Κύριε πρόεδρε, θα ήθελα κατ’ αρχάς να σας ευχαριστήσω γι’ αυτή τη συνέντευξη. Να ξεκινήσουμε με μερικά θραύσματα απομνημονευμάτων. Πού, πώς και από ποιους αποφασίστηκε το Καστελόριζο;
Σας ευχαριστώ εγώ, κύριε Δημητρολόπουλε, που μου δίνετε την ευκαιρία, δεκαπέντε χρόνια μετά την προσφυγή της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης, να μιλήσω για εκείνη την κρίσιμη εποχή των μεγάλων αποφάσεων. Γιατί αυτό που εξακολουθεί να λείπει από τον δημόσιο βίο είναι ακριβώς αυτό, οι μεγάλες, τολμηρές αποφάσεις. Αυτές σπάνε τον φαύλο κύκλο παθογενειών που μας στοιχειώνουν διαχρονικά και μας κρατούν σε μια ιδιότυπη ομηρία από τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους μέχρι και σήμερα.
Και η τραγική ειρωνεία; Ενώ ο Ελληνισμός μεγαλουργεί εκτός συνόρων, εντός αυτοϋπονομεύεται. Δεν φταίει βέβαια το DNA μας. Αιτία είναι ένα φαύλο σύστημα πουβιώνουμε και σήμερα και μας θυμίζει την εικόνα εκείνων των δραματικών ημερών της κρίσης. Με μια κυβέρνηση που αντιμετωπίζει το δημόσιο ταμείο ως προσωπικό πορτοφόλι. Με παντελή έλλειψη στρατηγικής για παραγωγική ανασυγκρότηση. Με τεράστιο έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου, που ξεπερνά αυτό του 2009. Και, τέλος, η αξιοπιστία της χώρας, που δοκιμάζεται ξανά από την αλαζονεία και την έλλειψη σεβασμού στους θεσμούς.
Όσο για τις αποφάσεις του 2010, είχε προηγηθεί ενδελεχής συζήτηση και προετοιμασία με τους υπουργούς Οικονομικών, Γιώργο Παπακωνσταντίνου και Φίλιππο Σαχινίδη, και τον οικονομικό μου σύμβουλο, Ηρακλή Πολεμαρχάκη. Πριν το διάγγελμα, συνεδρίασε το Άτυπο Υπουργικό Συμβούλιο, με τη συμμετοχή όλων των υπουργών και στενών συνεργατών. Αξιολογήσαμε σε βάθος τα δεδομένα και υπήρξε συναίνεση στο ενδεχόμενο προσφυγής στον μηχανισμό.
Ως προς την επιλογή του Καστελλόριζου, με προβληματίζει πάντα η κριτική που ακούω. Η απόφαση ήταν δική μου. Είχε και πρακτικό και συμβολικό βάρος. Πρακτικά, το μήνυμα ήταν «Το έργο μας συνεχίζεται». Και μένουμε συνεπείς στην προγραμματισμένη συνέλευση με τους αναπτυξιακούς φορείς της Δωδεκανήσου.
Δεύτερον και πιο ουσιαστικό, το Καστελλόριζο ήταν πάντα για μένα σύμβολο του δημιουργικού Ελληνισμού. Δεν πτοείται και παρά τις δυσκολίες μετατρέπει κρίσεις σε ευκαιρίες.
Και βεβαίως, σημείο-κλειδί για τη συζήτηση γύρω από την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ μας.
Ας μην ξεχνάμε, το διάγγελμα από το Καστελλόριζο δεν το είδαμε μόνο εμείς, το είδε όλη η οικουμένη. Διεθνή Μέσα Ενημέρωσης. Ποια καλύτερη προβολή και κατοχύρωση για αυτό το ξεχωριστό ελληνικό νησί;
Κι αν το Καστελλόριζο για κάποιους έγινε σύμβολο της κρίσης, τους καλώ να το γνωρίσουν. Γιατί αυτό το πολύ όμορφο νησί, μαζί με τους φιλόξενους κατοίκους του, δεν θυμίζει μόνο μια δύσκολη στιγμή, θυμίζει και την ανάγκη να αλλάξουμε πορεία. Να σταματήσουμε την αυτοϋπονόμευση. Να εγκαταλείπουμε ή να κομπάζουμε για τον τόπο μας, αλλά να επενδύσουμε ξανά στις πραγματικές μας δυνάμεις. Στη γεωπολιτική μας θέση, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα μας, στις αξίες μας, στον πολιτισμό μας, με ευθύνη και όραμα.
