Κανένα ντοκιμαντέρ από αυτά που επιχειρούν να ξεμπλέξουν το κουβάρι εγκλημάτων που έχουν συγκλονίσει την κοινή γνώμη ή τηλεοπτικές σειρές με μυστηριώδη εγκλήματα δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτό που συμβαίνει τελευταία με παράγοντες της ρωσικής οικονομικής ελίτ. Σε διάστημα τριών μηνών, έξι κορυφαίοι Ρώσοι επιχειρηματίες, με γερές διασυνδέσεις, έχασαν τη ζωή τους υπό μυστηριώδεις συνθήκες.
Οι ερευνητές που ασχολήθηκαν με τις υποθέσεις κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για αυτοκτονίες. Στις εκθέσεις τους, όμως, έστω και δειλά, θέτουν κάποια ερωτήματα για τις συνθήκες θανάτου. Ακόμα και συγγενικά πρόσωπα των εν λόγω θυμάτων έχασαν τη ζωή τους, επίσης ανεξήγητα. Τέσσερις από τους έξι νεκρούς συνδέονταν μάλιστα με τον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό Gazprom ή με θυγατρικές του.
Βλάντισλαβ Αβάγιεφ
Η αυλαία του θανάτου άνοιξε με τον πρώην αντιπρόεδρο της Gazprombank Βλάντισλαβ Αβάγιεφ. Αυτός και η οικογένειά του βρέθηκαν νεκροί στην κατοικία τους στα περίχωρα της Μόσχας, στην υπερπολυτελή ενοικιαζόμενη βίλα Costa Brava. Το περίεργο είναι πως η βίλα, εκτός από ένα υπερσύγχρονο σύστημα ασφαλείας, διέθετε τη στιγμή της οικογενειακής τραγωδίας και πέντε φρουρούς. Η πόρτα του διαμερίσματος, μάλιστα, ήταν κλειδωμένη από μέσα. Κανείς δεν άκουσε, κανείς δεν προβληματίστηκε, παρότι το όπλο με το οποίο ξεκληρίστηκε η οικογένεια δεν είχε σιγαστήρα. Η αρχική εκδοχή έκανε λόγο για ενδοικοικογενειακή διαμάχη που είχε ως αποτέλεσμα ο Αβάγιεφ να δολοφονήσει τη σύζυγο και την έφηβη κόρη του, στρέφοντας αμέσως μετά το όπλο στον εαυτό του.
Τα ρωσικά μίντια ναι μεν κάλυψαν το γεγονός, αλλά «από σεβασμό σε μια οικογενειακή τραγωδία», όπως τη χαρακτήρισαν, αρνήθηκαν να μπουν σε λεπτομέρειες. Σκόρπιες γραμμές εδώ, σύντομα τηλεοπτικά αφιερώματα εκεί και η υπόθεση έκλεισε. Οταν δημοσιογράφοι επέμειναν, εκφράζοντας την απορία τους για το πώς ένας επιτυχημένος, ισορροπημένος άνδρας, που δεν είχε δώσει ποτέ ξανά δικαίωμα στο παρελθόν, προέβη σε κάτι τέτοιο, δεν δόθηκε απάντηση. Για την ακρίβεια, η απάντηση ήταν τόσο λιτή, όσο και απλή: «Ολοι είναι ικανοί για ένα έγκλημα πάθους». Γνωστοί και φίλοι του ζευγαριού, όμως, περιγράφουν τον γάμο τους πετυχημένο. Τονίζουν, μάλιστα, ότι μετά από τεράστιες προσπάθειες να αποκτήσουν και δεύτερο παιδί, η σύζυγος ήταν έγκυος και, μάλιστα, σε προχωρημένη εγκυμοσύνη.
Ο επιχειρηματίας δεν έκρυβε τη χαρά του, ενώ μονάχα εφτά ημέρες πριν από το έγκλημα είχε κάνει ένα πάρτυ για το χαρμόσυνο γεγονός. Σαν βόμβα έπεσε η είδηση ότι ο ίδιος άνθρωπος, ευτυχισμένος και ενθουσιασμένος για το μέλλον, αφαίρεσε τη ζωή του όταν συνειδητοποίησε ότι σκότωσε τη 47χρονη σύζυγό του Γελένα και τη 13χρονη κόρη του Μαρία, στην οποία μάλιστα είχε παθολογική αδυναμία. Φίλοι της οικογένειας μιλούσαν για έναν χαζομπαμπά, που δεν της χαλούσε χατίρι και την αποκαλούσε μέχρι και την τελευταία ημέρα της ζωής τους πριγκίπισσά του.
