Ηταν στραβό το… κλίμα, το έφαγε και ο πόλεμος μαζί με την ενεργειακή κρίση. Με τις σκέψεις αυτές υποδέχονται οι περισσότεροι την είδηση για την έναρξη της 27ης Διάσκεψης του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, που θα πραγματοποιηθεί στο αιγυπτιακό θέρετρο Σαρμ ελ Σέιχ στην Ερυθρά Θάλασσα, από 6-18 Νοεμβρίου. Και μόνο το γεγονός πως η αιγυπτιακή κυβέρνηση επέλεξε αυτόν τον τόπο διεξαγωγής και όχι το πολύβουο, μονίμως μποτιλιαρισμένο και συχνά πνιγμένο στο νέφος Κάιρο (ή κάποια άλλη μεγάλη πόλη) προδίδει την προσπάθεια εξωραϊσμού, που δυστυχώς δεν αφορά μόνο την Αίγυπτο. Η πραγματικότητα είναι πως μετά την ξαφνική «ανάπαυλα» της πανδημίας το 2020, όταν τα lockdowns οδήγησαν σε μεγάλη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η συνέχεια ήταν μάλλον μια επιστροφή στα ίδια και χειρότερα.
Το 2021, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO), οι εκπομπές και οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου ανέβηκαν με πιο έντονους ρυθμούς. Η αύξηση των επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από το 2020 στο 2021 ήταν μεγαλύτερη από τον μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης την τελευταία δεκαετία, φτάνοντας τα 415,7 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm). Οσον αφορά το μεθάνιο, τον δεύτερο πιο σημαντικό παράγοντα υπερθέρμανσης, η ετήσια αύξηση ήταν η μεγαλύτερη από το 1983, όταν ξεκίνησε η συστηματική καταγραφή του.
Αποκαρδιωτικά στοιχεία
Οι μετρήσεις από τους σταθμούς του δικτύου Global Atmosphere Watch του WMO δείχνουν ότι τα επίπεδα συνεχίζουν να αυξάνονται και το 2022 σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε συνθήκες πολέμου, κυρώσεων και περιορισμών-κλεισίματος των δρόμων διακίνησης της ενέργειας, ενεργειακής κρίσης και έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών, οι όποιες δεσμεύσεις για το κλίμα περνούν σε δεύτερο πλάνο, με τους υδρογονάνθρακες (φυσικό αέριο, πετρέλαιο, άνθρακας, λιγνίτης) να επιστρέφουν στο προσκήνιο. Οι συνέπειες θα είναι μακροπρόθεσμες.
Στο πλαίσιο αυτό, τι μπορεί να περιμένει κανείς από το COP27 στην Αίγυπτο; «Σίγουρα δεν θα είναι σταθμός στην πορεία των διαπραγματεύσεων για το κλίμα, θα συζητηθούν όμως σημαντικά ζητήματα πολιτικής και κυρίως οικονομικών παρεμβάσεων», λέει στην «Κ» ο δρ Σεβαστιανός Μοιρασγεντής, διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, με ειδικότητα στις πολιτικές αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.
Μεθοδολογικά μπορούμε να χωρίσουμε την ατζέντα σε δύο μεγάλα πεδία: Πρώτον, σε αυτό της πρόληψης-αποτροπής, δηλαδή κυρίως στον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Δεύτερον, σε ό,τι αφορά την προσαρμογή και προστασία από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, που ήδη συντελείται.
Το UNEP χαρακτηρίζει «θλιβερά ανεπαρκείς» τις δεσμεύσεις των κρατών και ξεκαθαρίζει πως δεν υπάρχει «καμία αξιόπιστη πορεία προς τον 1,5 βαθμό Κελσίου».
