Εχοντας ένα μικρό (χρονικά) αλλά εξόχως κατατοπιστικό δείγμα των προθέσεων του μεταβατικού προέδρου Αχμέντ αλ Σαράα (Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι) και της κυβέρνησης που έχει ορίσει, είναι δεδομένο πως πρωταγωνιστής στη Συρία σήμερα δεν είναι ο λαός της, που επί 53 χρόνια υπέφερε, μαρτύρησε σε κολαστήρια, εκτελέστηκε, θάφτηκε σε ομαδικούς τάφους -αχαρτογράφητους και άγνωστους ακόμη- και έγινε μαζικά πρόσφυγας, αλλά ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η Τουρκία.
Yποδομές «αλά Τούρκα»
Μέσα στις τελευταίες επτά ημέρες η Τουρκία ανακοίνωσε πως η ίδια θα χρηματοδοτήσει μια σειρά από κρίσιμες υποδομές της Συρίας. Οι γραμμές που θα ενώνουν εκ νέου τη Δαμασκό με τα νότια σύνορα της Τουρκίας είναι το πρώτο από αυτά. Το δίκτυο ηλεκτροδότησης, επίσης, στη χώρα είναι σχεδόν κατεστραμμένο, ειδικά στα βόρεια και ανατολικά, και η Αγκυρα έσπευσε να υπογραμμίσει πως θα δώσει λύση και σε αυτό το πρόβλημα. Ηδη πηγές από την Τουρκία αναφέρουν πως στη Δαμασκό εκτός από αρκετά μέλη των μυστικών υπηρεσιών της Αγκυρας υπάρχουν και δεκάδες στελέχη εταιρειών αλλά και του τουρκικού Δημοσίου.
Οι συζητήσεις αναμένεται να ενταθούν και θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι τα χρήματα που θα δώσει -άμεσα αλλά και έμμεσα- η Τουρκία στη Συρία είναι πολλά. Μέσα στις γενικότερες ανακοινώσεις και τις τουρκικές επενδύσεις που εύσχημα εμφανίζονται ως «χείρα βοηθείας στον γείτονα που μας έχει ανάγκη παραμονή των Χριστουγέννων» διέρρευσε ένας χάρτης. Η συγκεκριμένη διαρροή ήρθε σχεδόν παράλληλα με τις δηλώσεις του υπουργού Μεταφορών της Αγκυρας Αμπντουλκαντίρ Ουράλογλου, στις οποίες ξεκαθάρισε πως Τουρκία και Συρία συζητούν για την οριοθέτηση ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Μπορεί ο χάρτης -που περιείχε εννοείται το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019- να ήταν πρόχειρος, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε πρόχειρες τις κινήσεις Ερντογάν. Η Τουρκία σήμερα τρέχει σε όλα τα επίπεδα τις εξελίξεις εντός Συρίας και δεν πρόκειται να επενδύσει χωρίς απτές εγγυήσεις και μάλιστα εγγυήσεις που δεν θα έχουν μόνο οικονομικό αντίκρισμα. Μπορεί για τη Δύση ο Ερντογάν να θεωρείται ισλαμιστής και από κάποιους άλλους κύκλους ότι διακατέχεται από κρίσεις μεγαλοϊδεατισμού, αλλά εμείς στην Ελλάδα θα πρέπει έπειτα από τόσα χρόνια να γνωρίζουμε πολύ καλά πως για τον Τούρκο πρόεδρο δεν υπάρχει διακύβευμα μεγαλύτερο από τη δική του προσωπική και πολιτική υστεροφημία.
Από αυτή τη σκοπιά, όλα όσα θα πράξει και μεθοδεύει σήμερα η Αγκυρα ίσως είναι πολύ σημαντικότερα και πιο ουσιαστικά για ολόκληρη τη Μέση Ανατολή από αυτά που τεχνηέντως διαρρέονται. Η Τουρκία του Ερντογάν είναι δεδομένο ότι δεν θα βγει ηττημένη από την κατάσταση που επικραττεί στη Συρία, αλλά θα πρέπει να προβληματίσει αρκετά τη Δύση και όλους όσοι τέλος πάντων ανησυχούν για τις εξελίξεις, ο τρόπος με τον οποίο η Αγκυρα «επαίρεται» γι’ αυτές. Μπορεί η ΑΟΖ να μην είναι καν στα σχέδια της μεταβατικής κυβέρνησης της Συρίας, η οποία έχει σήμερα να λύσει πραγματικά πολύπλοκα ζητήματα πρωτίστως επιβίωσης για τον λαό της, αλλά αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι μέσα σε 15 ημέρες η Αγκυρα βρίσκεται, ανεμπόδιστη, να εκφράζει και τη θέση της Δαμασκού σε θέματα όχι απλά εξωτερικής πολιτικής, αλλά πολύ πιο δύσκολων ισορροπιών.
Τα ζητήματα που θα προκύψουν από τους χειρισμούς της Αγκυρας στη Συρία δεν δημιουργούν μόνο τετελεσμένα στο εσωτερικό της χώρας, αλλά επιχειρείται -με μια απόσταση και τρόπο άξιο διπλωματικών επαίνων- η δημιουργία μιας κατάστασης στα απόλυτα μέτρα και σύμφωνα μόνο με τα συμφέροντα της Αγκυρας. Ο Ερντογάν φαίνεται να γνωρίζει καλά ότι έχει ακόμη λίγο χρόνο -μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου και την αλλαγή σκυτάλης στον Λευκό Οίκο- και δεν σκοπεύει να τον αφήσει να πάει χαμένος.
