Μια σύντομη σάρωση του εγκεφάλου θα μπορούσε να αποτελέσει μελλοντικά την πλέον εγγυημένη μέθοδο για την επιλογή κατάλληλης θεραπείας στην κατάθλιψη. Σύμφωνα με ευρήματα ερευνητών από το Stanford Medicine, τα οποία δημοσιεύθηκαν στο Nature Medicine, ο συνδυασμός απεικονιστικής εξέτασης και μηχανικής μάθησης κατάφερε να διακρίνει έξι υπότυπους κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής, υποδεικνύοντας την προσέγγιση που θα λειτουργούσε καλύτερα για τρεις από αυτούς.
Η μελέτη δίνει ελπίδες για επίλυσης ενός μείζονος προβλήματος στη διαχείριση της κατάθλιψης: το 30% των ατόμων με κατάθλιψη πάσχουν από την ανθεκτική μορφή της διαταραχής, η οποία δεν ανταποκρίνεται στη φαρμακευτική αγωγή με δύο τουλάχιστον διαφορετικά αντικαταθλιπτικά σκευάσματα είτε την ψυχοθεραπεία· για δύο στους τρεις με διαχειρίσιμη κατάθλιψη, η θεραπεία θα αποτύχει να αντιστρέψει πλήρως τα συμπτώματα.
«Στόχος της εργασίας μας είναι να βρούμε πώς μπορούμε να κάνουμε τη σωστή επιλογή εξαρχής» δήλωσε η Leanne Williams, PhD, Καθηγήτρια Ψυχιατρικής και Συμπεριφορικών Επιστημών, Διευθύντρια επιπλέον του Κέντρου Ακριβείας για την Ψυχική Υγεία και Ευεξία του Stanford Medicine. Σύμφωνα με την ίδια, η τυχαία επιλογή αντικαταθλιπτικών μπορεί να στοιχίσει εβδομάδες ή χρόνια χαμένου χρόνου μέχρι να διαπιστωθεί η αναποτελεσματικότητά της.
Για την ίδια, έχοντας χάσει τον σύντροφό της από κατάθλιψη το 2015, ο χρόνος είναι νευραλγικής σημασίας. «Είναι απογοητευτικό να εργάζεσαι στο πεδίο της κατάθλιψης και να μην έχεις μια καλύτερη εναλλακτική αντί μιας θεραπείας που εφαρμόζεται σε όλους» δήλωσε η Δρ Williams, το έργο της οποίας επικεντρώνεται στο πρωτοποριακό πεδίο της ψυχιατρικής ακριβείας.
Οι υπότυποι της κατάθλιψης
Για την καλύτερη κατανόηση του βιολογικού υποβάθρου της κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής, η ερευνητική ομάδα μελέτησε την εγκεφαλική λειτουργία σε 801 άτομα με διάγνωση των παραπάνω ψυχικών διαταραχών, κάνοντας χρήση της απεικονιστικής τεχνικής fMRI (functional Magnetic Resonance Imaging = Λειτουργική Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού). Οι σαρώσεις πραγματοποιήθηκαν σε κατάσταση ηρεμίας όσο και κατά την εκτέλεση διαφόρων εργασιών, ειδικά σχεδιασμένων για τον έλεγχο της γνωστικής και συναισθηματικής λειτουργίας.
Οι επιστήμονες απομόνωσαν τις περιοχές του εγκεφάλου και τις μεταξύ τους συνάψεις που εμπλέκονται αποδεδειγμένα στην κατάθλιψη και, με χρήση μηχανικής μάθησης, αποκάλυψαν έξι διακριτά μοτίβα δραστηριότητας στις περιοχές αυτές.
