Το τρένο της καινοτομίας κινδυνεύει να χάσει η Ελλάδα, παρά τη βελτίωση που έχει σημειώσει τα τελευταία χρόνια, καθώς δεν έχει καταφέρει ακόμη να επιλύσει διαχρονικά προβλήματα – όπως είναι για παράδειγμα η πολυπλοκότητα των θεσμών– και να δημιουργήσει γόνιμο έδαφος για τη δυναμική ανάπτυξη της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και την αξιοποίηση του καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού της. Ενώ δηλαδή η χώρα μας διαθέτει υψηλής ποιότητας ανθρώπινο κεφάλαιο το οποίο αποφοιτά από τομείς υψηλής ζήτησης, όπως αυτός της επιστήμης και της τεχνολογίας, αυτό δεν μπορεί ούτε να αξιοποιηθεί επαρκώς ούτε να «ανθήσει» σε ικανοποιητικό βαθμό, διότι η Ελλάδα σε σύγκριση με ανεπτυγμένες οικονομίες υστερεί σε κομβικούς –για την ανάπτυξη της χώρας– τομείς, όπως είναι η θέσπιση ενός σταθερού και υψηλής ποιότητας ρυθμιστικού πλαισίου, αλλά και η διασύνδεση των πανεπιστημίων με τη βιομηχανία σε επίπεδο έρευνας και ανάπτυξης.
Σύμφωνα με τον δείκτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας WIPO, που μετράει τις επιδόσεις των χωρών παγκοσμίως σε επίπεδο καινοτομίας (Global Innovation Index 2023), η χώρα μας έχει σημειώσει πρόοδο κατακτώντας την 42η θέση μεταξύ 132 χωρών. Το 2022 βρέθηκε στην 44η θέση της παγκόσμιας κατάταξης, το 2021 στην 47η θέση και στην 43η θέση το 2020.
Στα «δυνατά» σημεία του εθνικού οικοσυστήματος καινοτομίας, τα οποία συνέβαλαν και στη βελτίωση της θέση της χώρας στην παγκόσμια κατάταξη, είναι το ανθρώπινο κεφάλαιο. Η Ελλάδα κατέκτησε μια θέση ανάμεσα στις 30 κορυφαίες χώρες, ανεβαίνοντας στην 29η θέση και ξεπερνώντας τον μέσο όρο της Ευρώπης. Αυτή η κατηγορία αφορά τις επιδόσεις της στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και τον βαθμό δραστηριότητάς της στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, την κινητήριο δύναμη για την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων. Εάν και κινείται χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ικανοποιητική είναι η επίδοσή της (38η) και στον τομέα των υποδομών. Από τους επιμέρους 80 δείκτες που εξετάζει η έκθεση, στη συγκεκριμένη κατηγορία η χώρα κατέχει την 48η θέση σε επίπεδο πρόσβασης σε δημόσιες online υπηρεσίες –εξαιτίας και της βελτίωσης των ψηφιακών υποδομών την περίοδο της πανδημίας–, την 33η θέση ως προς τη χρήση τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας (ICT), ενώ αξιοσημείωτη είναι η επίδοση της Ελλάδας στον κλάδο των logistics (18η θέση). Την ίδια στιγμή, η χώρα μας εμφανίζει το υψηλότερο ποσοστό εισακτέων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ υψηλά κατατάσσεται στις δαπάνες για λογισμικό ως ποσοστό του ΑΕΠ (13η θέση) αλλά και σε επενδύσεις στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, με χρηματοδότηση που προέρχεται από το εξωτερικό (20ή).
Τέλος, το ισχυρό ανθρώπινο κεφάλαιο και οι υψηλής ποιότητας έρευνες που εκπονούν οι Ελληνες επιστήμονες, αποδεικνύεται και από τον αριθμό των επιστημονικών τους δημοσιεύσεων. Σύμφωνα με τον δείκτη GII, η Ελλάδα σ’ αυτόν τον τομέα τοποθετείται εξίσου ψηλά στην κατάταξη, καταλαμβάνοντας τη 19η θέση. Βέβαια, μολονότι η χώρα μας βρίσκεται ανάμεσα στις 19 ευρωπαϊκές χώρες που βελτίωσαν τις επιδόσεις τους φέτος, στην πλειονότητα των κατηγοριών που εξετάζει η έκθεση βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της Ευρώπης. Στην παγκόσμια κατάταξη του WIPO προηγούνται η Πολωνία (41η θέση), η Τουρκία (39η), η Βουλγαρία (38η θέση), η Ουγγαρία (35η), η Λιθουανία (34η) κ.ά.
Οι μεγάλες αδυναμίες
Μεγάλες αδυναμίες εμφανίζει η Ελλάδα ως προς το ευρύτερο θεσμικό και ρυθμιστικό περιβάλλον (63η). Οπως προκύπτει από την έκθεση, η ποιότητα των ρυθμιστικών αρχών κινείται σε πολύ μέτρια επίπεδα, κατατάσσοντας τη χώρα μας στην 50ή θέση. Πολύ χαμηλά στην κατάταξη βρίσκεται επίσης σε ό,τι αφορά τη θέσπιση επαρκούς θεσμικού πλαισίου για την έναρξης δραστηριοποίησης των επιχειρήσεων (77η), ενώ ακόμη πιο χαμηλά κινούνται οι επιδόσεις της σε ό,τι αφορά τη συνεργασία σε επίπεδο έρευνας και ανάπτυξης μεταξύ πανεπιστημίων και βιομηχανίας (118η). Τόσο η πολυπλοκότητα και η απουσία ενός σταθερού ρυθμιστικού πλαισίου όσο και η αδυναμία διασύνδεσης του ακαδημαϊκού κλάδου με τη βιομηχανία, θέτουν σημαντικά εμπόδια στην περαιτέρω ανάπτυξη νέων ιδεών, νεοφυών επιχειρήσεων, ακόμη και στη διοχέτευση στην ελληνική αγορά επιπλέον καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού.
Χρηματοδότηση
Ως προς την πρόσβαση των startups επιχειρήσεων σε εργαλεία χρηματοδότησης (57η), η Ελλάδα σημειώνει σημάδια βελτίωσης, παραμένει όμως πίσω σε σύγκριση με άλλες χώρες, γεγονός που συνδέεται και με το μέγεθος της ελληνικής οικονομίας. Με βάση τον δείκτη Global Innovation Index 2023, οι πιο καινοτόμες οικονομίες αναδείχθηκαν η Ελβετία (1η), η Σουηδία (2η), οι ΗΠΑ (3η), η Βρετανία (4η) αλλά και η Σιγκαπούρη (5η), ενώ τη χρυσή 20άδα κλείνουν η Αυστρία (18η), η Νορβηγία (19η) και η Ισλανδία (20ή).