Και φτάνουμε στο διάγγελμα της 23ης Απριλίου. Είχατε, στο μεταξύ, μιλήσει με τους πολιτικούς αρχηγούς;
Βεβαίως, ενημέρωσα όλους, αναλυτικά. Και την κα Μπακογιάννη, που στήριξε την εθνική προσπάθεια — σε αντίθεση με τον αδερφό της, που συμπορεύτηκε με τον κ. Σαμαρά, επενδύοντας στον λαϊκισμό. Παρίστανε τον μεταρρυθμιστή, ενώ υπονόμευε την πορεία της χώρας.
Από τους αρχηγούς υπήρξε προβληματισμός, αλλά ούτε σοβαρή αντίδραση ούτε άλλη πρόταση. Γιατί; Γιατί δεν υπήρχε εναλλακτική. Οι αγορές ήταν αδυσώπητες. Η Ελλάδα βίωνε την απόλυτη αβεβαιότητα – κάτι που μου θυμίζει το σημερινό κλίμα με τους δασμούς του Τραμπ.
Το δίλημμα ήταν ξεκάθαρο: Πρόγραμμα προσαρμογής ή άτακτη χρεοκοπία και χάος.
Θυμίζω δε ότι εμείς είχαμε στο μεταξύ καταφέρει να δημιουργήσουμε τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης. Στόχος μας να στείλουμε ισχυρό μήνυμα στις αγορές ότι η Ελλάδα είχε μια ισχυρή γραμμή στήριξης, κάτι που από μόνο του θα αρκούσε να ηρεμήσει την χαοτική αστάθεια των αγορών. Υπονομεύτηκε αυτή η επιτυχία μας από την αμφιθυμία της Μέρκελ και από τις δηλώσεις του Σόιμπλε που μιλούσε δημόσια για την έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ.
Μόλις την προηγούμενη είχαν ανακοινωθεί τα πραγματικά στοιχεία του ελλείμματος. Με αυτήν την υπενθύμιση ξεκινήσατε το διάγγελμά σας. Μπορεί πολύ απλά να έλεγε κανείς ότι είπαμε στους εταίρους μας και τους δανειστές μας «σας κοροϊδεύαμε τόσο καιρό, έχουμε μπει πολύ περισσότερο μέσα». Αν κρίνει κανείς από την τιμωρητική διάσταση που είχε η συμφωνία με τους δανειστές και το πολύ αρνητικό κλίμα που διαμορφώθηκε διεθνώς, μήπως θα ήταν καλύτερος ένας διαφορετικός χειρισμός από εκείνον της αποκαλυπτικής «ομολογίας»;
Δεν υπήρχε τίποτα να «ομολογήσω». Η διεθνής κοινότητα ήξερε ήδη. Αυτό που δεν ξέραμε, ήταν το μέγεθος της απόκρυψης, το βάθος της αλχημείας από την προηγούμενη κυβέρνηση, καθώς το ποσοστό του ελλείμματος το μάθαμε στα τέλη του 2010.
Η γλώσσα της αλήθειας που όφειλα να μιλώ ως έχων την ευθύνη της διακυβέρνησης της χώρας, εκτός από την ηθική διάσταση του ζητήματος είχε και έναν σκοπό να ικανοποιήσει, καθώς, σας θυμίζω, το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ελλάδας τότε δεν ήταν το έλλειμμα — ήταν το έλλειμμα εμπιστοσύνης. Και η αλήθεια ήταν το μόνο νόμισμα που μπορούσε να αρχίσει να το αποκαθιστά.