Οταν λοιπόν τα ερωτήματα έγιναν όλο και πιο έντονα, η διακριτικότητα, την οποία είχαν επικαλεστεί οι Αρχές, πήγε περίπατο. Ξαφνικά, εμφανίστηκε και η πέτρα του σκανδάλου, ο άνδρας που είχε κλέψει την καρδιά της Γελένα και για λίγο τη λογική του συζύγου της. Κάποιοι μάρτυρες περιέγραψαν την άσωτη ζωή της συζύγου, αλλά και τα ψυχολογικά προβλήματα του άνδρα της. Ωστόσο, συγγενείς και φίλοι της οικογένειας έμειναν άναυδοι, δηλώνοντας ότι είναι λες και παρακολουθούν μια ταινία με άγνωστους πρωταγωνιστές.
Ο πρώην συνάδελφός του θύτη και θύματος Ιγκόρ Βολόμπουεφ δήλωσε πεπεισμένος ότι δεν αυτοκτόνησαν αλλά δολοφονήθηκαν. Ο Βολόμπουεφ παραιτήθηκε πρόσφατα από τη θέση στελέχους που κατείχε στην ίδια ρωσική τράπεζα για να πολεμήσει στο πλευρό των συμπατριωτών του στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τον Βολόμπουεφ, ο Αβάγιεφ δολοφονήθηκε και ο πιθανότερος λόγος είναι πως ήξερε πάρα πολλά, καθώς διαχειριζόταν υποθέσεις VIP πελατών της Gazprombank. Αργότερα, έγινε γνωστό ότι εξαιτίας της θέσης του στην τράπεζα, αλλά και στην επιχείρηση που είχε ιδρύσει, η οποία συνεργαζόταν με τη ρωσική MegaCorp Rostec, ο θάνατός του θεωρήθηκε υπόθεση υψηλού προφίλ για τις ρωσικές αρχές. Αμέσως λοιπόν μια ομάδα ερευνητών, συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής της αρμόδιας υπηρεσίας στη Μόσχα Αντρέι Στρίτζοφ, έφτασε στον τόπο του εγκλήματος και ανέλαβε τις έρευνες.
Σεργκέι Προτοσένια
Προτού, όμως, καταλαγιάσει το σοκ, μια νέα φρικτή ιστορία ήρθε στη δημοσιότητα. Αυτή τη φορά αφορούσε τον Σεργκέι Προτοσένια, Ρώσο μεγαλοεπιχειρηματία που, μεταξύ άλλων, είχε διατελέσει αντιπρόεδρος της εταιρείας φυσικού αερίου Novatek. Κάποιοι τον χαρακτήριζαν «πνευματικό παιδί» του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος τον προσκαλούσε σε διακοπές. Ενδεικτικό της σχέσης τους είναι ότι είχε προσκληθεί στον γάμο της μεγάλης κόρης του Ρώσου προέδρου. Λίγα χρόνια αργότερα, όμως, ο ίδιος άνδρας βρέθηκε νεκρός –και μάλιστα απαγχονισμένος- στις 19 Απριλίου σε μια βίλα στις ακτές της Καταλονίας, όπου και περνούσε τις διακοπές του Πάσχα με την οικογένειά του. Η τοπική Αστυνομία ανακοίνωσε ότι τα πτώματα της συζύγου του Ναταλίας και της έφηβης κόρης του Μαρίας βρέθηκαν επίσης μέσα στο σπίτι, έχοντας υποστεί θανάσιμες πληγές από μαχαίρι.
Η επανάληψη του ίδιου σεναρίου προκάλεσε ερωτήματα και καχυποψία εντός και εκτός Ρωσίας. Οι ισπανικές αρχές υποπτεύονται ότι ο άνδρας δολοφόνησε τα μέλη της οικογένειάς του και στη συνέχεια αυτοκτόνησε. Ο γιος της οικογένειας Φεντόρ, που βρισκόταν στη Γαλλία με φίλους του, διέψευσε έξαλλος αυτή την εκδοχή και έκανε δηλώσεις στα δυτικά ΜΜΕ καταγγέλλοντας ότι οι Ρώσοι δημοσιογράφοι επιχείρησαν να τον φιμώσουν. Αρνούμενος την επίσημη εκδοχή, δήλωσε στη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail»: «Ο πατέρας μου δεν είναι δολοφόνος» και συνέχισε περιγράφοντας μια συνηθισμένη οικογενειακή ζωή, σκιαγραφώντας τον πατέρα τους ως έναν επιχειρηματία με μαθηματικό μυαλό, χωρίς συναισθηματικά ξεσπάσματα και αφοσιωμένο οικογενειάρχη: «Αγαπούσε τη μητέρα μου και ιδιαίτερα τη Μαρία, την αδελφή μου.