Kίνδυνος πολέμου
Στη σαρωτική πορεία της Τουρκίας εντός Συρίας δεν υπάρχει σήμερα σοβαρός δυτικός αντίλογος. Η Ευρώπη αρκέστηκε στη δημόσια ανάληψη υποχρέωσης για αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας, οι ΗΠΑ προχώρησαν στην «εξαφάνιση» της επικήρυξης των 10 εκατ. δολαρίων που από το 2016 είχαν να επικρέμαται πάνω από το κεφάλι του μεταβατικού προέδρου Αλ Σαράα και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών δηλώνει «δώστε το περιθώριο της αμφιβολίας» στη νέα ηγεσία της χώρας. Μοναδικό αντίβαρο στον ζυγό της περιοχής που γέρνει επικίνδυνα υπέρ της Τουρκίας είναι το Ισραήλ.
Ο ισραηλινός στρατός, χωρίς ανακοινώσεις, εδώ και μία εβδομάδα έχει καταλάβει ολόκληρη την περιοχή στα νότια σύνορα με τη Συρία, έχει προχωρήσει σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις από αέρος ειδικά στα συστήματα αεράμυνας και τις αποθήκες όπλων του Ασαντ και βρίσκεται κυριολεκτικά με το δάχτυλο στη σκανδάλη αναμένοντας οδηγίες από την πολιτική ηγεσία για το τι θα πράξει στη συνέχεια.
Η Συρία εγκλωβίζεται
Η μεταβατική κυβέρνηση της Συρίας, αν κάτι μετά βεβαιότητος έχει πράξει σήμερα, αυτό είναι πολλαπλά ανοίγματα ειδικά προς τη Δύση. Ο Αλ Σαράα έχει δώσει δεκάδες συνεντεύξεις σε δυτικά μέσα ενημέρωσης, έχει αποποιηθεί το ακραία ισλαμιστικό παρελθόν του, το επί δεκαετίες επώνυμό του και επιχειρεί να πείσει πως το μέλλον της χώρας του και γενικά της περιοχής πρέπει να οικοδομηθεί με τον ίδιο στο τιμόνι της.
Με τα προβλήματα σήμερα για τον ίδιο αλλά και τον λαό της Συρίας να είναι πολλαπλάσια των λύσεων, είναι ίσως και λογικό ο Αλ Σαράα να αρπάζει οποιαδήποτε ευκαιρία ή λύση του παρουσιάζεται. Οι σχέσεις με την Τουρκία είναι σχέσεις διάρκειας στον χρόνο, καθώς ο μεταβατικός πρόεδρος επέλεξε τον δρόμο της φυγής από την Αλ Κάιντα όταν ο Χακάν Φιντάν, ως επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Αγκυρας τον προσέγγισε και τον στρατολόγησε… Είναι λογικό αλλά και εξαιρετικά επικίνδυνο να βασίζεται όμως μια ολόκληρη χώρα σε σχέσεις που έχουν μεν «χιλιόμετρα», αλλά προεξοφλούν ένα μέλλον που θα έχει τη Συρία δεμένη και πάλι σε κάποιο άρμα.
Δεν υπάρχουν ιδανικές λύσεις σε κανένα από τα προβλήματα, αλλά με το δεδομένο έλλειμμα της ηγεσίας της Συρίας στη διπλωματία και την επιλογή να «μοιράζεται» η χώρα κοινό υπουργείο Εξωτερικών -πιθανότατα όχι μόνο- με την Τουρκία, δημιουργεί δεδομένα που θα τη φέρουν και πάλι μπροστά σε κρίση. Ο Αλ Σαράα θα πρέπει, για παράδειγμα, μέχρι τον Μάρτιο να έχει πείσει τους πάντες -λίγο πολύ- για τις προθέσεις, τις θέσεις και τα μέσα που θα χρησιμοποιήσει για να ανοικοδομήσει τη χώρα του. Αν επιμείνει «τουρκικά», τότε δεδομένα θα έχει πανίσχυρες ενστάσεις απέναντί του.
Βραχυπρόθεσμα η κατάσταση δείχνει να ευνοεί τους στόχους του ηγέτη της Συρίας, αλλά όλα όσα παράγουν σήμερα οι συμφωνίες που συνάπτει μονομερώς με την Αγκυρα, από τη μια, δημιουργούν τα δεδομένα του μέλλοντος -που δυνητικά ο ίδιος δεν αντιλαμβάνεται- και επιπρόσθετα δεσμεύουν τον ίδιο τον λαό του με δυνάμεις που σε πολλές περιπτώσεις βρέθηκε απέναντι στα πεδία τουλάχιστον των τελευταίων 15 ετών. Οι Κούρδοι, που σήμερα βρίσκονται για ακόμη μια φορά ανάμεσα σε δύο πολύ κακές επιλογές, έχουν συνηθίσει να ζουν με αυτήν τη συνθήκη και δεν υπάρχει περίπτωση να υποχωρήσουν και να αποδεχθούν κάποια από τις δύο, για όσο καιρό τουλάχιστον έχουν στο πλευρό τους τη στήριξη των ΗΠΑ.
