Εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες έχουν γοητευτεί από την ιδέα ότι η κατανάλωση λιγότερων θερμίδων θα μπορούσε ενδεχομένως να παρατείνει τη διάρκεια ζωής. Πρόσφατες έρευνες μάλιστα, εμβαθύνουν σε αυτή την ιδέα, εξετάζοντας τις επιπτώσεις του περιορισμού των θερμίδων και της διαλείπουσας νηστείας στη μακροζωία στα ζώα και κατ’ επέκταση στις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Μελέτες που διεξήχθησαν σε διάφορους οργανισμούς, από ζυμομύκητες έως ποντίκια, έχουν δείξει σταθερά ότι η μείωση της πρόσληψης θερμίδων μπορεί να παρατείνει τη διάρκεια ζωής. Επιπλέον, η διαλείπουσα νηστεία – η εναλλαγή περιόδων κατανάλωσης τροφής με περιόδους νηστείας- έχει επίσης συνδεθεί με αυξημένη μακροζωία και βελτιωμένη μεταβολική υγεία. Τα ευρήματα αυτά έχουν προκαλέσει σημαντικό ενδιαφέρον για το κατά πόσον τα οφέλη αυτά επεκτείνονται και στον άνθρωπο.
Τι ακριβώς είναι ο θερμιδικός προορισμός;
Ο θερμιδικός περιορισμός περιλαμβάνει ουσιαστικά τη μείωση της πρόσληψης θερμίδων, κατά περίπου 20-30% κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα, χωρίς να φτάνουμε όμως σε κατάσταση υποσιτισμού. Αντίστοιχα, η διαλείπουσα νηστεία εναλλάσσει περιόδους φαγητού και νηστείας, ενώ και οι δύο προσεγγίσεις έχει αποδειχθεί ότι προκαλούν μια σειρά βιολογικών αλλαγών που μπορεί να συμβάλλουν στη μακροζωία. Αυτές περιλαμβάνουν βελτιωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη, μειωμένη φλεγμονή, ενισχυμένες διαδικασίες κυτταρικής επιδιόρθωσης και ενεργοποίηση γονιδίων που σχετίζονται με τη μακροζωία.
Μια μελέτη-ορόσημο μάλιστα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Communications το 2022, κατέδειξε τις δυνατότητες του θερμιδικού περιορισμού στην παράταση της ανθρώπινης ζωής. Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από τη μελέτη Comprehensive Assessment of Long-Term Effects of Reducing Intake of Energy (CALERIE), η οποία διερεύνησε τα αποτελέσματα του περιορισμού των θερμίδων σε μη παχύσαρκους ενήλικες. Η μελέτη πιο συγκεκριμένα διαπίστωσε, ότι οι συμμετέχοντες που μείωσαν την πρόσληψη θερμίδων παρουσίασαν βελτιώσεις σε διάφορους δείκτες υγείας και μακροζωίας, συμπεριλαμβανομένων μειωμένων επιπέδων επικινδυνότητας για ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία.
Γιατί η μείωση των θερμίδων μπορεί να αυξήσει τη μακροζωία;
Η ικανότητα του θερμιδικού περιορισμού να αυξάνει τη μακροζωία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο με πολλαπλούς αλληλένδετους μηχανισμούς. Ενώ οι ακριβείς μηχανισμοί εξακολουθούν να μελετώνται, αρκετοί βασικοί παράγοντες συμβάλλουν στα παρατηρούμενα αποτελέσματα:
–Μεταβολικός ρυθμός: Όταν μειώνεται η πρόσληψη θερμίδων, ο μεταβολικός ρυθμός του σώματος τείνει να μειώνεται. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα καίει λιγότερες θερμίδες σε κατάσταση ηρεμίας, γεγονός που μπορεί να επιβραδύνει τη διαδικασία γήρανσης.
–Μειωμένο οξειδωτικό στρες: Ο περιορισμός των θερμίδων θεωρείται ότι μειώνει το οξειδωτικό στρες. Αυτή η μείωση του οξειδωτικού στρες μπορεί να βοηθήσει στην προστασία των κυττάρων και των ιστών από βλάβες, επιβραδύνοντας έτσι τη διαδικασία γήρανσης.
–Κυτταρική επισκευή και συντήρηση: Ο περιορισμός των θερμίδων ενεργοποιεί μηχανισμούς κυτταρικής επιδιόρθωσης, όπως η αυτοφαγία και η επιδιόρθωση του DNA, οι οποίοι βοηθούν στην απομάκρυνση των κατεστραμμένων μορίων και στη διατήρηση της ακεραιότητας των κυτταρικών συστατικών. Η αυτοφαγία, ειδικότερα, είναι μια διαδικασία με την οποία τα κύτταρα αποικοδομούν και ανακυκλώνουν τα κατεστραμμένα ή δυσλειτουργικά συστατικά, προάγοντας την κυτταρική υγεία και τη μακροζωία.
–Μείωση της φλεγμονής: Η χρόνια φλεγμονή χαμηλού βαθμού σχετίζεται με τη γήρανση και τις ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία. Ο περιορισμός των θερμίδων έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τους δείκτες φλεγμονής στο σώμα, γεγονός που μπορεί να συμβάλει στον μετριασμό των βλαβερών επιπτώσεων της γήρανσης στους ιστούς και τα όργανα.
Με βάση όλα τα παραπάνω και η διαλείπουσα νηστεία έχει συγκεντρώσει μεγάλη προσοχή για τα πιθανά οφέλη της, καθώς σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Cell Metabolism το 2019, πρότεινε ότι η διαλείπουσα νηστεία θα μπορούσε να προάγει τη μακροζωία ενισχύοντας τους μηχανισμούς κυτταρικής επιδιόρθωσης, αυξάνοντας επίσης την αντίσταση του οργανισμού στο στρες. Επιπλέον, η διαλείπουσα νηστεία έχει συσχετιστεί με βελτιώσεις στη μεταβολική υγεία, όπως μειωμένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και βελτιωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη.
Πρέπει δηλαδή να τρώμε λιγότερο;
Αν και τα στοιχεία από μελέτες σε ζώα και ορισμένες δοκιμές σε ανθρώπους είναι ελπιδοφόρα, απαιτείται σίγουρα περαιτέρω έρευνα για την πλήρη κατανόηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων του περιορισμού των θερμίδων και της διαλείπουσας νηστείας στην ανθρώπινη υγεία και τη διάρκεια ζωής. Είναι σημαντικό να σημειωθεί επίσης ότι η υιοθέτηση αυτών των διατροφικών προσεγγίσεων θα πρέπει να γίνεται υπό την καθοδήγηση επαγγελματιών υγείας, καθώς μπορεί να μην είναι κατάλληλες για όλους και να ενέχουν κινδύνους εάν δεν ακολουθηθούν σωστά.
Επιπλέον, η σκοπιμότητα και η βιωσιμότητα του μακροχρόνιου θερμιδικού περιορισμού ή της διαλείπουσας νηστείας για τα περισσότερα άτομα παραμένουν βασικά ζητήματα. Η τήρηση τέτοιων διατροφικών σχημάτων απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό, καθώς μπορεί να επηρεάσει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, αλλά και την ίδια την απόλαυση του φαγητού.