Νέα εθνικά σχέδια
Οσον αφορά το πρώτο πεδίο, θα γίνει συζήτηση για τα αναθεωρημένα εθνικά σχέδια για τον περιορισμό των εκπομπών. «Σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού κάθε πέντε χρόνια πρέπει να αναθεωρούνται οι στόχοι με βάση τις εξελίξεις και τις επιστημονικές εκτιμήσεις. Καθώς δεν έγινε διάσκεψη το 2020 λόγω COVID-19 η υποχρέωση αυτή μεταφέρθηκε στη διάσκεψη της Γλασκώβης», εξηγεί ο δρ Μοιρασγεντής. Κι εκεί όμως πολλές χώρες δεν παρουσίασαν ανανεωμένα σχέδια, άρα το όλο θέμα μεταφέρθηκε στην περίοδο μέχρι το COP27. Η εικόνα βέβαια δεν είναι καθόλου καλή. Σύμφωνα με την τελευταία ανάλυση του Προγράμματος Περιβάλλοντος του ΟΗΕ των στόχων που έχουν ανακοινωθεί από 194 χώρες, από τις οποίες προέρχεται το 90% των εκπομπών, ο πλανήτης βρίσκεται σε πορεία αύξησης της θερμοκρασίας κατά 2,4 έως 2,6 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100! Το UNEP χαρακτηρίζει «θλιβερά ανεπαρκείς» τις δεσμεύσεις των κρατών και ξεκαθαρίζει πως δεν υπάρχει «καμία αξιόπιστη πορεία προς τον 1,5 βαθμό Κελσίου», ενώ ήδη η μέση θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά τουλάχιστον 1,1° C στη βιομηχανική εποχή.
«Δεν καταγράφεται κάποια ιδιαίτερη φιλοδοξία για μείωση των εκπομπών. Διατυπώνονται στόχοι για το 2050 και το 2070, ενώ το πρώτο κρίσιμο ραντεβού είναι το 2030. Ηδη η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) έχει θέσει στόχο από το 2025 και μετά να μειώνονται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Δυστυχώς τίποτα δεν δείχνει πως βαδίζουμε προς τα εκεί», τονίζει ο ερευνητής του Αστεροσκοπείου.
Στο πεδίο της αποτροπής στο COP27 αναμένεται να συγκεκριμενοποιηθούν επίσης οι στόχοι και οι τρόποι ελέγχου αποφάσεων που είχαν ληφθεί στη Γλασκώβη, όπως για τη μείωση του μεθανίου κατά 30% έως το 2030, για 1.000 κλιματικά ουδέτερες πόλεις έως το 2040, για μηδενικές εκπομπές από το τραπεζικό σύστημα κ.λπ.
Διακρατική αλληλεγγύη
Στο δεύτερο πεδίο, αυτό της προσαρμογής και της διακρατικής αλληλεγγύης, υπάρχουν πολλά ανοικτά οικονομικά ζητήματα. «Στη Γλασκώβη αποφασίστηκε να διπλασιαστεί από 20 σε 40 δισ. δολάρια το κονδύλι που θα δίνεται από τη διεθνή κοινότητα για την προσαρμογή. Παραμένει ανοικτό όμως ποιοι θα λαμβάνουν αυτό το ποσό και με ποιους δείκτες. Βεβαίως και να συγκεντρωθεί…», εξηγεί ο δρ Μοιρασγεντής. «Επίσης, από τη Συμφωνία του Παρισιού το 2015 υπήρχε δέσμευση των πλουσιότερων χωρών να μεταφέρουν σε ετήσια βάση 100 δισ. δολάρια στα κράτη που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή και είναι πιο αδύναμα οικονομικά. Παρ’ όλα αυτά ο στόχος δεν επιτεύχθηκε στο σύνολό του, καθώς το μεγαλύτερο ποσό που συγκεντρώθηκε σε ένα έτος έφτασε τα 83 δισ. δολάρια. Κι εδώ πρέπει να βρεθεί τρόπος να τηρηθεί η συμφωνία». Επίσης, υπάρχει πρόταση (κυρίως από χώρες του Νότου) για έναν μηχανισμό οικονομικής κάλυψης απωλειών και ζημιών από φαινόμενα που οφείλονται στην κλιματική κρίση. Κι εδώ αναμένεται σκληρή διαπραγμάτευση για τους όρους και τους ορισμούς.
Με αυτή την ατζέντα, το COP27 στο αποστειρωμένο περιβάλλον του Σαρμ ελ Σέιχ περισσότερο μοιάζει με ένα παζάρι για το ποιος θα πληρώσει τον βαρκάρη προς τον κλιματικό Τιτανικό, παρά με διεθνή προσπάθεια αποτροπής του.
