ΗHelen Lewis είναι μια Βρετανίδα δημοσιογράφος που έχει γράψει, μεταξύ άλλων, το βιβλίο «Δύσκολες Γυναίκες». Μέσα του υπάρχει περίπου μια δεκάδα «μαθημάτων φεμινισμού» που προκύπτουν μέσα από ιστορικά γεγονότα, όπως η διεκδίκηση της ψήφου και του δικαιώματος στο διαζύγιο. Σε πρόσφατο άρθρο της στο Atlantic, η Lewis, που μελετά διάφορα έμφυλα ζητήματα, αναφέρθηκε στην τάση που υπάρχει τον τελευταίο καιρό να επιδιώκεται η εξίσωση του γυναικείου με το ανδρικό σώμα στην κοινωνική αντιμετώπισή του. Για παράδειγμα, ο διαχωρισμός βάσει βιολογικού φύλου στις τουαλέτες είναι ένα θέμα – όχι το σημαντικότερο όλων, αλλά είναι – το οποίο πλέον πρέπει κάποτε να ξανασκεφτούμε. Πέρα από αυτό όμως, η Lewis αναφέρθηκε σε ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα που υπάρχει στην επιστήμη και συγκεκριμένα στην ιατρική: ο διαχωρισμός των φύλων σε επίπεδο φυσιολογίας είναι σημαντικός, διότι άλλα χαρακτηριστικά φέρουν οι γυναίκες (όσες διατηρούν το βιολογικό τους φύλο) και άλλα οι άντρες (ομοίως). Γιατί, όμως, ενώ υπάρχουν τόσες διαφορές στους οργανισμούς μας, οι περισσότερες επιστημονικές μελέτες για διάφορα θέματα – και συνακόλουθα οι προτεινόμενες θεραπείες – βασίζονται κυρίως πάνω στους άνδρες; Είναι γεγονός πως η γυναικεία υγεία υποτιμάται σε μεγάλο βαθμό και πλέον ίσως να έχει βρεθεί μια φόρμουλα που θα ξεκαθαρίσει το τοπίο και θα βοηθήσει εκατομμύρια γυναίκες στον κόσμο να λάβουν την ιατρική περίθαλψη που έχουν ανάγκη και όχι απλώς αυτή που είναι διαθέσιμη.
Η Φυλοειδική Ιατρική είναι ένας αναπτυσσόμενος κλάδος της επιστήμης που φιλοδοξεί να εξετάσει την επιρροή του βιολογικού και κοινωνικού φύλου στα διάφορα ιατρικά ζητήματα και τις λύσεις τους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο κλάδος ερευνά το πώς το βιολογικό φύλο, σε συνδυασμό με τις εκάστοτε κοινωνικοοικονομικές και πολιτιστικές επιρροές καθορίζουν την ανθρώπινη υγεία. Αρχή αυτού του συστήματος μελέτης είναι ότι η σύγχρονη ιατρική γνώση βασίζεται σε παρατηρήσεις και δοκιμές που έχουν διεξαχθεί κυρίως σε άνδρες και ότι αυτό το λάθος πρέπει να διορθωθεί, ώστε να μάθουμε περισσότερα πράγματα για τη γυναικεία υγεία. Ο κλάδος, που πράγματι παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον, αναπτύσσεται τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και στις ΗΠΑ, αλλά και σε χώρες όπως το Ισραήλ, ενώ έχουν δημιουργηθεί και διάφοροι διεθνείς οργανισμοί που έχουν ως αποστολή την εξέλιξή του.
