«H ευλογιά στα ζώα δεν αποτελεί κίνδυνο για τον άνθρωπο», διαβεβαιώνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο καθηγητής Μικροβιολογίας και Λοιμωδών Νοσημάτων Κτηνιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Σπύρος Κρήτας, ξεκαθαρίζοντας ότι ο άνθρωπος δεν προσβάλλεται από τη νόσο, ούτε ο ιός παραμένει στα γαλακτοκομικά προιόντα ή το κρέας των «αρρώστων» ζώων. «Η δημόσια υγεία δεν διατρέχει κίνδυνο», υπογραμμίζει ο κ. Κρήτας και εξηγεί ότι οι υποδοχείς (“κλειδαριές”) που έχει ο άνθρωπος στα κύτταρά του, δεν ταιριάζουν με τα «κλειδιά» του ιού για να μπορέσει να μολυνθεί.
Η ευλογιά στα πρόβατα και τις αίγες είναι ενα ιογενές γενικευμένο νόσημα που χαρακτηρίζεται από πυρετό, εμφάνιση βλατιδων και φυσαλίδων στο δέρμα, καθώς και προσβολή του αναπνευστικού, με συχνο αποτελεσμα τον θανατο άμεσα ή εξαιτιας βακτηριακών επιπλοκων, επισημαινει ο κ. Κρητας, λεγοντας οτι εμφανιζει μεγαλη μεταδοτικοτητα, υψηλη νοσηροτητα και θνησιμοτητα (50-100%). Η αναρρωση γίνεται σε διαστημα 20-30 ημερων και «καταλειπει ισχυρη ανοσια», διευκρινιζει, επισημαινοντας οτι προκειται για εναν ιο ενδημικο σε βορεια Αφρικη, Μεση Ανατολη, Τουρκια, κεντρικη Ασια, και σε περιοχες της Κινας, ενω τα τελευταια χρονια εμφανιζεται με «ξεσπασματα» στη νοτια Ευρωπη. Στις χώρες όπου το νόσημα είναι ενδημικό, εφαρμόζονται εμβολιασμοί, ωστοσο η εφαρμογη τους δεν ειναι επιτρεπτη στην ΕΕ.
Άλλωστε, όπως σημειώνει ο κ. Κρήτας, η εφαρμογή εμβολιασμών, θα οδηγούσε στον άμεσα επίσημο χαρακτηρισμό ενός κράτους ως «μολυσμένο», με αποτέλεσμα την πολυετή απομάκρυνση σημαντικών σχετικών ΠΟΠ αγροτικών προϊόντων με τεράστια σημασία για την εθνική μας οικονομία (π.χ. φέτα) από τις διεθνείς αγορές και την «αναπλήρωση του κενού» που δημιουργείται από άλλα φαινομενικά παρεμφερή ανταγωνιστικά προϊόντα άλλων χωρών (τυριά από Καναδά κλπ). «Καταλαβαίνετε την οικονομική ζημιά που θα προέκυπτε;», ρωτά εμφατικά ο ίδιος και σημειώνει ότι «οι κτηνιατρικές αρχές είναι προσεκτικές, υπολογίζοντας πάντα τη σχέση κόστους – οφέλους για την εθνική οικονομία».
Πώς γίνεται η μετάδοση, υπάρχει θεραπεία;
Η μεταδοση του ανθεκτικού ιού της ευλογιάς, γινεται κυριως με αμεση επαφη, με αερολυματα που περιεχουν τον ιο η σκονη απο αποξηραμενες εφελκιδες, η αλλους μολυσμενους ιστους η εκκριματα, ενω μπορει επισης να γινει εμμεσα με μολυσμενα εργαλεια, οχηματα η προιοντα (σκουπιδια, ζωοτροφες κ.α.) ή εντομα (μηχανικοι φορεις). Eιναι νόσημα υποχρεωτικης δηλωσης απο τα κρατη, λογω της μεγαλης μεταδοτικοτητας και των σοβαρων οικονομικων απωλειων που προκαλει στα ζωα.
