (24-64 ετών). «Το μεταναστευτικό ισοζύγιο είναι αρνητικό, λόγω του ότι πολλοί Έλληνες επιστήμονες και όχι μόνο, που εκπαιδεύονται επαρκώς από τα Ελληνικά Πανεπιστήμια, φεύγουν από τη χώρα αλλά και την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος, αναζητώντας μία καλύτερη οικονομική τύχη στο εξωτερικό. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι η αύξουσα πτώση της γονιμότητας, που προσλαμβάνει επικίνδυνες διαστάσεις, δεδομένου ότι αφορά στο σύνολο του πληθυσμού, ακόμη και στις περιοχές της υπαίθρου, οι οποίες ερημώνουν, ενώ κατά τις παρελθούσες δεκαετίες αποτελούσαν την δεξαμενή ανανεώσεως του ελληνικού πληθυσμού» εξηγεί ο κ. Παππάς.
Πάντως, από τις 13 περιφέρειες που αποτελούν συνολικά τη χώρα, η Δυτική Ελλάδα κατατάσσεται ένατη ως προς τη μείωση του φυσικού της ισοζυγίου. Ειδικότερα και για να μιλήσουμε με αριθμούς, σύμφωνα με την έκθεση κοινωνικών και οικονομικών τάσεων στις ελληνικές περιφέρειες του ΙΟΒΕ, η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας του 2022 έχει μειωθεί κατά 37.978 άτομα από το 1990. Η περιοχή καταγράφει ετησίως και κατά μέσο όρο 6.250 γεννήσεις και 7.400 θανάτους, δηλαδή σχεδόν 1.000 θανάτους περισσότερους.
Το 2022- έτος που όπως προαναφέρθηκε κορυφώθηκε το πρόβλημα- οι γεννήσεις μειώθηκαν σε 5.313 και οι θάνατοι αυξήθηκαν σε 8.112, επιδεινώνοντας περαιτέρω το αρνητικό φυσικό ισοζύγιο. Όσον αφορά τον μέσο συντελεστή γονιμότητας ανέρχεται στο 1,37 και είναι ελαφρώς υψηλότερος από τον εθνικό μέσο όρο. Το 2022 μάλιστα μειώθηκε στο 1,17, γεγονός που δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει τον υψηλό δείκτη θνησιμότητας. Όσον αφορά το προσδόκιμο ζωής αγγίζει τα 79 έτη (ελαφρώς χαμηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο), ενώ η βρεφική θνησιμότητα ήταν υψηλότερη του εθνικού μέσου όρου στο 6,15 (παρόλο που μειώθηκε στο 3,4 το 2022).
Οι επιπτώσεις
Φυσικά, η γήρανση του πληθυσμού θα είχε επιπτώσεις και στην οικονομία, αφού μειώνονται οι παραγωγικοί πολίτες και το εργατικό δυναμικό. Σε γενικές γραμμές και σύμφωνα με τους βασικούς δείκτες οικονομικής δραστηριότητας, η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας εμφανίζει περιθώριο για σύγκλιση με τον μέσο όρο των περιφερειών της χώρας.
Ενδεικτικά, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της το 2022 είναι το τέταρτο μικρότερο μεταξύ των περιφερειών, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης είναι ο πέμπτος μικρότερος. «Μια κεντρική στρατηγική ενίσχυσης και προστασίας της οικογένειας ώστε να αυξηθεί η τεκνοποίηση, η ομαλή και νόμιμη ενσωμάτωση μεταναστών που θα βοηθήσουν στην παραγωγική διαδικασία και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με αύξηση των επενδύσεων στην περιφέρεια, θα μπορούσε μερικώς να αναστρέψει το αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο» καταλήγει ο κ. Παππάς.
ΝΕΟΛΟΓΟΣ
