Το ελαιόλαδο, γνωστό ως «υγρός χρυσός» της μεσογειακής διατροφής, βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο της ανησυχίας. Στην Ισπανία, που παράγει σχεδόν το 50% της παγκόσμιας ποσότητας, οι παραγωγοί μιλούν για μια «κρίση σε μόνιμη εγκατάσταση». Μετά από δύο κακές χρονιές, οι ελπίδες για ανάκαμψη διαλύονται υπό το βάρος της ξηρασίας και των παρατεταμένων καυσώνων.
Οι βροχές της άνοιξης είχαν τροφοδοτήσει προσδοκίες για μια «καλή» χρονιά, με παραγωγή κοντά στους 1,45 εκατ. τόνους. Όμως η πραγματικότητα του φθινοπώρου είναι διαφορετική: υψηλές θερμοκρασίες, ελάχιστες βροχοπτώσεις, καμένα εδάφη. Η Dcoop, μεγαλύτερη συνεταιριστική επιχείρηση του κόσμου, προειδοποιεί ότι «τα καλοκαίρια πλέον διαρκούν έξι μήνες» και το ελαιόδεντρο δεν προλαβαίνει να ανακάμψει.
Σύμφωνα με την UPA, η παραγωγή στην Ισπανία δεν θα ξεπεράσει τους 1,2-1,3 εκατ. τόνους. Η COAG είναι πιο απαισιόδοξη: αν δεν βρέξει άμεσα, η πτώση μπορεί να φτάσει το 40%. Η βιομηχανία, πιο συγκρατημένη, εκτιμά ότι τουλάχιστον θα κινηθεί στα επίπεδα της περσινής μέτριας συγκομιδής.
Το σκηνικό αυτό αντικατοπτρίζεται στις τιμές. Μετά την εκτόξευση του 2024, όπου το έξτρα παρθένο ξεπέρασε τα 8 ευρώ/κιλό, φέτος οι τιμές είχαν πέσει μέχρι και τα 3,2 ευρώ. Από τον Σεπτέμβριο, όμως, επανήλθαν πάνω από τα 4 ευρώ, ενισχυμένες από την ανησυχία για τις αποδόσεις και από την αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση – που αναμένεται να φτάσει τα 3 εκατ. τόνους.
Η εξέλιξη αυτή πλήττει πρωτίστως τους Ισπανούς καταναλωτές, που βλέπουν το βασικό προϊόν της μεσογειακής κουζίνας να μετατρέπεται σε πολυτέλεια. Αλλά και οι παραγωγοί δεν αισθάνονται ασφαλείς: οι διακυμάνσεις δημιουργούν αβεβαιότητα, δυσχεραίνοντας τον προγραμματισμό.
Παράλληλα, το βλέμμα στρέφεται στις διεθνείς αγορές. Οι δασμοί 15% που επέβαλαν οι ΗΠΑ τον Αύγουστο δεν έχουν αποδειχθεί καταστροφικοί, καθώς εφαρμόζονται και στους μεσογειακούς ανταγωνιστές. Μάλιστα, οι ισπανικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 25% το πρώτο εξάμηνο του 2025, χάρη σε έγκαιρες αποστολές πριν την εφαρμογή του μέτρου.
Πέρα από συγκυριακές πιέσεις, η ουσία είναι μία: το κλίμα αλλάζει πιο γρήγορα από ό,τι μπορεί να αντέξει το ελαιόδεντρο. Οι μακρύτεροι και ξηρότεροι καύσωνες, οι βροχές που δεν έρχονται την κρίσιμη στιγμή, απειλούν να καταστήσουν το παραδοσιακό μοντέλο καλλιέργειας μη βιώσιμο. Ο κίνδυνος δεν είναι απλώς η μείωση της παραγωγής, αλλά η αναδιαμόρφωση του ίδιου του χάρτη της ελαιοκαλλιέργειας.
Στρατηγική επιβίωση της μεσογειακής παραγωγής
Το ισπανικό ελαιόλαδο, ηγέτης στις διεθνείς αγορές, βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Οι επιλογές είναι ξεκάθαρες: επένδυση σε νέες τεχνικές καλλιέργειας, αναβάθμιση των αρδευτικών συστημάτων, στήριξη της βιοποικιλότητας και έρευνα για πιο ανθεκτικές ποικιλίες. Χωρίς στρατηγική, το ελαιόλαδο κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα προϊόν για λίγους, χάνοντας τον χαρακτήρα του ως βασικού συστατικού της καθημερινής διατροφής.
Η κρίση του ελαιολάδου δεν είναι απλώς ένα αγροτικό ή εμπορικό ζήτημα· είναι ένας καθρέφτης των προκλήσεων που φέρνει η κλιματική κρίση και της ανεπάρκειας να προσαρμοστούμε. Αν η Ισπανία –και μαζί της όλη η Μεσόγειος– δεν βρει απαντήσεις, ο «υγρός χρυσός» κινδυνεύει να χάσει την αίγλη του. Και αυτό δεν θα είναι μόνο μια οικονομική απώλεια, αλλά και μια πολιτιστική πληγή για τον μεσογειακό τρόπο ζωής.