Θεραπεια (δηλ. ειδικα αντιικα φαρμακα) δεν υπαρχει και όπως λέει ο καθηγητής, «η αντιμετωπιση της νοσου ειναι πολυ δυσκολη, βασιζεται στην προληψη και κυρίως στα σωστά μέτρα βιοασφάλειας στα κοπάδια, ώστε να ανακοπεί ο υπερπολλαπλασιασμός και να μη διαφύγει ο ιός από την αρχική του εστία».
Προς τη σωστή κατεύθυνση τα αυστηρά μέτρα
Για τα αυστηρα μετρα που εφαρμοζονται προκειμενου να ανακοπει η μεταδοση της ευλογιας των προβατων, που εμφανιστηκε τον Αυγουστο στον Εβρο και εξαπλωθηκε σε Σερρες, Δραμα, Ξανθη, Μαγνησια, Κορινθο, Μεσσηνια Φωκιδα και Λεσβο, ο καθηγητης του ΑΠΘ επισημαινει οτι οι αρχές «κινουνται προς τη σωστη κατευθυνση καθώς λογω της υψηλης μεταδοτικοτητας της, ο ιος της ευλογιας μπορει εύκολα να μεταφερθει με τις κινησεις του ανθρωπου».
Κατά τον ίδιο, η εμφανιση ενος θετικου κρουσματος πολυ σωστα σημαινει άμεση θανατωση του κοπαδιου, «αφού αν επιτρέψουμε σε ενα ζωο που παραγει 10 εκατ. ιους, να εξαπλωθεί στα υπολοιπα 500 ζωα της εκτροφης, η κατάσταση θα δυσκολέψει ακόμα περισσότερο. Δεν μας συμφερει να αυξησουμε το ιικο φορτιο, γιατι ουσιαστικα αυξανονται οι πιθανοτητες μεταδοσης και καταστροφης κτηνοτροφων», λεει. «Τη σπίθα τη σβήνεις στην αρχή, γιατί αλλιώς θα εξελιχθεί σε ανεξέλεγκτη πυρκαγιά», υπογραμμίζει.
Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Κρήτας διατυπώνει τη θέση ότι «η πολιτεια λαμβανει τα ενδεικνυόμενα μετρα για την αντιμετωπιση της ευλογιας, ομως εξαρτάται και από τους εκτροφεις, που πρεπει να υπακούν και να τηρουν τα μετρα βιοασφαλειας, γιατί αλλιώς δεν θα γίνει τίποτα».
Αναγνωρίζοντας, δε, ότι είναι «σκληρό» για έναν κτηνοτρόφο να χάσει ολόκληρο το κοπάδι του συνεπεία ενός και μόνο θετικού κρούσματος της ευλογιάς, ο καθηγητής του ΑΠΘ επισημαίνει ότι «ο λόγος που εφαρμόζεται η εξόντωση και η υγειονομική ταφή των ζώων των εκτροφών που έχουν διαγνωσθεί θετικές στον ιό και η στενή παρακολούθηση σε ζώνες τριών χιλιομέτρων (προστασίας) και 10 χιλιομέτρων (επιτήρησης) περιφερικά μιας εστίας, είναι για να ανακοπεί ο υπερπολλαπλασιασμός και η διαφυγή/διασπορά του ιού από την αρχική εστία προς άλλα αιγοπρόβατα». Για τους ίδιους λόγους απαγορεύεται και η προσκόμιση των ζώων σε σφαγεία, αφού θα μπορούσε από εκεί να μεταφερθεί μέσω -μεταξύ άλλων- οχημάτων και υποδημάτων ενός εμπόρου σε εκτροφές άλλων περιοχών της χώρας μας.
Δύσκολα στην διαχείρισή τους τα λοιμώδη νοσήματα – Στη σωστή κατεύθυνση τα μέτρα
«Παρά τα εύκολα λόγια των “τάχα ειδικών”, τα λοιμώδη νοσήματα είναι δύσκολα διαχειρίσιμα και εύκολα μπορούν να ξεφύγουν και να εξαπλωθούν στους πληθυσμούς, αν δεν ακολουθηθούν αυστηρά συγκεκριμένες οδηγίες και γίνονται … αυτοσχεδιασμοί», επισημαίνει χαρακτηριστικά ο κ. Κρήτας.