Σε δεύτερο πείραμα, οι ερευνητές χώρισαν 250 από τους συμμετέχοντες σε μια ομάδα φαρμακευτικής αγωγής με ένα από τα τρία ευρέως χρησιμοποιούμενα αντικαταθλιπτικά είτε σε μια ομάδα συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας. Τα συνδυαστικά αποτελέσματα έδειξαν ότι:
- σε ασθενείς με υπερδραστηριότητα στις περιοχές των γνωστικών λειτουργιών του εγκεφάλου (υπότυπος 1) παρατηρήθηκε καλύτερη ανταπόκριση στο αντικαταθλιπτικό φάρμακο βενλαφαξίνη
- σε ασθενείς με εντονότερη δραστηριότητα στις τρεις περιοχές που σχετίζονται με την κατάθλιψη και την επίλυση προβλημάτων σε κατάσταση ηρεμίας (υπότυπος 2), η συμπεριφορική ψυχοθεραπεία δρούσε πιο αποτελεσματικά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων
- σε ασθενείς με χαμηλότερα επίπεδα δραστηριότητας σε κατάσταση ηρεμίας στο εγκεφαλικό κύκλωμα που ελέγχει την προσοχή (υπότυπος 3), άλλες μορφές ψυχοθεραπείας ήταν πιθανώς πιο αποτελεσματικές συγκριτικά με ασθενείς άλλου τύπου.
Ο τύπος ψυχοθεραπείας που επελέγη για την πειραματική διαδικασία διδάσκει τα άτομα δεξιότητες για την καλύτερη αντιμετώπιση καθημερινών προβλημάτων, οπότε η αυξημένη δραστηριότητα στις συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου μπορεί να επιτρέπει στους ασθενείς με αυτόν τον βιότυπο να μαθαίνουν ευκολότερα νέες δεξιότητες. Όσον αφορά τους ασθενείς με χαμηλότερη δραστηριότητα στην περιοχή που σχετίζεται με την προσοχή και τη δέσμευση, οι ερευνητές σχολίασαν ότι μια φαρμακευτική αγωγή που στοχεύει εκεί θα μπορούσε να τους βοηθήσει να κερδίσουν περισσότερα από την ψυχοθεραπεία.
Καλύτερη πρόβλεψη υποτροπών
Σε άλλη μελέτη, η Δρ Williams με τους συνεργάτες της έδειξαν ότι η χρήση fMRI συμβάλλει στον καλύτερο εντοπισμό των ατόμων που δεν ανταποκρίνονται στα αντικαταθλιπτικά. Στο επίκεντρο εκείνης της έρευνας είχε βρεθεί ο «γνωστικός βιότυπος της κατάθλιψης, ένας υπότυπος που αφορά πάνω από το ένα τέταρτο των ατόμων με κατάθλιψη και καθιστά πιθανότερη την αντίσταση στα αντικαταθλιπτικά. Εντοπίζοντας με fMRI τα άτομα με τον γνωστικό βιότυπο, μπόρεσαν να προβλέψουν με ακρίβεια την πιθανότητα υποτροπής στο 63% των ασθενών, έναντι 36% χωρίς τη χρήση της απεικονιστικής μεθόδου. Μεγαλύτερη ακρίβεια σημαίνει περισσότερες πιθανότητες επιλογής σωστής θεραπείας εξαρχής.
Διαφορές στα συμπτώματα
Οι διαφορετικοί βιότυποι σχετίστηκαν επίσης με διαφορές στα συμπτώματα και τις επιδόσεις στις εργασίες των πειραμάτων:
- Συμμετέχοντες με υπερδραστηριότητα στις περιοχές των γνωστικών λειτουργιών, επί παραδείγματι, είχαν υψηλότερα επίπεδα ανηδονίας συγκριτικά με άλλους βιοτύπους, καθώς και χειρότερες επιδόσεις σε εργασίες εκτελεστικής λειτουργίας.
- Η ομάδα που ανταποκρίθηκε καλύτερα στην ψυχοθεραπεία έκανε επίσης λάθη στις εργασίες εκτελεστικής λειτουργίας, αλλά είχε καλές επιδόσεις στις γνωστικές εργασίες.
- Ένας από τους έξι βιοτύπους της μελέτης δεν παρουσίασε αξιοσημείωτες διαφορές στην εγκεφαλική δραστηριότητα στις περιοχές των απεικονιστικών εξετάσεων, συγκριτικά με τα άτομα χωρίς κατάθλιψη.
ygeiamou.gr / ΜΑΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