Δεν μπορούσε ποτέ να κάνει κάτι για να τους βλάψει. Δεν ξέρω τι συνέβη εκείνο το βράδυ, αλλά ξέρω ότι ο μπαμπάς μου δεν τους έκανε κακό». Η Novatek (δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία φυσικού αερίου της Ρωσίας) έβγαλε μια ανακοίνωση υπερασπιζόμενη το πρώην στέλεχός της και εγείροντας περαιτέρω αμφιβολίες για την ερμηνεία της Ισπανικής Αστυνομίας.
Η εταιρεία χαρακτήρισε το πρώην στέλεχός της, ο οποίος εργαζόταν εκεί στο διάστημα 1997-2015, «υπέροχο οικογενειάρχη» και αμφισβήτησε την εκδοχή της δολοφονίας-αυτοκτονίας. «Είμαστε πεπεισμένοι ότι αυτές οι εικασίες δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα», κατέληγε η ανακοίνωση. Αξιοπερίεργο είναι ότι στη σκηνή του εγκλήματος δεν υπάρχουν δακτυλικά αποτυπώματα στα όπλα δολοφονίας που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον της Ναταλίας και της Μαρίας και δεν υπήρχε αίμα στο σώμα του Προτοσένια ή άλλο υγρό που θα αποδείκνυε ότι κρεμάστηκε ζωντανός.
Ο επιχειρηματίας περιγράφεται από τους γείτονες και συγγενείς ως ένας ήσυχος και χαμηλών τόνων άνθρωπος που ζούσε μια κανονική ζωή, αποφεύγοντας πια να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, καθώς είχε απομακρυνθεί από το προσκήνιο. Τα πτώματα της οικογένειας ανακαλύφθηκαν μία ημέρα μετά τη δημοσιοποίηση του πρώτου εγκλήματος με τον Αβάγιεφ. Οι δύο άνδρες είχαν ατομική περιουσία που ξεπερνούσε τα 400 εκατ. δολάρια, ενώ δεν περιλαμβάνονταν στη λίστα των δυτικών κυρώσεων.
Βασίλι Μέλνικοφ
Λιγες ημέρες νωρίτερα, ο δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας Βασίλι Μέλνικοφ είχε επίσης βρεθεί νεκρός. Πριν από τον θάνατό του ήταν στέλεχος στην ιατρική εταιρεία MedStom, η οποία έχει υποφέρει πάρα πολύ από τις οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία. Και σε αυτή την περίπτωση βρέθηκε νεκρή και η σύζυγός του Γκαλίνα με τους δύο μικρούς του γιους στο αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων διαμέρισμά τους στο Νίζνι Νόβγκοροντ της Ρωσίας. Πανομοιότυπο σκηνικό.
Η σύζυγος και τα παιδιά είχαν μαχαιρωθεί μέχρι θανάτου και τα μαχαίρια του φόνου βρέθηκαν λίγα μέτρα μακριά στον τόπο του εγκλήματος. Οι ρωσικές αρχές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Μέλνικοφ σκότωσε την οικογένειά του προτού μαχαιρωθεί και ο ίδιος στην καρδιά. Γείτονες και συγγενείς του δήλωσαν συντετριμμένοι, αναφέροντας παράλληλα ότι δυσκολεύονται να πιστέψουν την επίσημη εκδοχή.
Μιχαήλ Γουότφορντ
Στα τέλη Φεβρουαρίου, λίγες ημέρες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Μιχαήλ Γουότφορντ βρέθηκε από τον κηπουρό του απαγχονισμένος στο γκαράζ του σπιτιού του στο Σάρεϊ της Βρετανίας. Ο Γουότφορντ ήταν γεννημένος στην Ουκρανία το 1955, όταν η χώρα ήταν κομμάτι της Σοβιετικής Ενωσης. Αυτοδημιούργητος, είδε τα εκατομμύρια στον τραπεζικό του λογαριασμό να εκτοξεύονται μετά την ενασχόλησή του με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ενώ αργότερα έχτισε και μια αυτοκρατορία ακινήτων στη Βρετανία.