Υπήρχε και δεύτερο μήνυμα. Ότι είχε φτάσει η ώρα των μεγάλων ανατροπών.
Η Ελλάδα των Ολυμπιακών Αγώνων, της ΟΝΕ, της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ, μετατράπηκε μέσα σε πέντε χρόνια σε παρία — θύμα δανει(α)κής ευδαιμονίας και πελατειακής σπατάλης της διακυβέρνησης Καραμανλή.
Σε πέντε χρόνια χάθηκαν κόποι δεκαετιών και όχι μόνο στην οικονομία.
Προβληματίζει και η στάση της Δικαιοσύνης, που κυνήγησε έναν πατριώτη Έλληνα, τον Ανδρέα Γεωργίου, που έκανε απλά την δουλειά του αποτυπώνοντας την πραγματική εικόνα των δημοσιονομικών στοιχείων. Ενώ δεν έδειξε την ίδια ευαισθησία για την Έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου που χαρακτήρισε τις πρακτικές εκείνης της περιόδου ως «λογιστική απάτη».
Όλα αυτά άρχισαν να συζητιούνται στην Ευρώπη, αλλά κατόπιν εορτής, όχι όταν έπρεπε. Τα είχαν συνειδητά κρύψει. Η κρίση που ξεκίνησε στις ΗΠΑ μετατράπηκε σε δημοσιονομική κρίση στην Ευρώπη και χτύπησε πρώτη την Ελλάδα, τον πιο αδύναμο κρίκο.
Η Μέρκελ πίστευε αρχικά ότι το πρόβλημα ήταν μόνο ελληνικό. Την προειδοποίησα ότι αν δεν υπάρξει στήριξη και η Γερμανία θα πληρώσει ακριβά. Όπως και έγινε.
Βρεθήκαμε στις Βρυξέλλες, Φεβρουάριος 2010: Μ
Στρέφομαι στον Μπαρόζο, που μας κούναγε το δάκτυλο, και του θυμίζω ότι όταν ήμουν αρχηγός της αντιπολίτευσης, τον είχα ρωτήσει πολλές φορές αλλά μου απαντούσε πως όλα πήγαιναν καλά. Του είπα ότι, η απόκρυψη στοιχείων γινόταν χρόνια, και η Επιτροπή το γνώριζε, το ανεχόταν, το απέκρυπτε και η ίδια.
Θυμίζω ότι ο κ. Μπαρόζο πετούσε πάνω από τις καμένες εκτάσεις της Πελοποννήσου, το 2007, με τον κ. Καραμανλή. Ο ένας κάλυπτε τον άλλον. Ο Καραμανλής έκρυβε την αλήθεια, ο Μπαρόζο ήθελε την επανεκλογή του. Ήταν ένας βασικός λόγος που η Μέρκελ – και σωστά, δεν εμπιστευόταν τον ελεγκτικό ρόλο της Επιτροπής Μπαρόζο. Για αυτό επέμενε στη συμμετοχή του ΔΝΤ.
Θυμίζω, γιατί πολλοί σκόπιμα ξεχνούν, ότι το 2016, ο μακαρίτης Γιώργος Προβόπουλος, Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδος, παραδέχτηκε δημοσίως πως ήδη από το 2008 υπήρχε οργανωμένη επιχείρηση απόκρυψης της αλήθειας. Είχαν ζητήσει τότε από τον Μπομπ Τράα, επικεφαλής της αντιπροσωπείας του ΔΝΤ στην Ελλάδα, να μη δημοσιοποιήσει Έκθεση που προέβλεπε χρέος άνω των 800 δισ., με το επιχείρημα ότι «θα γινόταν χαμός στη χώρα».
Θέλω να θυμίσω, γιατί κάποιοι συνεχίζουν να μιλούν με ανεδαφικά, για να μην πω τραγελαφικά σενάρια, όπως το να δανειζόμασταν από τη Ρωσία, ότι οι ίδιοι τους οι ισχυρισμοί διαψεύδονται πλήρως από την πραγματικότητα.