Πράγματι, τα δυο βιολογικά φύλα εμφανίζουν μεταξύ τους σημαντικές διαφορές φυσιολογίας, ανατομίας, κ.λπ. Κι αυτό δεν έχει σχέση με την ισότητα, όπως υποστηρίζεται από μια μερίδα θεωρητικών του φεμινισμού, που διατηρούν επιφυλάξεις σε σχέση με τις προθέσεις πίσω από την Φυλοειδική Ιατρική. Η ισότητα είναι κάτι άλλο. Εδώ μιλάμε για διαφορετικούς, κατάλληλους τρόπους αντιμετώπισης ασθενειών με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός άνδρα και μιας γυναίκας – η οποία συνήθως λαμβάνει την αγωγή και τη θεραπεία/ καθοδήγηση που λαμβάνει ένας άνδρας με το ίδιο πρόβλημα υγείας – με ορισμένες εξαιρέσεις, φυσικά. Ισότητα σημαίνει ίση αντιμετώπιση χωρίς διακρίσεις βάσει φύλου, ωστόσο στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να ξεχωρίσουμε τα χαρακτηριστικά των βιολογικών φύλων και να ερευνήσουμε κατά περίπτωση τι ανάγκες μπορεί να έχει μια γυναίκα με καρδιαγγειακά προβλήματα σε σχέση με έναν άνδρα που πάσχει από την ίδια π.χ. ασθένεια, αλλά ο οργανισμός του ίσως αντιδράει διαφορετικά στις ήδη υπάρχουσες, φτιαγμένες για άνδρες, θεραπείες. Δεν είναι «ίσο» το να διεκπεραιώνουμε την περίπτωση μιας ασθενούς με το χ πρόβλημα όπως θα το κάναμε για έναν άνδρα, απλώς επειδή κανείς δε μπήκε στον κόπο να ψάξει αν διαφοροποιείται κάτι στη δική της περίπτωση, π.χ. λόγω διαφορετικών ορμονών. Σχετικά υπάρχουν στοιχεία μελετών από διάφορες χώρες, που καταδεικνύουν ότι οι διακρίσεις με βάση το φύλο εμφανίζονται και μέσα στα δωμάτια των νοσοκομείων. Για παράδειγμα, στην Αυστρία, οι γυναίκες που πάσχουν από νεφρική ανεπάρκεια είναι πιθανότερο να συνεχίσουν την αιμοκάθαρση, παρά να μπουν σε μια λίστα αναμονής για μεταμόσχευση. Στην περίπτωση, επίσης, των γυναικών που πάσχουν από διαβήτη τύπου Α, έχει παρατηρηθεί διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης σε σχέση με τους άνδρες με την ίδια ασθένεια, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στα καρδιαγγειακά νοσήματα, στο πλαίσιο των οποίων μια γυναίκα είναι λιγότερο πιθανό να αντιμετωπιστεί ως περιστατικό σύμφωνα με τα τρέχοντα πρωτόκολλα, με αποτέλεσμα στην περίπτωσή της να έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιπλοκών.
Το γεγονός ότι υπάρχει η ειδικότητα του γυναικολόγου δεν αναιρεί τα παραπάνω – το αντίθετο μάλιστα. Πολλές φορές, οι γυναικολόγοι καλούνται να πραγματοποιήσουν διαγνώσεις και να πάρουν επιστημονικές αποφάσεις που κανονικά ανήκουν σε άλλες ειδικότητες, όπως π.χ. η ενδοκρινολογία και η αιματολογία, ακριβώς διότι υπάρχει έλλειψη μελετών πάνω σε γυναίκες και έλλειψη πρωτοκόλλων συνεργασίας με τους αντίστοιχους συναδέλφους ή παραπομπής των ασθενών σε αυτούς. Αν μια γυναίκα, π.