Σημειωνει οτι τα περισσότερα νοσηματα που παρουσιαστηκαν τα τελευταια χρονια ειναι αποκλειστικα ζωονοσοι, που σημαινει οτι αφορουν αποκλειστικα και μονο τα ζωα, χωρις να «απειλουν» τον ανθρωπο. Ευλογια των αιγοπροβάτων, αφρικανικη πανωλη των χοιρων, πανώλη των μικρων μηρυκαστικων, οζωδης δερματιτιδα των βοειδων, ο καταρροικος πυρετος «αφορουν αποκλειστικα και μονο τα ζωα», υπογραμμιζει, εξηγωντας οτι ολα τα προαναφερομενα νοσηματα χαρακτηριζονται ως υποχρεωτικης δηλωσης, απο το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ).
Ο ρόλος της κλιματικης κρισης στην αυξηση εμφανισης νοσημάτων σε ζώα και άνθρωπο
Ορισμενα λοιμώδη νοσηματα, π.χ. ο καταρροικος πυρετος (ή νοσος της κυανης γλωσσας η Bluetongue), μεταδιδονται με συγκεκριμενα εντομα, οπως σκνιπες και καποια ειδη κουνουπιων, αναφερει ο κ. Κρητας και εξηγει οτι «αυτα ηταν νοσηματα της υποσαχαριας Αφρικης και τωρα με την υπερθερμανση του πλανητη αυτα τα εντομα αρχισαν να έρχονται προς τον Βορρα, με αποτελεσμα να φέρουν μαζί τους και τους ιούς αυτούς. Έτσι, εμφανιζονται στην Ελλαδα, αλλα και σε ακόμη πιο βόρεια μέρ, όπως τη Γερμανία και τη Γαλλία». Άλλωστε, όπως εξηγεί, τα περισσότερα μικρόβια αναπτύσσονται καλύτερα σε θερμοκρασίες 37 βαθμούς Κελσίου και αυξημένη υγρασία, «οπότε η υπερθέρμανση τα βοηθάει, ενώ αντιθέτως τα ζώα υποφέρουν σε αυτές τις συνθήκες».
Από την άλλη μεριά, όπως σημειώνει ο κ. Κρήτας, η μακρόχρονη συντήρηση των μικροβίων γίνεται σε πολύ ψυχρό περιβάλλον και γι’ αυτό διατηρούνται τα μικρόβια σε υπερκαταψύκτες και σε θερμοκρασίες -80 βαθμούς Κελσίου για πολλά χρόνια.
Στο παραπάνω πλαίσιο, μας καλεί να σκεφτούμε αυτό που λέει ο ίδιος στους φοιτητές του και «δεν αποτελεί πλέον επιστημονική φαντασία αλλά πραγματικότητα, ότι με το λιώσιμο των παγετώνων, που συνεπάγεται η υπερθερμανση του πλανητη, κάποια κατεψυγμένα μαμούθ ή άλλα μικρότερα ζώα βγαίνουν στην επιφάνεια μαζί με άγνωστους μικροοργανισμούς που έφεραν τότε στο σώμα τους. Τέτοια περιστατικά έχουν καταγραφεί στη Σιβηρια η στα Ιμαλαια, σε σχετικες δημοσιευσεις». Καθίσταται λοιπόν σαφές, ότι «εχουν αρχισει να αναδύονται ξανά με τον τρόπο αυτό ξεχασμένοι ιοι που ειχαν εξαφανιστει απο προσωπου γης για αιώνες και για τους οποίους δεν υπάρχει ανοσία».