Εκεί είχε εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια, αλλάζοντας και το ονομά του, το οποίο ήταν Τολστόσεγια. Αν και ούτε αυτός βρισκόταν στη λίστα των δυτικών κυρώσεων, αποτελούσε κοινό μυστικό ότι η περιουσία του είχε γίνει με τη βοήθεια του Κρεμλίνου. Η σύζυγος και τα τρία του παιδιά δεν βρίσκονταν στην οικία τη στιγμή του θανάτου του, ο οποίος συνέπεσε με την ανακοίνωση του Μπόρις Τζόνσον στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι θα δημοσιεύσει τη λίστα. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα νέα δεδομένα τον είχαν αγχώσει ιδιαίτερα, ενώ άλλοι αμσφισβητούν ανοιχτά το σενάριο της αυτοκτονίας. Ενας φίλος του από τα παλιά δήλωσε: «Δεν έχουμε να κάνουμε με ένα παιδάκι. Ηξερε να επιβιώνει και στα δύσκολα. Πιστέψτε με, δεν κάνεις αλλιώς τη δυσθεώρητη περιουσία που έκανε αυτός».
Λεονίντ Σούλμαν
Μια και δεν είχαν προηγηθεί οι παραπάνω μυστηριώδεις «αυτοκτονίες», δεν είχε δοθεί αρκετή σημασία στην αυτοκτονία του Λεονίντ Σούλμαν, του 60χρονου ανώτατου στελέχους της Gazprom που είχε βρεθεί νεκρός στις 30 Ιανουαρίου, δηλαδή έναν μήνα πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Είχε βρεθεί νεκρός στο μπάνιο του εξοχικού του στο Λενίσκι. Δίπλα του υπήρχε σημείωμα αυτοκτονίας, στο οποίο ανέφερε ότι βάζει τέλος στη ζωή του επειδή δεν μπορούσε να υποφέρει άλλο έναν διαρκή πόνο στο πόδι του.
Συγγενείς του δήλωσαν ότι είχε σπάσει δύο μήνες πριν το πόδι του και αναγκαζόταν να κάνει φυσικοθεραπείες, οι οποίες, όμως, τον είχαν ανακουφίσει. Σύμφωνα με το «Fortune», ο Σούλμαν ήταν στο στόχαστρο έρευνας της Gazprom για απάτη. Το περασμένο φθινόπωρο, οι μονάδες ασφαλείας της Gazprom διερεύνησαν την υπόθεση Σούλμαν που είχε να κάνει με την αναβάθμιση του στόλου οχημάτων της εταιρείας.
Αλεξάντερ Τουλιάκοφ
Ενα ακόμα θύμα είναι ο 61χρονος πρώην αναπληρωτής διευθυντής της Gazprom Αλεξάντερ Τουλιάκοφ, που βρέθηκε απαγχονισμένος στις 25 Φεβρουαρίου σε ένα γκαράζ κοντά στην Αγία Πετρούπολη. Μόλις η Αστυνομία έφτασε στον τόπο του εγκλήματος, εμφανίστηκαν οι μονάδες ασφαλείας της Gazprom και οι κακές γλώσσες υποστηρίζουν ότι ανέλαβαν αυτές τη σχετική έρευνα ή τουλάχιστον συμμετείχαν. Ενδιαφέρον προκαλεί ότι μία ημέρα πριν από την αυτοκτονία του, γείτονας κατέθεσε πως έγινε μάρτυρας μιας διαφωνίας του θύματος με άγνωστους άνδρες, οι οποίοι τελικά τον ξυλοκόπησαν.
Οταν αργότερα τηλεφώνησε για να δει τι κάνει και να τον προτρέψει να πάει στην Αστυνομία, ο Τουλιάκοφ συμβούλεψε τον γείτονά του να «ξεχάσεις ό,τι είδες». Τα δυτικά ΜΜΕ δεν έχουν αφήσει ασχολίαστες τις απανωτές «αυτοκτονίες», καλύπτοντάς τες με ευφάνταστυς τίτλους, όπως «Ο Πούτιν θα στείλει λουλούδια στις κηδείες τους. Οπως οι μαφιόζοι». Ο συγγραφέας Τζον Ο’Νιλ δήλωσε ότι σε περίπτωση που εμπλέκεται σε αυτές τις υποθέσεις ο Πούτιν «το μόνο που κάνει είναι να ακολουθεί το εγχειρίδιο του Ιωσήφ Στάλιν».