Είπαν «αργήσατε» να πάρετε μέτρα. Η αλήθεια; Μέτρα πήραμε άμεσα, από το 2009, μόλις διαπιστώσαμε ότι τα στοιχεία που είχε στείλει η ΝΔ στην Ε.Ε. ήταν πλασματικά.Προχωρήσαμε σε περικοπές 15,9 δισ. ευρώ ως τον Απρίλιο του 2010, το μεγαλύτερο πρόγραμμα που έχει εφαρμοστεί ποτέ σε χώρα, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. Μειώσαμε το έλλειμμα κατά περίπου 5% μέχρι το τέλος του 2010.
Είπαν «έπρεπε να κάνετε εκλογές». Μα εκλογές εν μέσω κρίσης, με τον κίνδυνο χρεοκοπίας ανοιχτό, θα ήταν εθνική καταστροφή. Μου ζητούσαν να βάλω το κόμμα και το προσωπικό μου συμφέρον πάνω από τη χώρα. Να αποποιηθώ των ευθυνών που μου ανέθεσε ο λαός τον Οκτώβριο του 2009. Όπως κάνουν όσοι μετρούν μόνο το πολιτικό τους κόστος. Αλλά δεν είμαστε όλοι ίδιοι, κ. Δημητρολόπουλε.
Είπαν «έπρεπε να ζητήσεις αυξημένη πλειοψηφία για το μνημόνιο». Είχα ήδη μιλήσει με τον κ. Σαμαρά, που με ενημέρωσε πως θα το καταψηφίσει, κάτι που επιβεβαίωσε αργότερα και στενός του συνεργάτης. Δεν είχα δικαίωμα να ρισκάρω το μέλλον της χώρας για πολιτικά παιχνίδια.
Όσο για την αξιοπιστία της χώρας, το πρώτο που έπρεπε να αποκαταστήσουμε, μίλησα ήδη.
Επαναλαμβάνω και προσθέτω, δείτε σήμερα το χάος στις διεθνείς αγορές, όλα παγώνουν από την αβεβαιότητα. Αυτή την αβεβαιότητα, την πορεία προς το χάος, ζούσαμε κι εμείς, και αντιδράσαμε αποφασιστικά.
Η αλήθεια είναι μία, πήραμε την ευθύνη, όταν οι άλλοι κρύβονταν.
Και σηκώσαμε το βάρος με καθαρότητα, αλήθεια και πόνο.
Όχι για να σωθεί μια κυβέρνηση, αλλά για να μείνει η Ελλάδα όρθια.
Επιστροφή από το Καστελλόριζο. Στα πρωτοσέλιδα της επομένης εμφανίζεται για πρώτη φορά η λέξη «τρόικα». Πώς είναι το κλίμα στην κυβέρνηση; Τι σας λένε οι κορυφαίοι υπουργοί σας;
Η κυβέρνηση στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Οι υπουργοί μου ήταν συνεπείς, όπως και συνολικά η κοινοβουλευτική ομάδα και το κόμμα, που στήριξαν τον δύσκολο αγώνα, και μέχρι την άνοιξη του 2011 υπήρχε συνοχή και αποφασιστικότητα.
Το τι άλλαξε μετά την άνοιξη του 2011 είναι μια συζήτηση για κάποια άλλη στιγμή.
Πρέπει όμως να επισημάνω ότι ήμασταν η μόνη κυβέρνηση της Μεταπολίτευσης χωρίς ούτε ένα σκάνδαλο. Ούτε θεσμικό ατόπημα, ούτε ηθικό ολίσθημα. Δουλέψαμε με διαφάνεια και καθαρά χέρια σε μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές για τη χώρα.
Κύριε πρόεδρε, υπάρχουν δυο φράσεις που πυροδότησαν πολλά σχόλια και πάθη. «Λεφτά υπάρχουν». «Μαζί τα φάγαμε». Δεκαπέντε χρόνια μετά, θα λέγατε πως ήταν έτσι ή δεν ήταν; Πόση αλήθεια υπήρχε εκεί