χ. αντιμετωπίζει κάποιο αιματολογικό πρόβλημα υγείας που τη δυσκολεύει να αποκτήσει παιδί με φυσικό τρόπο, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα επισκεφτεί αιματολόγο ώστε να έχει πλήρη εικόνα για την κατάστασή της, ούτε βέβαια ο γυναικολόγος της θα μπορεί να βασιστεί 100% σε ελλιπείς μελέτες πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Οι διακρίσεις με βάση το φύλο στην ιατρική αντιμετώπιση είναι παραπάνω από προφανείς σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, όπου π.χ. οι μαύρες γυναίκες με ινομυώματα, για οικονομικούς λόγους, πολύ δύσκολα θα υποβληθούν σε χειρουργείο, ενώ για κοινωνικούς λόγους πάρα πολύ συχνά το πρόβλημά τους θα υποβιβαστεί και εκείνες θα φύγουν από κάποιο θάλαμο Επειγόντων Περιστατικών με μια σύσταση λήψης κάποιου φαρμάκου. «Γυναίκα είσαι, έχεις περίοδο, θα πονάς». Τα πράγματα δεν είναι έτσι. Μέχρι πρότινος, ακόμα και σε πληθυσμούς με περισσότερα προνόμια, όπως οι λευκές γυναίκες των δυτικών σύγχρονων κοινωνιών, ασθένειες όπως η κατάθλιψη, η αγχώδης διαταραχή και το μετατραυματικό στρες παρέμεναν αδιάγνωστες. Ενώ 4 στις 10 γυναίκες ανά τον κόσμο έχουν υποστεί σεξουαλική βία έστω μια φορά στη ζωή τους, αυτός ο παράγοντας, και ό,τι συνεπάγεται, σπανίως λαμβάνεται υπόψιν για τη διεξαγωγή κάποιας μελέτης για κάποιο πρόβλημα υγείας που απασχολεί και τις βιολογικές γυναίκες. Αντίστοιχα, το 68% των γυναικών, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, έχει υποστεί κάποιου είδους φυσική βία σε κάποιο χρονικό σημείο της ζωής του, πράγμα που επηρεάζει από τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλος μέχρι και το ανοσοποιητικό σύστημα και παρ’ όλα αυτά δεν είναι σίγουρο ότι λαμβάνεται υπόψιν στις μελέτες π.χ. για κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Θα γνωρίζαμε πολλά παραπάνω πράγματα για τη βία και τις συνέπειές της στη γυναικεία υγεία αν όλα αυτά τα θέματα είχαν μπει στο μικροσκόπιο των επιστημόνων νωρίτερα.
Ακόμα και τα διαγνωστικά κριτήρια μιας ασθένειας μπορεί να είναι διαφορετικά από γυναίκα σε άνδρα, όπως π.χ. στην περίπτωση του αυτισμού. Η επιδημιολογία είναι διαφορετική, κι αυτό είναι λογικό. Το παράλογο βρίσκεται στο ότι ο έμφυλος παράγοντας δεν είναι ακόμα βασικό κριτήριο για τη διενέργεια ιατρικών μελετών που δεν αφορούν άμεσα τον κλάδο της γυναικολογίας. Οι σωματικές διαφορές των γυναικών ανά την ιστορία έχουν εργαλειοποιηθεί εναντίον τους κι ακόμα χρησιμοποιούνται ως όπλα της πατριαρχίας. Αυτό πρέπει να αντιστραφεί: η γυναικεία υγεία αξίζει τις δικές της μελέτες, τα δικά της φάρμακα, τη δική της ιατρική επιστήμη, που μπορεί να εξειδικευθεί για να εξασφαλίσει ένα καλύτερο επίπεδο ποιότητας ζωής. Το γεγονός ότι η Φυλοειδική Ιατρική μπαίνει σιγά σιγά στην πανεπιστημιακή ύλη Ιατρικών Σχολών ανά τον κόσμο είναι ένα καλό σημάδι, αλλά σίγουρα μέχρι να φτάσουμε στο σημείο να έχουμε ως γυναίκες την ιατρική αντιμετώπιση που αξίζουμε, θα περάσουν πολλές δεκαετίες. Ελπίζουμε όχι όσες θα χρειαστούν για την επίτευξη της ισότητας και σε άλλους κλάδους, που σύμφωνα με τον ΟΗΕ είναι περίπου 30 δεκαετίες από τώρα.
