Σε κατάσταση συναγερμού έχει περιέλθει η Ευρώπη, με τα επιδημιολογικά δεδομένα να επιβεβαιώνουν ότι «πνίγεται» στο κύμα σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (ΣΜΝ), κρούοντας παράλληλα τον κώδωνα του κινδύνου για τους εφήβους και το απροστάτευτο σεξ για έναν στους τρεις.
Η επιδημιολογική εικόνα
Τα τελευταία δεδομένα από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσημάτων (ECDC) αποκαλύπτουν τη δραματική αύξηση στον επιπολασμό των ΣΜΝ. Το διάστημα 2021 – 2022, τα κρούσματα σύφιλης αυξήθηκαν κατά 34%, ενώ τα κρούσματα χλαμυδιακής λοίμωξης και γονόρροιας κατά κατά 16% και 48% αντίστοιχα. Στην Ιρλανδία, όπου η Vaughan διεξάγει την έρευνά της, τα περιστατικά χλαμυδιακής λοίμωξης αυξήθηκαν κατά 20%, της γονόρροιας κατά 45% και της σύφιλης κατά 14% από το 2019 έως το 2022.
Ευάλωτες ομάδες και παράγοντες κινδύνου
Οι νέοι κάτω των 30 ετών αποτελούν πρωταγωνιστές στη μαζική διασπορά ΣΜΝ, με τις γυναίκες ηλικίας 20-24 ετών να παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης όλων των ΣΜΝ (3.088 ανά 100.000 πληθυσμού). Ιδιαίτερα αυξημένα είναι τα ποσοστά γονόρροιας, με αύξηση 133% στις γυναίκες 20-24 ετών και 55% στους άνδρες 15-19 ετών μόνο από το 2022.
Στις ευάλωτες ομάδες συγκαταλέγονται ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι και άλλοι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (MSM), πληθυσμοί που συγκεντρώνουν το 84% των κρουσμάτων γονόρροιας και το 71% των κρουσμάτων σύφιλης στην Ιρλανδία το 2022.
Η Ευρωπαϊκή Διαδικτυακή Έρευνα για τους MSM (EMIS) κατέταξε τους μετανάστες και πρόσφυγες στις ομάδες υψηλού κινδύνου, αναδεικνύοντας τα επιπρόσθετα εμπόδια που μπορεί να αντιμετωπίσουν σε σχέση με την υιοθέτηση ασφαλέστερων σεξουαλικών πρακτικών. «Τα εμπόδια μπορεί να περιλαμβάνουν ανεπαρκείς γνώσεις σχετικά με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, οικονομικούς περιορισμούς, γλωσσικά εμπόδια και εμπειρίες στιγματισμού και διακρίσεων» σημειώνει η Vaughan, και βάζει στην εξίσωση τη σεξουαλική βία που βιώνει περίπου ένας στους πέντε πρόσφυγες, αναλογία που ίδια θεωρεί πλασματική, λόγω υποκαταγραφής περιστατικών βιασμού και σεξουαλικής κακοποίησης.
Μειωμένη χρήση προφυλακτικού
Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση των ΣΜΝ είναι η μειωμένη χρήση προφυλακτικού, ειδικά στους νέους και τους MSM. Ωστόσο, οι αιτίες για αυτή τη μείωση παραμένουν ασαφείς. «Η σεξουαλική μας υγεία, όπως και η υγεία μας ευρύτερα, επηρεάζεται από ένα πλέγμα ατομικών, κοινωνικών και δομικών παραγόντων που αλληλεπιδρούν» αναφέρει η Vaughan, εξηγώντας πως έτσι λειτουργεί η κοινωνικο-οικολογική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους κοινωνικούς, πολιτικούς και παράγοντες πολιτικών (όπως νόμοι και κανονισμοί) που διαμορφώνουν την ατομική συμπεριφορά.
Σύμφωνα με την ίδια, η χρήση smartphones ευνόησε τη διάδοση των εφαρμογών γνωριμιών και την πρόσβαση στην πορνογραφία, που φαίνεται να συνδέονται με αυξημένες πιθανότητες απροφύλακτων σεξουαλικών επαφών. Παράλληλα, η προφυλακτική αντιρετροϊκή αγωγή (Pre Exposure Prophylaxis – PrEP) πριν από την έκθεση στον ιό HIV, έχει συσχετιστεί με με υψηλότερα ποσοστά ΣΜΝ λόγω χαλαρότερων σεξουαλικών συμπεριφορών.
Ειδικά για την περίπτωση της Ιρλανδίας, η ψυχαγωγική χρήση ναρκωτικών, η μετανάστευση και η στεγαστική κρίση στους νέους αποτελούν βασικά αίτια της έκρηξης στα ΣΜΝ.
Αντιμετωπίζοντας την πρόκληση
Η ανάπτυξη στοχευμένων παρεμβάσεων είναι ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση της αύξησης των ΣΜΝ. Σύμφωνα με την ερευνήτρια, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία, όπως η πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη και οι συνθήκες διαβίωσης.
«Όλοι έχουμε δικαίωμα σε μια ασφαλή, υγιή και ευχάριστη σεξουαλική ζωή. Εξασφαλίζοντας τη διαθεσιμότητα και την καθολική πρόσβαση σε πολιτισμικά κατάλληλες υπηρεσίες, εκπαίδευση και πληροφόρηση, και εφαρμόζοντας νομικά και πολιτικά πλαίσια που προωθούν την αξιοπρέπεια, την ισότητα και τη μη διάκριση, μπορούμε να βελτιώσουμε τη σεξουαλική υγεία και να ανακόψουμε το κύμα των ΣΜΝ στην Ευρώπη» καταλήγει.