Μάλιστα, κατά τον ίδιο, θα ήταν υπερβολή να πει κάποιος ότι ο άνθρωπος είναι ο κύριος υπεύθυνος όλων των προαναφερόμενων. Αυτό, «γιατί ο ανθρωπος εκριζωνει δάση στον Αμαζονιο για να φυτεψει ζαχαροκαλαμα και ουσιαστικα ξεσπιτωνει τα εκατονταδες χιλιαδες ειδη ζωων που φερουν πανω τους αγνωστα ακομα σε εμας βακτηρια και ιους. Ο ανθρωπος τους χαλαει το σπιτι τους και αυτά τα ζωα μεταβαινουν κοντα σε αστικά κέντρα, οχι επειδη το θελουν, αλλα για να βρουν τροφη», εξηγει.
Προσθέτει ότι «όταν ο άνθρωπος θέλει να φάει παγκολίνους ή νυχτερίδες ως εκλεκτό έδεσμα, αναπόφευκτα τα μικρόβια που κουβαλάνε τα ζώα αυτά κάποια στιγμή θα τον μολύνουν. Αν προσθέσετε και τις ταχύτατες μετακινήσεις με τα αεροπλάνα στη σύγχρονη εποχή, τότε δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι από εδώ και στο εξής θα πρέπει να εύλογα αναμένουμε συχνοτερες εμφανίσεις νοσηματων στα ζώα, παραλλαγές αυτών αλλά και αλλες ζωοανθρωπονοσους δυνητικά επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία που θα μεταφέρονται γρήγορα από το ένα μέρος του πλανήτη σε ένα άλλο».
Πάντως, όπως σπεύδει να σημειώσει «στις περισσότερες περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με απλούς καθημερινούς τρόπους και απλά μέτρα βιοασφάλειας όπως -μεταξύ άλλων- το σωστό πλύσιμο με σαπούνι και απολυμάνσεις και η αποφυγή συνωστισμού».
Ανήσυχοι οι κτηνοτρόφοι – «Τι θα γίνει με τον καταρροϊκό;», ρωτούν
Την ανησυχία του ότι η ευλογιά των προβάτων και των αιγών φαίνεται ότι παίρνει διαστάσεις …πανδημίας, εκφράζει ο αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ), Δημήτρης Μόσχος, επικεφαλής του Κτηνοτροφικού Συνεταιρισμού Καστοριάς των Δημητριακών και Κτηνοτροφικών Προϊόντων του νομού. Σε συνδυασμό με τον καταρροϊκό πυρετό, για τον οποίο «κανείς δεν μιλάει», όπως λέει χαρακτηριστικά, αλλά και την «έλλειψη λήψης ουσιαστικών μέτρων από την πολιτεία», όπως υποστηρίζει, «ξεκληρίζονται κοπάδια, θανατώνεται μεγάλος αριθμός ζώων και χάνονται περιουσίες».
Χαρακτηρίζοντας ανεπαρκή τα μέτρα που λαμβάνονται, σημειώνει ότι η αναποτελεσματικότητά τους οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην υποστελέχωση των κτηνιατρικών υπηρεσιών και στη βραδεία υλοποίηση των σχετικών εργαστηριακών τεστ. «Το 45% των οργανικών θέσεων στις κτηνιατρικές υπηρεσίες είναι κενό», λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά.
Κατά τον ίδιο, «οι εστίες των θετικών κρουσμάτων ευλογιάς ξεπερνούν σήμερα τα 20.000» και πρότασή του αποτελεί «να ξεκινήσει επιτέλους η συζήτηση στην ΕΕ και να ανοίξει το εμβολιακό καθεστώς».
Για τον καταρροϊκό πυρετό των μηρυκαστικών, που εμφανίστηκε προ δυόμισι μηνών σε Ηγουμενίτσα, Ιόνια νησιά, Έδεσσα και Βέροια, διερωτάται γιατί κανείς δεν λέει τίποτα και ζητά να επιτραπεί ο εμβολιασμός των ζώων, όπως γίνεται στην Ιταλία από το 2019.
Ο καταρροϊκός πυρετός είναι ένα λοιμώδες νόσημα των μηρυκαστικών που οφείλεται σε ιό του γένους Orbivirus (οικογένεια Reoviridae) και μεταδίδεται με έντομα του γένους Culicoides, ενώ δεν προσβάλλει τον άνθρωπο.
